بررسی اثرات اجتماعی و زیست محیطی شهرک های صنعتی بر نواحی روستایی مطالعه موردی: شهرک صنعتی چناران

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

خدیجه بوذرجمهری ¹ (دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
حمید شایان ² (استاد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
کیوان بهرامی ³ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)

تاریخ دریافت : 1392/12/07 تاریخ پذیرش : 1394/11/05 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: شهرک صنعتی, اثرات اجتماعی و زیست محیطی, صنعتی سازی روستا, چناران,

چکیده مقاله :

در راستای دستیابی به اهداف توسعه ملی بی شک راهبرد صنعتی­سازی روستاها نقش بسزایی را ایفا نموده و اثرات اجتماعی و زیست محیطی خاص خود را بر جای می­گذارد. مطالعات مختلف توسعه اقتصادی، اهمیت فعالیت­های غیرکشاورزی را در فرایند توسعه روستایی خاطر نشان کرده و بر نقش آن به عنوان یک عامل مهم در کاهش تفاوت درآمدی و فقر خانوارهای روستایی تأکید دارند. در پژوهش پیش رو هدف بررسی اثرات احداث شهرک صنعتی چناران بر روستاهای پیرامون بوده است. بدین منظور وضعیت اجتماعی تعداد 110 کارگر روستایی شاغل در شهرک صنعتی چناران که از روستاهای پیرامون به شهرک می­آیند با تعداد 150 کارگر سایر شاغلین همان روستاها، به عنوان حجم نمونه مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از طریق منابع کتابخانه­ای و پیمایشی اطلاعات جمع­آوری شده است. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید دانشگاه و کارشناسان و مدیران شرکت­های فعال شهرک تأیید شده است و جهت پایایی با پیش آزمون و ضریب آلفای کرونباخ میزان (0.71) بدست آمده است. نتایج بدست آمده دلالت بر اثرات مثبت اجتماعی شهرک بر نواحی روستایی پیرامون بوده است و شاغلین روستایی شهرک از وضعیت بهتری نسبت به سایر شاغلین برخوردار بوده­اند. نتایج آزمون تی برای تأثیرات اجتماعی شهرک برابر با میانگین2.39 که بزرگتر از میانگین نظری (ì=2.5) بدست آمده است، لذا در سطح اطمینان 95 درصد اثرات فوق تأیید می­شود. اما در خصوص استنتاج اثرات زیست محیطی شهرک، وجود آلودگی­های هوا، آب، مواد جامد و زباله و همچنین آلودگی­های صوتی در منطقه توسط روستاییان تأیید شده است.

چکیده انگلیسی:

       Objectives of the national development rural industrialization strategy play a significant role in social, economic and environmental aspects. Our purpose in this research is investigating the effects of Chenaran Industrial State on surrounding villages. To this end, the social statue of 110 rural workers employed in the industrial state with 150 non-industrial rural people has been investigated. Research method is descriptive-analytical and data collectedاز طریق منابع کتابخانه ای و پیمایشی اطلاعات جمع آوری شده است . روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات اساتید دانشگاه و کارشناسان و مدیران شرکت های فعال شهرک تأیید شده است و جهت پایایی با پیش آزمون و ضریب آلفای کرونباخ میزان (0.71) بدست آ مده است . via library recourses and survey method. Validity of the questionnaire is confirmed to experts, university professors and managers of the companies and its reliability (0.71) is  recognized by Cronbach's alpha coefficient. نتایج بدست آمده دلالت بر اثرات مثبت اقتصادی اجتماعی شهرک برای نواحی روستایی پیرامون بوده است و شاغ لین روستایی شهرک از وضعیت بهتری نسبت به سایر شاغلین برخوردار بوده اند . The results indicate that the rural areas around the industrial state and rural workers of industrial estate had better status rather than other rural people. نتایج آزمون تی برای تاثیرات اقتصادی شهرک برابر T-test results for the social impacts of the industrial estate is 2.39 which is larger than the theoretical mean (). Therefore, the 95% confidence level of the above effects has been شود . اما د ر خصوص استنتاج اثرات زیست محیطی شهرک، وجود آلودگی ها ی هوا، آب، مواد جامد و زباله و همچنین آلودگی های صوتی در منطقه توسط روستاییان تأیید شده است.confirmed. But, inferences about the environmental impact of industrial estate on the air, water, solid waste and noise pollution in the rural area has been confirmed by the rural residents.

