شاخص‌شناسی حقوق محیط زیست در محیط‌های جغرافیایی ایران با تاکید بر مفهوم حق بر محیط زیست

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

محمد علی رضایی آهنگرانی ¹ (دانشجوی دکتری حقوق محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
منصور پورنوری ² (استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
سید عباس پورهاشمی ³ (استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
داریوش کریمی ⁴ (استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/03/26 تاریخ پذیرش : 1399/05/19 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: حقوق محیط زیست, شاخص محیط زیستی, محیط جغرافیایی, مناطق اکولوژیک,

چکیده مقاله :

امروزه از حقوق محیط زیست به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت محیط‌های طبیعی و حفاظت از محیط زیست نام برده می‌شود. بکارگیری جنبه‌ها و ملاحظات حقوقی در جغرافیای طبیعی، مستلزم وضع قوانین و دستورالعمل‌های جامع است. حق بر محیط زیست سالم بعنوان یک حق اساسی و بنیادین جای خود را در مجموعۀ حقوق بشر باز کرده، هرچند هنوز به شناسائی کامل دست نیافته است. توجه ویژه به این حق موجب شناخت ظرفیت‌های حقوق مدنی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شده است. این پژوهش با هدف شناسایی شاخص‌های مرتبط با حق بر محیط زیست در محیط‌های جغرافیایی ایران انجام شده است. تحقیق از نوع پیمایشی و کاربردی می‌باشد. در ابتدا، براساس طبقه‌بندی مناطق رویشی ایران، پهنه جغرافیای طبیعی کشور به پنج منطقه تقسیم گردید. جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان، مدیران، اساتید محیط زیست و منابع طبیعی بوده است. نمونه آماری 400 نفر تعیین شد. از نرم‌افزار SPSS21 و سیستم رویهم‌گذاری لایه‌ها برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. مجموعاً 4 شاخص اصلی و 17 شاخص فرعی شناسایی شد. در این میان، شاخص «سلامت اکوسیستم» دارای بیشترین امتیاز کسب شده (1397) و پس از آن، شاخص «پوشش گیاهی» با 1305، شاخص «حیات‌وحش جانوری» با 1267 امتیاز و شاخص «کیفیت محیطی» با 1181 امتیاز قرار داشتند. بالاترین وزن برای شاخص‌های فرعی متعلق به «تغییر کاربری اراضی» با 5.78 و کمترین وزن نیز متعلق به «آلودگی صدا» با 2.11 بوده است. شاخص «تغییر کاربری اراضی» در تمام مناطق به عنوان پراهمیت‌ترین و شاخص «آلودگی صوتی» به عنوان کم‌اهمیت‌ترین شاخص معرفی شدند. با توجه به میانگین امتیاز کسب شده برای شاخص‌های هفده‌گانه حقوق محیط‌زیست، مشخص شد که این شاخص‌ها در منطقه اکولوژیکی زاگرس، دارای بیشترین اهمیت (4.37) و به ترتیب در مناطق اکولوژیکی ایرانی – تورانی (4.197)، هیرکانی – خزری (3.974)، ارسباران (3.93) و در نهایت،‌ خلیج فارس – عمانی (3.178) می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Today, environmental law is mentioned as one of the important tools for Natural spaces management and environmental protection. Applying legal aspects and considerations to natural geography requires comprehensive laws and guidelines. The right to a healthy environment is recognized as a fundamental right in the human rights community, although it has not yet been fully recognized. Special attention to this right has led to the recognition of the potential of civil, economic, cultural and social rights. The aim of this study was to identify the indicators related to the right to the environment of Iran. The research is of applied type. Initially, based on the classification of vegetative regions of Iran, the natural geography of the country was divided into five regions. The statistical population of the study included experts, managers, professors in the field of environment and natural resources. A statistical sample of 400 people was determined. SPSS21 software and information layer overlay system were used for data analysis. A total of 4 main indicators and 17 sub-indicators were identified. The "Ecosystem Health" indicator had the highest score (1397), after that "vegetation" indicator with 1305, the "animal wildlife" indicator with 1267 points and the "environmental quality" indicator with 1181 score were. The highest weight for sub-indicators belonged to "land use change" with 5.78 and the lowest weight belonged to "noise pollution" with 2.11. The "land use change" indicator was introduced as the most important indicator in all regions and the "noise pollution" was introduced as the least important indicator. According to the average score obtained for the seventeen indicators of environmental law, it was found that these indicators are the most important in the Zagros ecological region (4.37) and in the Irani-Turani (4.197), Hyrkani-Caspian (3.974), Arasbaran (3.93) and finally, Persian Gulf - Omani (3.178).

