شناسایی و اولویت بندی عوامل ریشه ای تأثیرگذار در ارتقای رقابت پذیری منطقه ای مورد مطالعاتی: استان کردستان

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

هاشم داداش پور ¹ , مهدی ده ده جانی ²

1 - استادیار برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 - کارشناس ارشد برنامه ریزی منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1393/03/30 تاریخ پذیرش : 1394/07/07 تاریخ انتشار : 1394/07/01

کلید واژه: توسعه منطقه ای, برنامه ریزی, رقابت پذیری منطقه ای, مزیت رقابتی, استان کردستان,

چکیده مقاله :

با رشد جهانی­شدن و تغییرات سریع در فضای جهانی، موضوع رقابت‌پذیری منطقه‌ای از اهمیت فزاینده‌ای برای شتاب بخشیدن به توسعه منطقه‌ای برخوردار شده است. یکی از پیامدهای جهانی­شدن، ظهور اقتصادهای منطقه‌ای قدرتمندی است که تولید ناخالص منطقه‌ای برخی از آن‌ها زیادتر از تولید ناخالص ملی بیشتر کشورهاست. از این رو، از دهه 1990 میلادی، مفهوم رقابت‌پذیری منطقه‌ای در محافل عمومی کشورهای توسعه‌یافته و برخی کشورهای در حال توسعه به یک موضوع غالب تبدیل شده است تا کشورها از طریق آن به مجموعه‌ روشنی از سیاست‌ها برای تقویت توسعه مناطق خود دست یابند. با این ذهنیت، هدف مقاله­ی حاضر شناسایی و اولویت­بندی مهم­ترین عوامل رقابت­پذیری است، که در توسعه استان کردستان تأثیرگذار هستند. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است، که با استفاده از داده­های کمی و کیفی انجام می­گیرد. داده­های کمی پژوهش به روش اسنادی و داده­های کیفی به روش پیمایشی و از طریق توزیع پرسشنامه گردآوری شده است. این پژوهش در گام نخست، عوامل ارزیابی رقابت­پذیری منطقه­ای را متشکل از 4 عامل اصلی، 26 معیار و 62 زیرمعیار، تدوین کرده و در گام بعدی با کاربست این عوامل و مدل تحلیلی MSA و نرم­افزار اکسل ضمن تحلیل داده­هایی که از طریق توزیع پرسشنامه در میان 29 نفر از نخبگان 8 پیشران اصلی منطقه، گردآوری شده بود، به شناسایی و اولویت­بندی عوامل مؤثر در رقابت­پذیری استان کردستان پرداخته است. نتایج یافته­ها نشان می­دهد که در سطح عامل­ها، عامل اقتصادی با 24/0 و عامل نهادی- سیاسی با 18/0 و در سطح دوم معیارهایی چون کارآمدی نظام تولید با 44/0 و سیاست­گذاری دولتی با 43/0 بیشترین تأثیر را در ارتقای رقابت­پذیری منطقه­ای استان کردستان دارند و در بخش پیشرانهای اقتصادی منطقه هم بخش­های جنگلداری، ساختمان و کشاورزی به ترتیب با 32/1، 17/1 و 04/1 رقابت­پذیرترین بخش­های فعالیتی استان محسوب می­شوند.

چکیده انگلیسی:

     Globalization growth and rapid changes in global environment made the issue of regional competitiveness increasingly important in accelerating the development of local communities. One of the consequences of globalization is the emergence of strong local economies which their GDP, in some cases, are more than the GDP of many countries. From the 1990s, the concept of regional competitiveness in the public assemblies of developed countries and some developing countries has become a major issue through which the countries can make a clear set of policies to stimulate the development of their own regions. Under this circumstances, the purpose of this study refers to identify and prioritize the most important factors that contribute to the development of the Kurdistan province. This descriptive-analytical study, regarding to the typology of regional competitiveness studies is an exploratory research, is based on qualitative and quantitative data. Quantitative data have been gathered through documentary studies and qualitative data through questionnaire-distribution. At first, based on the theoretical and empirical literature studies, the regional competitiveness evaluation factors of study has composed of 4 main factors, 26 criteria and 62 sub-criteria then by identifying and prioritizing the factors influenced regional competitiveness in the Kurdistan province by means of the MSA analytical model and Excel software used to analyze the gathered data via questionnaire-distribution among 29 experts engaged in 8 main economic drivers of the region. The results indicate that in the first level, the "economic factor" with 0.24, "institutional-political factor," with 0.18 and in the second level, sub-criteria such as "efficiency of production system" with 0.44 and "public policy" with 0.43 have the greatest impact on improving the competitiveness of the Kurdistan region. Therefore, with regard to the economic drivers of the region, "forestry", "agriculture" and "building" with 1.32, 1.17 and 1.04 are the most competitive activity sectors of region, respectively.

