بررسی عوامل موثر بر تجارت محصولات کشاورزی با تأکید بر درآمدهای نفتی

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

مریم سالاری ¹ (دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.)
صادق خلیلیان ² (عضو هیئت علمی گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.)
سید حبیب اله موسوی ³ (عضو هیئت علمی گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.)

تاریخ دریافت : 1394/07/09 تاریخ پذیرش : 1396/09/25 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: تجارت بخش کشاورزی, صادرات بخش کشاورزی, واردات بخش کشاورزی, مدل تصحیح خطای برداری (VECM),

چکیده مقاله :

    تجارت خارجی یکی از مؤلفه‌های مهم در توسعه اقتصادی است. تجارت خارجی منبع تأمین درآمدهای ارزی برای سرمایه‌گذاری در فناوری نوین، گسترش بازار داخلی، رشد بهره‌وری و افزایش توان تولیدی در جهت توسعه اقتصادی می­باشد. از سوی دیگر، پذیرش اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد کنونی و آینده کشور و نیاز ضروری به درآمدهای ارزی غیر نفتی ناشی از آن، ضرورت توجه به تجارت بخش کشاورزی را امری مسلم می‌نماید. هدف از این مطالعه، بررسی عوامل موثر بر تجارت بخش کشاورزی برای دوره‌ زمانی 1350-1392 می‌باشد. لذا در این مطالعه الگوهای صادرات و واردات بخش کشاورزی به صورت مجزا با استفاده از مدل تصحیح خطای برداری (VECM) برآورد شد. نتایج نشان دادند، متغیرهای تولیدات بخش کشاورزی، درآمدهای نفتی و متغیر دامی برنامه سوم توسعه در بلندمدت، بر هر دو الگو تاثیری مثبت دارند. متغیر نرخ ارز حقیقی بر اساس انتظار تأثیر منفی بر واردات بخش کشاورزی و تأثیر مثبت بر صادرات این بخش دارد. در حالی‌که متغیر شاخص بهای تولیدکننده‌ بخش کشاورزی، تأثیری در راستای عکس تأثیر نرخ ارز رسمی در الگوها داشت. متغیرهای حجم نقدینگی و متغیر مجازی حریم‌های اقتصادی بر صادارت بخش کشاورزی تأثیر منفی داشته، در حالی‌که تأثیر هدفمندی یارانه‌ها بر صادرات بخش کشاورزی مثبت می­باشد. نتایج حاصل از دو الگو در کنار هم، ضرورت توجه هم‌زمان به آن‌ها را در نتیجه اثر سیاست‌های اقتصادی و درآمدهای نفتی مشخص می­کند.

چکیده انگلیسی:

  Foreign trade is a significant component in economic development. It is source of revenue for investment in new technology, expanding  internal market, productivity growth and increase in production capacity for economic development. On the other hand, accepting the importance of the agricultural sector in the current economy and the country's future and the emergence of non-oil revenue from it it is necessary to   pay more  attention to agricultural trade.The purpose of this study is to determine  factors affecting trade of agricultural products is in period of 1973-2013. The pattern of export and import of agricultural are estimated with the vector error correction model (VECM). The results showed that agricultural production, oil revenue and third national development plan had positive impact. The official exchange rate had negative effect on imports and positive impact on the export of agricultural sector,
while agricultural producer price index effects in the opposite direction of official exchange rates. Liquidity volume and economic sanctions had negative impact on export of agricultural Sector, whereas the impact of targeted subsidies on agricultural exports was positive. 

منابع و مأخذ:

 

- احسانی، م.ع، خانعلی‌پور، ا و عباسی، ج (1387). اثر بی‌ثباتی نرخ ارز بر صادرات غیرنفتی در ایران. پژوهشنامه علوم اقتصادی، سال نهم، شماره‌ی 1 (پیاپی 32)، بهار 88.

- اکبری، ن، سامتی، م و هادیان، و (1382). بررسی تاثیر هزینه‌های دولت بر ارزش افزوده بخش کشاورزی. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، بهار و تابستان 1382، شماره 41 و 42، ص 137-166.

- پورمقیم، ج (1379). برآورد سری زمانی تابع تقاضای واردات ایران: یک تحلیل مجدد. مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 56، بهار و تابستان 79، ص: 129-113.

- ترکمانی، ج و منصوری، س (1386). بررسی اثر سیاست‌های پولی بر ارزش واردات کشاورزی. ششمین کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.

- تشکینی، ا و باستانی، ع.ر (1385). تخمین تابع تقاضای واردات برای اقتصاد ایران (82-1338). فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 40، پاییز85، ص 226-205.

-0توفیقی، ح و محرابیان، آ (1381). بررسی عوامل موثر بر تقاضای واردات کالاهای مصرفی، سرمایه‌ای و واسطه‌ای. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، شمارره 13، زمستان 81، ص: 74-57.

- خان‌بدر، خ (1376). برآورد تابع عرضه‌ی بلندمدت صادرات غیرنفتی با تکنیک همگرایی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، رشته اقتصاد نظری، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، 149ص.

- ختایی، م، شاه‌حسینی، س و مولانا، ح (1386). بررسی اثر تغییرات درآمدهای نفتی بر نرخ ارز حقیقی در اقتصاد ایران. پژوهشنامه اقتصادی، پاییز86، شماره 26(علمی-پژوهشی)، ص: 130-103.

