تحلیل شبکه شهری کلان منطقهی جنوبغرب با تأکید بر بعد اقتصادی (مورد: استانهای خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
حامد قادرمرزی
1
(استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه کرستان، سنندج، ایران)
کلید واژه: شبکه شهری, ضریب جینی, ماکروسفالی, قانون رتبه – اندازه, تعادل فضایی, کلان منطقهی خوزستان,
چکیده مقاله :
عصر اخیر، عصر پیدایش و گسترشِ شهرها است؛ شهرنشینی و تمایل به سکونت در شهرها در اکثر کشورهای جهان بالأخص کشورهای کمتر توسعهیافته بیشتر شده است. این افزایش جمعیت بیشتر در شهرهای بزرگ متراکم شدهاند، از ویژگیهای عمدۀ شهرنشینی در کشورهای کمتر توسعه یافته علاوه بر تقدم شهرنشینی بر شهرگرایی و مشکلات اجتماعی- فرهنگی درون شهری، توزیع فضایی نامناسب شهرها در نظام شبکه شهری میباشد. بطوریکه بروز پدیدهی ماکروسفالی در نظامِ شهری بیشتر کشورهای کمتر توسعه یافته نمایان است و اندازه شهر بزرگ در این کشورها 5 تا 10 برابرِ اندازۀ جمعیت شهرِ دوم است. تجمع و تمرکز فعالیتهای اداری - سیاسی و متعاقبِ آن فعالیتهای بازرگانی- اجتماعی و ... در شهرِ اول به عنوان عاملِ بازدارندۀ توسعه، در سایر مناطق، عمل میکند. هدف از این مقاله، بررسی و تحلیل شبکه شهری در کلان منطقهی خوزستان (مشتمل بر استانهای خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد) میباشد. نوع تحقیق به لحاظ هدف، شناختی و روشِ تحقیق ترکیبی از روشهای کمی- تحلیلی است و در آن با بکارگیری مدلهای قانونِ رتبه – اندازۀ زیپف، مرتبه- اندازه تعدیل شده، ضریبِ آنتروپی، شاخصِ تمرکزِ شهری، منحنیِ لورنز و ضریبِ جینی به تحلیلِ شبکۀ شهریِ مناطق مورد مطالعه، پرداخته شده است و نقش اقتصادی کلان منطقه طی دهههای اخیر مورد بررسی واقع شده است. نتایجِ نشان میدهد: که نظام شهری کلان منطقهی خوزستان از قانون رتبه - اندازه پیروی نمیکند. تعادلِ فضایی نسبتاً مناسبی بین تعداد جمعیت و تعداد شهرها در سطحِ کلان منطقه، برقرار است. توزیع جمعیت شهرها و گروههای شهری نیمه متعادل، است. و در نهایت در سطحِ کلان منطقه، نخست شهری (اهواز)، آن چنان شدت دارد که منجر به تشکیل پدیده ماکروسفالی در سطح کلان منطقه شده است. اما جهت جلوگیری از شکلگیریِ نخست شهری، در سطح کلان منطقه باید ضمن تمرکززدایی و جلوگیری از مهاجرتهای درون استانی، شهرهای کوچک و میانی را تقویت کرد.
Recent era, the age of the emergence and spread of cities and urbanization; is tending to reside in the cities in of most countries, especially the less developed countries. A major feature of urbanization problem in less developed countries, in addition to the new town on the way of urbanization and socio-cultural urban problems, refers to inappropriate spatial distribution of cities in the urban network. Macrocephaly urban phenomena in the system is appeared in less developed countries, in which the size of large cities in these countries is 5 to 10 times more than the size of population of the second city. The accumulation and centralization of administrative activities –political, business, and social-cultural activities -in big cities subsequently caused the imbalances and inappropriate spatial distribution of cities in the urban network. In accordance to land use plan Stiran was divided into ten main region in 1365. The purpose of this quantitative-analytic study refers to analyze the urban network in the metropolitan region of Khuzestan (including the provinces of Khuzestan and Kohgiluyeh Boyer Ahmad). For studying the role of macro-economic area during recent decade analytic models were used such as rank - size Zypf, Rank - size, adjusted coefficient, entropy, urban first index, Lorenz curve and jinni coefficient to analyze urban network. The results of this study show that the urban macro-region of Khuzestan region does not comply with the law ranking. Khuzestan. Relatively good spatial balance between population and large number of cities in the region is established. There is semi-balanced situation between distribution of population of cities and urban group. Finally, macro-regional level severely led to the formation of Macrocephaly phenomena in macro-level of Ahwaz region. For preventing the formation of the first urban area in the macro-level decentralization should stop migration of small and middle cities within the province into provincial towns and strength the middle.