منابع و مأخذ:

1. اکبری، نعمت­الله و زاهد مرادی (1387): «بررسی اقتصادی و تعیین اولویت­های سرمایه­گذاری صنعتی در استان کردستان»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی علوم اقتصادی، سال 8، شماره 3 (پیاپی 30)، تهران، صص 33- 58.


2. جواهری، بختیار و بهروز هادی زنوز (1387): «بررسی کمی اشتغالزایی بخشهای اقتصادی استان کردستان در چارچوب جدول داده- ستانده (I-O)»، پژوهشنامه اقتصادی، شماره 3، تهران، صص 163- 189.


3. خاکی، غلامرضا (1388): روش تحقیق با رویکردی به پایان نامه نویسی، انتشارات بازتاب، چاپ پنجم، تهران.


4. داداش­پور، هاشم و فرانک احمدی (1389): «رقابت­پذیری منطقه­ای به مثابه رویکردی نوین در توسعه منطقه­ای»، مجله راهبرد یاس، شماره 22، تهران، صص 51-80.


5. داداش­پور، هاشم و آرمان فتح جلالی (1392): «تحلیلی بر الگوهای تخصصی شدن منطقه­ای و تمرکز فضایی صنایع در ایران»، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 3، شماره 11، مرودشت، صص 18- 1.


6. داداش­پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام و بهاره مدنی (1390): «بررسی و تحلیل روند توسعه­یافتگی و نابرابریهای فضایی در شهرستانهای آذربایجان غربی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 11، تهران، صص 171- 205.


7. داداش پور، هاشم؛ علیزاده، سمانه و مجتبی رفیعیان (1392): «سنجش توسعه­یافتگی و نابرابری­هایی فضایی در استان خراسان شمالی با استفاده از مدل منطق فازی»، دو فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 21، مشهد، صص 103- 120.


8. دینی ترکمانی، پوریا (1391): «مروری بر نظریه­های تجارت بین­الملل»، دو ماهنامه مجله اقتصادی، سال 12، شماره 2، تهران، صص 99-104.


9. صباغ کرمانی، مجید (1380): اقتصاد منطقه­ای (تئوری و مدلها)، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.


10. عطایی، محمد (1389): تصمیم گیری چندمعیاره، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول، شاهرود.


11. قربانیان، مهدی (1390): تحلیل و برآورد جدول داده- ستانده استان کردستان، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته علوم اقتصادی، گروه علوم اقتصادی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه پیام نور تهران.


12. مجیدی، فریبرز (1388): فرهنگ تلفظ نامهای خاص، انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ اول، تهران.
    
    
    1. Bellu, L., Cistulli, V., Marta, S., & Timpano, F. (2011): Assessing regional competitiveness: analysis of stock indicators and flows variables. http://www-sre.wu.ac.at/ersa/ersaconfs/ersa11/e110830aFinal00765.pdf.
    
    
    2. Borozan, D. (2008): Regional Competitiveness: Some Conceptual Issues and Policy Imlications. Interdisciplinary Management Research, 4 (May), pp 50-63.
    
    
    3. Bronisz, U., Heijman, W., & Miszczuk, A. (2008): Regional competitiveness in Poland: Creating an index. Jahrbuch fur Regional wissenschaft, 28 (2), pp 133–143.
    
    
    4. Dijkstra, L., Annoni, P., & Kozovska, K. (2011): A New Regional Competitiveness Index: Theory, Methods and Findings. European Commission. http://www.ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/work/2011_02_competitiveness.pdf
    
    
    5. Huggins, R. (2003): Creating a UK Competitiveness Index: Regional and Local Benchmarking. Regional Studies , 37 (1), pp 89-96.
    
    
    6. Huovari, J., Kangasharju, A., & Alanen, A. 29th August - 1st September, (2000): Regional Competitiveness in Finland. ERSA 40th European Congress.
    
    
    7. Kitson, M., Martin, R., & Tyler, P. (2004): Regional Competitiveness: An Elusive yet Key Concept? Regional Studies , 38 (9), pp 991–999.
    
    
    8. Lengyel, I. (2007): Economic growth and competitiveness of Hungarian regions. 2nd Central European Conference in Regional Science (CERS ). pp 587-608.
    
    
    9. Martin, R. L. (2004): A Study on the Factors of Regional Competitiveness. Cambridge: University of Cambridge.
    
    
    10. Martin, R. L. (2005): Thinking about Regional Competitiveness: Critical Issues. East Midlands Development Agency.
    
    
    11. Porter, M. E. (1990): The Competitive Advantage of Nations. New York: The Free Press.
    
    
    12. Stimson, R. J., Stough, R. R., & Roberts, B. H. (2006): Regional Economic Development: Analysis and Planning Strategy. Canberra: Springer.
    
    
    13. Tirtosuharto, D. (2009): Regional Competitiveness in Indonesia: The Incentives of Fiscal Decentralization on State Efficiency and Economic Growth, Ph.D. Dissertation. George Mason University.