منابع و مأخذ:

 

Abedi, Zahra., Riahi Mansoor., Salehi, Saeed (2015). "Economic Analysis of Environmental Crimes in its Implementation and Problems", J.Env. Sci. Tech., Vol 16, No.4, autumn 2015. (in Persian).https://www.sid.ir/FileServer/JF/69213936313

Akrami, Fazel., Karimi, Ali., Abbasi, Majid., Shahrivari, Ali (2018). "Adapting the principles of biomedical ethics to Islamic principles and values in the context of public health policy". Journal for the Study of Religions and Ideologies 2018; 17(49): 46-59. (in Persian).  https://www.researchgate.net/publication/323586321_Adapting_the_principles_of_biomedical_ethics_to_islamic_principles_and_values_in_the_context_of_public_health_policy

Boyd, J. (2004). Global compensation for oil pollution damages: the innovations of the American oil pollution act. Available at: http://www.rff.org/.../global-compensation-for-oil-pollution-damages.aspx, the date of usage: 15/2/2013.

Byrne, B.M. (2001). Structural Equation Modeling with Amos: Basic Concepts Applications, and Programming. London; Lawrence Erlbaum Publishers.

Cochran, J.C., Lynch, M.J., Toman, E.L, (2016): Court Sentencing Patterns for Environmental Crimes: Is There a “Green” Gap in Punishment?, Journal of Quantitative Criminology volume 34, pages37–66. https://link.springer.com/article/10.1007/s10940-016-9322-9.

Dabiri, Farhad., Poorhashemi, Seyed Abbas., Khalatbari, Yazdan., Zarei, Saeed (2016). "Formation and Development of Future Generation Rights Concept in International Environmental Law", J.Env. Sci. Tech., Vol 18, No.3, autumn 2016. (in Persian). https://www.sid.ir/FileServer/JF/69213950313

Danesh Nari, Hossein., Moradfar, Ali (2016). "Criminology of the Boom World: A New Approach to International Criminology Studies". International Policy Study Journal 2016; 21(1): 51-74. (in Persian).  https://onlinelibrary.wiley.com/toc/15410072/2016/44/1

Dehghani, Ahmad., Moosavi, Mohammad Nasir (2018). "Identify environmental challenges in rural settlements and evaluate performance Institutions in charge of their management", Journal of Regional Planning, Vol. 8, No. 32, 51-68 pp. (in Persian).

DOE. 2020. Department of Environment, Protected Areas Report.  https://www.doe.ir/Portal/home/?646304/

FRW. 2016. Forest, Range and Watershed Management Organization, Ecological Regions in Iran. http://www.frw.ir/02/en/staticpages/page.aspx?tid=13237

Hajivand, Ahmad., Mirkamali, Ali., Safari, Farhad (2018). "Government criminal responsibility for environmental crimes in Iran: Necessities and challenges", Environmental Sciences Vol.16, No.2, 65-82. (in Persian). https://www.sid.ir/FileServer/JF/77113970205

Heydarzadeh, Ebrahim., Mozafarizadeh, Sanaz (2014). "Prevention of environmental offenses", Journal of Biological Ethics, Vol 3, No 7, 163-192 pp. https://www.sid.ir/FileServer/JF/4014713920705

Jafarinia, Gholamreza., Afrooz, Saeed (2018). "Investigating the effect of environmental attitude on environmental behaviors of citizens", Journal of Regional Planning, Vol. 8, No. 30, 115-126 pp. (in Persian).

Kralji, L. (2013). State responsibility and the environment. Available at: http://www.lib.ugent.be/fultxt/.../RUG01-001787295-2012-0001_AC.pdf, the date of usage: 17/5/2013.

Lynch, M.J., Stretesky, P.B., Long, M.A, (2015): Environmental justice: A criminological perspective. Environmental Research Letters, 10(8). [August]: 085008. https://doi.org/10.1088/1748‐9326/10/8/085008.

Mirkamali, Ali., Hajivand, Ahmad (2017). "Analyzing the Prevention of Environmental Crimes in the light of the United Nations Guidelines based on the Ethical Principle of Prevention of Harm",  Bioethics Journal, Winter 2017; 7(26): 61-75. (in Persian). https://www.sid.ir/FileServer/JF/4014713962605

Yarahmadi, Elham., Karampoor, Mansoor., Ghaemi, Hamid., Moradi, Mohamaad., Nasiri, Bahram (2020). "Analysis of statistics and anomalies of the cold season rainfall in order to understand the impact of climate change on different regions of Iran (1951-2010)", Geographical Sciences Applied Research (Geographical Sciences), Vol. 19, No. 53. 1-18 pp. (in Persian). https://www.sid.ir/FileServer/JF/4002113985301.