ضرورت توجه به جایگاه «حکمت اسلامی» در شهرسازی و معماری در راستای آینده‌پژوهی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

طاهره نصر ¹

1 - دانشیار شهرسازی، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/12/13 تاریخ پذیرش : 1401/04/31 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: "آینده‌پژوهی", "سند الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت", "حکمت در معماری و شهرسازی", "ادراک‌محیطی",

چکیده مقاله :

الگوی پایه اسلامی‌ایرانی پیشرفت که در آن، اهم مبانی و آرمان‌های پیشرفت و افق مطلوب کشور در پنج دهه آینده، ترسیم و تدابیر مؤثر برای دستیابی به آن طراحی شده، معرف سیر کلی تحولات مطلوب ایران در عرصه فکر، علم، معنویت و زندگی به سوی تمدن نوین اسلامی ایرانی در نیم‌قرن آینده است و بر اساس جهان‌بینی و اصول‌اسلامی و ارزش‌های انقلاب اسلامی و با توجه به مقتضیات اجتماعی، اقلیمی و میراث فرهنگی ایران طراحی شده و شامل مبانی، آرمان‌ها، رسالت، افق و تدابیری می‌باشد که باید برای حل مسائل مهم کشور و شکوفایی قابلیت‌های ماندگار ملی مدنظر قرار گیرد.
شرایط موجود کشور ایران با پشتوانه تاریخی آن، نشان می‌دهد پژوهش در «حکمت» بستر مناسبی برای پیشرفت اسلامی‌ایرانی است و در این میان، حکمتِ معماری و شهرسازی به عنوان یکی از پیش‌شرط‌های برنامه‌ریزی پایدار می‌تواند مطرح باشد.
این پژوهش از نوع کیفی است و با کنکاش در سند الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت (به عنوان سند توسعه‌پایدار کشور)، و نیز مطالعه در هویت کالبدی شهر ایرانی، به صورت توصیفی-تحلیلی انجام شده‌است. در تحقیق حاضر مسأله اصلی این است که «حکمت» به ویژه در معماری و شهرسازی چگونه می‌تواند در سند الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی مورد توجه قرار گیرد؟ بی‌توجهی به حکمت در معماری و شهرسازی، چه عواقبی را متوجه هویت شهرهای امروز نموده است؟ لذا در مطالعات صورت گرفته‌، به ادراک محیطی و ساختار شهر ایرانی (که متأسفانه در شهرسازی امروز مورد بی‌توجّهی قرار گرفته است و یکسان‌سازی در چهره شهرهای امروز ایجاد شده) توجّه شده‌ و در این راستا توجه به مفهوم «هویت شهری» و «حکمت در معماری و شهرسازی» به عنوان ابزاری برای توسعه پایدار کشور در راستای توجه به مفهوم سند الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت در نظر گرفته شده‌است.
نتایج تحقیق حاکی از این است که علاوه بر اینکه «آینده‌پژوهی» در شناسایی و معرفی ساختار شهرها مهم است، تدوین مقرراتی برای حفظ مؤلفه‌های حِکمی اصیل معماری، هویت فرهنگی و حراست زیست‌محیطی ضروری می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

The most important principles and ideals of progress and the desired horizon of the country in the next five decades is designed In Iranian Islamic Development Pattern. This pattern represents the general course of favorable developments in Iran in the field of thought, science, spirituality and life towards the new Iranian Islamic civilization in the next half century. It is designed based on the worldview, Islamic principles and values of the Islamic Revolution and according to the social, climatic and cultural heritage requirements of Iran and includes the principles, ideals, mission, horizon and measures that must be considered to solve the important problems of the country and the flourishing of lasting national capabilities.
The current situation in Iran, with its historical background, shows that research in "wisdom" is a good platform for the Iranian Islamic development, and in the meantime, the wisdom of architecture and urban planning can be considered as one of the preconditions for sustainable planning.
This research has been done descriptively-analytically by studying the Iranian Islamic Development Pattern Document (as a document of sustainable development of the country) and also by studying the physical identity of the Iranian cities.
Studies have focused on the perception of the environment and the structure of the Iranian city. The independent variable of research, according to the subject of research, is architectural wisdom and the dependent variable is environmental perception. In this regard, attention to the concept of "urban identity" and "wisdom in architecture and urban planning" has been considered as a tool for sustainable development of the country in order to pay attention to the concept of the Iranian Islamic Development Pattern Document.
The findings of the research show that in addition to the fact that "futures research" is important in identifying and introducing the structure of cities, it is necessary to formulate regulations to preserve the Components of original wisdom of Iranian architecture, Components of cultural identity and environmental protection.

منابع و مأخذ:

1.       Arshad Riyahi, Ali; Wasi, Safiyyah, (2011), Relation of Levels of Existence to the Levels of Perception in Mullā Ṣadrā’s View, Journal of Essays in Philosophy and Kalam, 43(1), pp 9-45.

2.       Bolkhari Qahi, Hassan, (2005), Fundamentals of Mysticism in Islamic Architecture, Nashre Sevom Mehr Press, Tehran.

3.       Carmona, Mattew, (2009), Public Places Urban Spaces, Translated by Fariba Gharayi, Art University Publications, Tehran.