منابع و مأخذ:

1. برقعی، سیدمهدی؛ نصیری، پروین و سوسن اصغری (1381): «مطالعات زیست محیطی شهرکهای صنعتی ایران»، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، شماره 1، تهران، صص 88-67.


2. پوراحمد، احمد؛ طاهرخانی، مهدی و رحمان باباخانی (1381): «نقش نواحی صنعتی در اشتغال و کاهش مهاجرتهای روستایی (مطالعه موردی ناحیه صنعتی لاسجرد)»، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شماره43، تهران، صص 22-3.


3. رضوانی محمدرضا؛ رمضان­زاده لسبویی، مهدی و مرتضی محمدپور جابری (1389): «تحلیل اثرات اقتصادی- اجتماعی نواحی صنعتی در توسعه نواحی روستایی، مورد: ناحیه صنعتی سلیمان آباد تنکابن»، مجله جغرافیا و توسعه، سال 8، شماره 18، زاهدان، صص 26-5.
   
   
   1. روبرتا، رابلوتی (1382): خوشه های صنعتی، ترجمه: جهانگیر مجیدی، چاپ اول، نشر رسا، تهران.
   
   


4. رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و مهدی طاهرخانی (1381): «استقرار صنعت در روستا و نقش آن در رفاه مناطق روستایی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 2، تهران، صص 32-1. 


5. صحرائیان، سید مهدی (1380): اقتصاد ایران، سازماندهی صنایع کوچک، طرحی در باز سازی اقتصاد ایران، انتشارات معارف، تهران.


6. طاهرخانی، مهدی (1379): نقش نواحی صنعتی در توسعه نواحی روستائی (مطالعه موردی نواحی صنعتی روستائی دراستان مرکزی)، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.


7. مرادی، محمود و سید حسن مطیعی لنگرودی (1384): «جایگاه صنایع در فرایند صنعتی سازی و توسعۀ روستایی بخش مرکزی شهرستان بیرجند»، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شماره 53، تهران، صص 126-108.
   
   
   1. مرکز آمار ایران (1385): سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان خراسان رضوی، تهران.
   
   

 

1. مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ طورانی، علی و رضا سلیمانگلی (1390): «ارزیابی پیامدهای فضایی استقرار شهرک های صنعتی در نواحی روستایی، بخش مرکزی شهرستان مینودشت»، فصلنامه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال سوم، شماره 9، اصفهان، صص 58-37.


2. مطیعی لنگرودی، سیدحسن (1380): «اثرات اقتصادی– اجتماعی شهرک های صنعتی در نواحی روستائی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی مشهد»، فصلنامه تحقیقات جغرافیائی، شماره، مشهد، صص 66-51.


3. منوری، مسعود؛ ملماسی، سعید و رضا ارجمندی (1387): «بررسی اثرات زیست محیطی توسعه صنعتی در شهرستان شهریار»، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره دهم، شماره 2، تهران، صص 114-90.


4. نصیری، اسماعیل (1388): «صنایع روستایی عاملی تأثیرگذار بر فرآیند توسعه اقتصادی و اجتماعی، مطالعه موردی: روستاهای شهر بومهن»، فصلنامه آمایش محیط، سال 2، شماره 6، تهران، 136-122.
   
   
   1. Choi, H. S. ( 2001): Rural Industrialization through science and technology ,Institute of industrial science and technology, korea.
   
   
   2. Hang, Z., Zhang, X., & Zhu, Y. (2008): The role of clustering in rural industrialization: A case study of the footwear industry in Wenzhou, China Economic Review 19 ,409–420.
   
   
   3. Lee, D. (2001): Diversification of the rural economy: A case study of on rural industrialization in the Republic  Korea ,japan program/INDES 2001, Conference- japan.
   
   
   4. Misra; R.P and Achyuta; RN.(1990): Micro-level rural planning: principle; methods and case stady; concept publishing company; New delhi.
   
   
   5. Parikh, Alka. (1996): Impact of Rural Industrialization on Village Life and Economy:A Social Accounting Matrix Approach, Economic Development and Cultural Change; Vol.44,No.2 P.351-377.
   
   
   6. Rizwanul, I. (1994): rural industrialization: an engine prosperity in postrefoem rural China, world development, vol. 22. No. 11, p 1643-1662.