- دادگر، ی و نظری، ر (1389). تجزیه و تحلیل تابع تقاضای واردات در ایران (86-53). فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، دروه 7، شماره 1، بهار 89، ص: 22-1.

- راسخی، س، شهرازی، م و عبداللهی، م.ر (1391). اثر نامتقارن نرخ ارز و نوسان آن بر صادرات غیرنفتی ایران. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه‌ی اقتصادی، سال دوم، شماره 7، تابستان 1391، ص90 – 81.

- رحمن، م.س (1378). عوامل تعیین‌کننده در صادرات غیر نفتی ایران. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، گروه اقتصاد، دانشگاه شهید چمران اهواز، 118 ص.

- رستمی، ن و احمدلو، م (1389). بررسی تاثیر تکانه‌های نرخ ارز واقعی بر میزان صادرات و واردات در ایران(1387-1340). فصلنامه اقتصاد کاریردی، سال اول، شماره دوم، پاییز 1389.

- سپانلو، ه و قنبری، ع (1389). بررسی عوامل موثر بر تقاضای واردات ایران به تفکیک کالاهای واسطه‌ای، سرمایه‌ای و مصرفی. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 57، زمستان 89، ص: 233-209.

- صالحی، ف و شاهنوشی، ن (1386). بررسی عوامل موثر بر عرضه صادرات غیرنفتی و تقاضای واردات. ششمین کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.

- ضرغامی، ب (1375). ارزیابی تأثیر نظام شناور ارز بر واردات، صادرات غیرنفتی و سطوح عمومی قیمت‌ها. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، رشته علوم اقتصادی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، 142 ص.

- طیبی، ک و اربابیان، ش (1382). بررسی تاثیر اموزش عالی بر عرضه ی صادرات صنعتی در ایران1345-78. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه اصفهان، 123ص.

- فرهادی، ع (1380). بررسی عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی ایران (مطالعه موردی: بخش کشاورزی). پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، 118ص.

- فطرس، م (1375). بررسی اثر سیاست‌های پولی و مالی دولت بر متغیرهای عمده بخش کشاورزی(70-1350). مجموع مقالات اولین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، جلد اول، انتشارات دانشگاه سیستان و بلوچستان  ص 249- 213.

- گزارش اقتصادی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (سال‌های مختلف).

- منابع آماری و ترازنامه، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (سال‌های مختلف).

- میرزائی اخیجهانی، ح (1371). تجزیه و تحلیل اقتصاد سنجی عوامل موثر بر توسعه‌ی صادرات غیرنفتی ایران. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، رشته اقتصاد (گرایش برنامه‌ریزی و توسعه)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، 142 ص.

- نیک‌اقبالی، س (1378). بررسی اثر نوسانات نرخ ارز و انحراف نرخ واقعی ارز از مسیر تعادلی بر عرضه‌ی صادرات محصولات کشاورزی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، رشته برنامه‌ریزی سیستم‌های اققتصادی، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، 158 ص.

- نوفرستی، م (1378). ریشه واحد و همجمعی در اقتصاد سنجی. تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ اول.

- واثقی، ا و ترکمانی، ج (1386). بررسی عوامل موثر بر واردات ذرت. ششمین کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.

- ولدخانی، ع (1376). عوامل تعیین کننده صادرات غیرنفتی در ایران. مجله برنامه و بودجه 22 و 23، 30-3.

- هژبرکیانی، ک و نیک‌اقبالی، س (1379). بررسی اثر عدم تعادل نرخ ارز بر عرضه‌ی صادرات محصولات کشاورزی. مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 56، بهار و تابستان 79، ص: 53-39.

- یوسفی، م.ق (1375).عوامل تعیین کننده در واردات ایران. مجله برنامه و بودجه، شماره 10، ص: 37-55.

- Aydın, M. F., Çıplak, U., & Yücel, M. E. (2004): Export supply and import demand models for the Turkish economy. The Central Bank of the Republic of Turkey Research Department Working Paper, 4(09).

- Cho, G., Sheldon, I. M., & McCorriston, S. (2002): Exchange rate uncertainty and agricultural trade. American Journal of Agricultural Economics, 84(4): 931-942.

- Fidan, H. (2006): Impact of the real effective exchange rate (Reer) on Turkish agricultural trade. International Journal of Social Sciences, 1(2), 70.

- Johanson, S & Juselius, K. (1990): Maximum likelihood estimation and inference on cointegration with application to demand for money, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, vol.52, pp:169-210.

- Kellogg, E., Kodl, R., & Garcia, P. (1986): The effects of agricultural growth on agricultural imports in developing countries. American Journal of Agricultural Economics, 68(5): 1347-1352.

- Mervar, A. (1994): Estimates of the traditional export and import demand functions in the case of Croatia. Croatian Economic Survey, (1), 79-93.

- Narayan, P.K. & Narayan, S. (2005): Estimating income and price elasticities of imports for Fiji in a cointegration framework. Economic Modeling, v (22): 423-438.

- Pick, D. H. (1990): Exchange rate risk and US agricultural trade flows. American Journal of Agricultural Economics, 72(3): 694-700.

- Pick, D. H., & Vollrath, T. L. (1994): Real exchange rate misalignment and agricultural export performance in developing countries. Economic Development and Cultural Change, 42: 555-571.

- Tang, T. C. (2003): An empirical analysis of China's aggregate import demand function. China Economic Review, 14(2), 142-163.