4.       Development and Futurism Research Center, (2020), "Report on the Integration of Feasibility Evaluation and Transformation of the Iranian Islamic Model of Progress Document (Report No. 203)", Iran Planning and Budget Organization, Tehran.

5.       Esmailian, Maliheh; Kari Dolatabadi, Akbar; Saghafi, Fatemeh, (2014), Conceptualizing sustainable development in future research, The first national conference on IT management challenges

 

in organizations and industries, Payam-e-Noor University, Tehran.

6.       Floyd, J. and Zubevich, K., (2010), Linking foresight and sustainability: An integral approach. Futures 42. pp 59–68.

7.       Gharaati, Mohsen, (2014), Housing and Islamic City, Cultural Center Lessons from the Quran Publications, Tehran.

8.       Grutter, Jorg Kurt, (1996), Aesthetics in Architecture, Translated by Jahanshah Pakzad, Shahid Beheshti University Publications, Tehran.

9.       Hall, Edward, (2008), The Hidden Dimension, University of Tehran Publications, Tehran.

10.    Lang, John, (2001), Creating Architectural Theory, Translated by Ali Einifar, University of Tehran Publications, Tehran

11.    Lang, J., (1995), “The Human Dimension of Urban Design”, in Urban Futures.

12.    Malekifar, Aqil, (2014), Center for Future Research at a Glance, Defense Industries Educational and Research Institute, Tehran.

13.    Naghizadeh, Mohammad, (2000), The relationship between the identity of Iranian architectural tradition and modernism and modernity, Honar-ha-ye-zib Journal, No. 7, pp 79-91.

14.    Naghizadeh, Mohammad, (2005), The Signifance of Nature in Iranian Culture and Cities, Islamic Azad University (Science and Research Branch) Publications, Tehran.

15.    Naghizadeh, Mohammad, (2008), Perception of beauty and identity of city in the light of Islamic thought, Isfahan Municipality Cultural and Recreational Organization Press, Isfahan.

16.    Nasr, Seyed Hossein, (1996), Islamic art and spirituality, Soureh Publications, Tehran.

17.    Nasr, Tahereh, (2016a), Urban Physical Identity; conceptual basis and theories, Islamic Azad University (Science and Research Branch) Publications, Tehran.

18.    Nasr, Tahereh, (2016b), The Significance of “Residential Architecture” Paradigm in the Image of Today Iranian Islamic Cities, Journal of Studies on Iranian Islamic City, 6(22), pp 67-78.

19.    Nasr, Tahereh, (2017a), The Significance of “Iranian Urban Semiotics” in Tourism in Line with Future Study of Urban Planning and Sustainable Development, Journal of Regional Planning, 6(24), pp 189-200.

20. Nasr, Tahereh, (2017b), Evaluation of Renovation Measures for Urban Deteriorated Fabrics in Iran (in Comparison to Global Renovation Experiences) in Line with the Objectives of Sustainable Development, Journal of Regional Planning, 7(27), pp 181-198.

21.    Nasr, Tahereh, Rismani, Amin, (2017), The Significance of Natural Components of Quranic Life in Islamic-Iranian Architecture (Case Studies: Residential Architecture of Qajar, Zand and Pahlavi Eras in Shiraz), Naqshejahan Journal, 7(3), pp 48-62.

22.    Nasr, Tahereh, (2019), The significance of future studies in urban sustainable development scenarios (case study: Shiraz City), International Journal of Urban and Rural Mnagement, No. 55, pp 189-200.

23.    Noghrehkar, Abdolhamid, (2015), Islamic Wisdom in Art and Architecture, Fekr-e-No Press, Tehran.

24.    Nurse, K., (2006), Culture as the Fourth Pillar of Sustainable Development. Institute of International Relations.

25.    Parkinson, John, (2007), Democracy, architecture and public space, Iran's architecture Journal, No. 29-30.

26.    Rapoport, Amos, (2005), The meaning of the built environment, Translate by Farah Habib, Urban processing and planning Press, Tehran.

27.    Rapoport, A., (1977), Human Aspects of Urban Form. New York: Pergamon Press.

28.    Sedlacko, M. and N. Gjoksi, (2010), Futures studies in the governance for sustainable development: Overview of different tools and their contribution to public policy making, ESDN, Quarterly Report March.

29.    Servaes, J., Polk, E., Shi, S., Reilly, D., Yakupitijage, T., (2012), towards a framework of sustainability indicators for 'communication for development and social change' projects. International Communication Gazette. 74: 99, DOI: 10.1177/1748048511432598.

30.    Shammai, Ali; Pourahmad, Ahmad, (2011), Urban Rehabilitation and Renovation: a Geographic Perspective, University of Tehran Press, Tehran.

31.    Sharifzadeh, Bahman, (2005), Instinct and powers of the soul, source or state, Qabasat Journal, 10(36), pp 23-38.

32.    Tibbs, H., (2011), Changing Cultural Values and the Transition to Sustainability. Journal of Futures Studies. 15(3). pp 13 – 32.

33.    Zolfagharzadeh, Hasan; Hessari, Pedram, (2014), Ecological View to the Architecture of Habitats, Journal of housing and rural environment, 33(145), pp 29-44.