تحلیل مؤلفه‌های مؤثر درتقویت پیوندهای روستایی- شهری بر اساس رویکرد شبکه منطقه‌ای در مدل‌های F’ANP وAHP (مورد: بخش انزل- شهرستان ارومیه)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

لیلا قاسم پور ¹ , اسفندیار زبردست ²

1 - برنامه ریزی منطقه ای. شهرسازی. پردیس هنرهای زیبا. دانشگاه تهران. تهران. ایران
2 - دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا، دانشکده شهرسازی

تاریخ دریافت : 1396/06/26 تاریخ پذیرش : 1397/12/29 تاریخ انتشار : 1398/02/01

کلید واژه: مدل AHP, پیوندهای روستایی- شهری, شبکه منطقه ای, مدل F'ANP,

چکیده مقاله :

پیوندهای روستایی- شهری تمام روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژِیکی میان شهر و روستا را در بر می­گیرد. نادیده گرفتن این روابط در برنامه­ریزی­های توسعه‌ای کشور، عدم توازن توسعه را در پی داشته است.. در رابطه با تبیین روابط شهر و روستا نظریات مختلفی از جمله روابط مرکز- پیرامون، قطب رشد مطرح شده است. در بیشتر این نظریات توسعه روستا منوط به توسعه شهر شده است. اما در دیدگاه شبکه منطقه­ای بر خلاف سایر دیدگاه­ها، روستاها نیز چون شهرها با توجه به پتانسیل خود نقش فعالی را در شبکه­ای از ارتباطات منطقه­ای در دستیابی به توسعه ایفا می­نمایند. هدف این تحقیق تحلیل ساختارهای مؤثر بر پیوندهای روستایی-شهری بر اساس رویکرد شبکه منطقه­ای در بخش انزل شهرستان ارومیه می­باشد. از این­رو پس از بررسی متون نظری و تجربی مرتبط شاخص­های مؤثر در پیوندهای روستا- شهری استخراج و با استفاده از مدلF’ANP  (ترکیب  دو مدل تحلیل عاملی و تحلیل شبکه­ای) وAHP (تحلیل سلسله مراتبی) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. تحلیل AHP با استفاده از ابزار پرسشنامه و نظرخواهی از کارشناسان و تحلیلF’ANP نیز بر اساس داده­های موجود در پایگاه­های اطلاعاتی صورت گرفت. بر اساس نتایج مدل F’ANP، میزان برخورداری از منابع آب با ضریب 157/0، انسجام اجتماعی  با ضریب 086/0 و نرخ مهاجرت با ضریب 086/0 و همچنین بر اساس نتایج مدل AHP نیز میزان برخورداری از منابع آب با ضریب 271/0، نرخ باسوادی با ضریب 093/0 و سطح فناوری مورد استفاده با ضریب 072/0 مهم­ترین مؤلفه­های مؤثر بر پیوندهای روستایی- شهری بر اساس رویکرد شبکه منطقه­ای در منطقه مورد مطالعه می­باشند.

چکیده انگلیسی:

Rural-urban linkages include all economic, social, cultural and technological relations between urban and rural areas. Disregarding these relations in the developmental plans of the region has led to imbalance. In the context of explaining the relations between the urban and the rural, various views have been raised, including the center-periphery relations, the growth pole. In most of these theories, the development of the rural areas are under reign of urban centers. However, in the regional network approach, unlike other perspectives, rural areas, like urban areas, play an active role according to their potential in regional network. The purpose of this research is to analyze the structures affecting rural-urban links based on the regional network approach in Azal region of urmia. Therefore, after reviewing the theoretical and empirical literature, the effective indicators were extracted using the F'ANP, the combination of the two-dimensional factor analysis and analysis of the network, and AHP models, the analysis of the hierarchy. AHP analysis was performed based on questionnaire tool and expert opinions and F'ANP analysis based on data in databases. According to the results of F'ANP model, the amount of water resources with coefficient of 0.157, social cohesion with coefficient of 0.086 and migration rate with coefficient of 0.086 and also based on the results of AHP model, the amount of water resources with coefficient of 0/271, literacy rate with coefficient of 0.93 and the level of technology with coefficient of 0.072 are the most important factors among others affecting rural-urban links with regional network approach.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیم­زاده، عیسی. موسوی، میرنجف (1394). اصول و مبانی آمایش سرزمین، سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاه­ها(سمت).


