تحلیل مقایسه ای از کاربرد روش های تحلیل چند معیاره در مطالعات منطقه ای (مطالعه موردی: استان لرستان)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

حسین نظم فر ¹ (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)
بهزاد پادروندی ² (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران)

تاریخ دریافت : 1392/10/25 تاریخ پذیرش : 1394/01/21 تاریخ انتشار : 1394/01/01

کلید واژه: تحلیل چندمعیاره, روش شباهت به گزینه ایده آل, برنامه ریزی توافقی, فرایند تحلیل سلسله مراتبی, لرستان,

چکیده مقاله :

       تکنیک­های تصمیم­گیری چند معیاره با اتخاذ انواع مشخصه­های کمی و کیفی و وزن­دهی آن­ها ابزارهای مناسبی در تحلیل تصمیم­گیری برنامه­ریزی توسعه­ی نواحی می­باشند. در همین راستا پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با هدف بهره­گیری تلفیقی و مقایسه­ای از روش­های تصمیم­گیری چند معیاره تاپسیس، تحلیل چند معیاره ویکور و محاسبه تحلیل سلسله­مراتب (EHP) در تلاش است تا وضعیت توزیع و توسعه شاخص­های توسعه­ی اقتصادی- اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی- درمانی در استان لرستان (بعنوان جامعه هدف) را مورد تحلیل و ارزیابی مقایسه­ای قرار دهد. نتایج نشان دهنده موقعیت متفاوت توسعه­یافتگی شهرستان­های استان در روش­های مورد مطالعه است. در برآیند تحلیل مقایسه­ای نیز چنین به نظر می­رسد که روش  VIKORبه لحاظ این که میزان نوسان نتایج در این روش در مقایسه با دو روش دیگر مورد استفاده، دارای درصد و شدت تغییرات کمتری است، از اعتبار بیشتری در سطح­بندی توسعه نواحی برخوردار است.

چکیده انگلیسی:

     Multi-criteria decision making techniques with a variety of qualitative and quantitative characteristics are useful tools for the analysis of regional development planning decisions.In this regard, this descriptive - analytical study by using multi-criteria decision; such as TOPSIS, VIKOR and  AHP; is trying to assess the distribution and development of indicators of socioeconomic, cultural, health care in Lorestan province.Results indicate the location of operation of different methods of city development. The results of the comparative analysis shows that VIKOR method is more valid for ranking regions in compare with other used methods because the volatility results of this method is less.

منابع و مأخذ:

1. بردی آنامرادنژاد، رحیم (پاییز1387): «جایگاه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور در شاخص‌های عمده بخش کشاورزی» فصلنامه روستا و توسعه، سال ۱۱، شماره ۳، تهران، صص 194-173.


2. امینی فسخودی، عباس (پاییز و زمستان1384): «کاربرد استنتاج منطق فازی در مطالعات برنامه­ریزی و توسعه­ی منطقه­ای»، دو فصلنامه دانش و توسعه، شماره 17، مشهد، صص61-39.


3. بدری، سیدعلی، قهرودی تالی، منیژه و سعیدرضا اکبریان رونیزی (بهار و تابستان 1385): «مطالعه تطبیقی روش­های سنجش توسعه یافتگی بر مطالعات ناحیه ای» مجله جغرافیا و توسعه، دوره 4، شماره 7، زاهدان، صص 22-5.


4. بدری، سیدعلی (1382): روش­ها و مدل­های برنامه­ریزی روستایی، جزوه درسی کارهای عملی رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور، تهران.


5. بیرانوند زاده، مریم، سرخ کمال، کبری، علیزاده، سید دانا و علیرضا شیخ‌الاسلامی (تابستان 1386): «تحلیلی بر میزان توسعه‌یافتگی استان خراسان شمالی و جایگاه آن در کشور»، مجله علوم جغرافیایی، شماره 7 و 8، تهران، صص40-21.


6. پادروندی، بهزاد (1392): بررسی و سطح­بندی وضعیت پایداری توسعه شهرستان­های استان لرستان، پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.


7. داداش پور، هاشم، علیزاده، بهرام و بهاره مدنی (تابستان1390): «بررسی و تحلیل روند توسعه‌یافتگی و نابرابری‌های فضایی در شهرستان‌های استان آذربایجان غربی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 53، تهران، صص 209-173.


8. سلطان­پناه، هیرش، فاروقی، هیوا، و محمود گلابی (بهار و تابستان 1389): «به کارگیری و مقایسه تکنیک­های تصمیم گیری چند شاخصه در رتبه­بندی کشورها بر مبنای میزان توسعه انسانی»، مجله دانش و فناوری سال اول، شمارة 2، مشهد، صص 28-1 .


9. ضرابی، اصغر و نازنین تبریزی (بهار1389): «تعیین سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان مازندران­-رویکرد تحلیل عاملی»، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، سال 4، شماره 12، ملایر، صص 77-63.


10. عطایی، محمد ( 1389): تصمیم گیری چند معیاره، انتشارات دقت، چاپ اول، دانشگاه صنعتی شاهرود.


11. خاکپور، براتعلی، و علیرضا باوان­پوری (تابستان1388): «بررسی و تحلیل نابرابری­ در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد»، مجله دانش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 27، مشهد، صص 202-182.


12. غفاری گیلانده، عطا (1380): ارزیابی نظام توسعه کالبدی شهر وارائه الگوی مناسب توسعه کالبدی شهر با استفاده از GIS در قالب مدل توسعه پایدار زمین– مطالعه موردی اردبیل، پایانامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.


13. غلامی، عبدالوهاب (1390): کاربرد فنون MCDM در طرح و اولویت­بندی گزینه­های مناسب در امر بازیافت و دفن پسماندهای شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل.


14. فولادگر، محمد ( 1386): طراحی ساختار سیستم پشتیبانی در تصمیم‌گیری جهت مدیریت منابع و مصارف آب متناسب با حوضه‌های آبریز کشور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.


15. قائد رحمتی، صفر، مستوفی‌الممالکی، رضا و مهدی براری (بهار1392): «تحلیل شاخص‌های توسعه و سطح بندی دهستان‌های استان یزد»، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 30، زاهدان، صص 86-71.


16. کردوانی، پرویز و صلاح شریفی (پاییز1391): «میزان توسعه‌یافتگی در دهستان‌های شهرستان مریوان: مطالعه موردی بخش مرکزی»، فصلنامه روستا و توسعه، سال 15، شماره 3، تهران، صص 130-115.


17. مالچفسکی، یاچک (1385): سامانه­های اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، ترجمه: اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.


18. محمدی مرادی، اصغر و مهدی اخترکاوان (بهار و تابستان1388): «روش­شناسی مدل­های تحلیل تصمیم­گیری چند معیاره»، نشریه آرمانشهر، شماره 2، تهران، صص125-113.


19. مرکز آمار ایران (1390): سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان لرستان، تهران.


20. موحد، علی، فیروزی، محمدعلی و حبیبه روزبه (تابستان1390): «تحلیل درجه توسعه­یافتگی شهرستان‌های استان خوزستان با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای»، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره 5، مرودشت، صص 56-43.
    
    
    1. 21.  Alhassan,H. (2007): Regional Inequalities in Consumption Patterns: A Multilevel Approach to the Case of Italy, International Statistical Review, Vol. 75, NO.1, pp:27-41.
    
    

22. Chankong, V & Y. Haimes (1983): Multi-objective decision making: theory methodology. New York: North-Holland.

23. Mahmoodzadeh, J. Shahrabi, M. Pariazar, M. S. Zaeri (2007): Project Selection by Using Fuzzy AHP and TOPSIS Technique, World Academy of Science, pp: 333-338.

24. Sarr. M & K Zeleny (1997): MCDM: stat and future of the arts. In: (Eds). Multiple criteria decision making. Amsterdam: North-Holland, pp: 29.

25. Gary Higgs, J. (2006): integrates multi-criteria techniques with geographical information systems in waste facility location to enhance public participation, Journal of Waste Management & Research, volume24, pp 105-117.

26. Lees, N, (2010) Inequality as an Obstacle to World Political Community and Global Social Justice, Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR 7th Annual Conference on International Relations, Sweden, September 9-11th 2010.

27. UNDP, (2010): Human Development Report: 40-year Trends Analysis Shows Poor Countries Making Faster Development Gains.