2. موسی پور، پری و استعلاجی، علیرضا. (1389)، تحلیل بر سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی شهرستان بندرانزلی با تأکید بر مدل متغیرهای استاندارد شده، جغرافیایی سرزمین، دروه7، شماره2، صص 135-119.


3. تقی لو, علی­اکبر. موسوی، میرنجف و حمیدیان، علیرضا.(1392) "تحلیلی بر تعاملات فضایی شهر و روستا با تاکید بر توسعه روستاهای اطراف شهرها (مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی)، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، دوره4، شماره3، صص 75-88.


4. دلبری، سیدعلی. داوودی، سیدعلیرضا. (1391)، کاربرد تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در رتبه بندی شاخص­های ارزیابی جاذبه­های توریستی، تحقیق در عملیات در کاربردهای آن (ریاضیات کاربردی)، دوره9، شماره2، صص 79-57.


5. زبردست، اسفندیار. (1393). کاربرد مدل F’ANP در شهرسازی، نشریه هنرهای زیبا، دوره 19، شماره2، صص 23-38.


6. سازمان جهاد کشاورزی استان آ. غربی. (1389). مطالعه طرح ساماندهی توسعه اقتصادی، اجتماعی فضاهای روستایی بخش انزل- شهرستان ارومیه- استان آذربایجان غربی.


7. سپهردوست، حسین. (1388)، بررسی عملکرد دولت در توسعه اقتصادی- اجتماعی روستاهای استان، فصلنامه روستا و توسعه، سال 12.


8. صیدایی، سیداسکندر, راستی، هادی.ساجده، آذر.(1395) "تحلیل میزان توسعه یافتگی سکونتگاه های روستایی و عوامل موثر بر آن (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان ایرانشهر)."، فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، سال یازدهم، شماره24، صص 67-83.‎


9. طالشی, مصطفی. اسدالله حیدری, اسدالله.(1396) "موانع شکل گیری شبکه منطقه ای در فرآیند دگرگونی کالبدی_فضایی سکونتگاههای روستایی مورد: سکونتگاههای ناحیه هشترود-چاراویماق (آذربایجان شرقی)." فصلنامه برنامه ریزی توسعه کالبدیدروه4، صص 101-114.‎


10. محمدی یگانه، بهروز. سنایی مقدم، سروش.(1395) "تحلیل اثرات روابط شهر و روستا در مهاجرت های روستا-شهری مطالعه موردی: دهستان پشته زیلایی، شهرستان دهدشت."فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال7، شماره پیاپی27، صص 116-103.


11. محمدی یگانه, بهروز. حسین زاده، اکبر.(1392) "نقش عملکردی روستا-شهرها در توسعه روستاهای پیرامونی مورد مطالعه: شهر زرین رود، شهرستان خدابنده." فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای ، سال سوم، شماره 11، صص 64-55.‎


12. ویسی, حسین زاده. دلیر, کریم و عزت پناه, بختیار. (1392). بررسی و تحلیل نابرابریهای توسعه در سازمان فضایی استان­های ایران. جغرافیا و مطالعات محیطی, 2(6),  صص 67-82.‎
    
    
    1. Adell, G. (1999). Theories and Models of the Peri-urban Interface: A Changing Conceptual Landscape. Literature Review for the Strategic Environmental Planning and Management for the Peri-urban Interface Research Project, London: The Development Planning Unit, University College London.
    
    
    2. Akkoyunlu, S. (2015). The potential of rural-urban linkages for sustainable development and trade, International Journal of Sustainable Development & World Policy, 4(2), 20.
    
    
    3. Allen, A. (2010). Neither rural nor urban: service delivery options that work for the peri-urban poor. In Peri-urban water and sanitation services, Springer, Dordrecht 27-61.
    
    
    4. Bengs, C., & Schmidt-Thomé, K. (2006). Urban-rural relations in Europe. Final report ESPON, Luxembourg.
    
    
    5. Douglass, M. (1998). A regional network strategy for reciprocal rural-urban linkages: an agenda for policy research with reference to Indonesia. Third World Planning Review, 20(1), 1.
    
    
    6. Friedmann, John and Mike Douglass (1978), “Agropolitan Development:  Toward a New Strategy for Regional Planning in Asia,” in F. Lo and K. Salih,eds.,Growth PoleStrategyand Regional Development Policy (Oxford:  Pergamon Press), 163-192.
    
    
    7. Goran, R. & B. Jelisavka (2017) Some Aspects of Rural-Urban Interdependence: Economic-Geographical View. Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences, 61(1).
    
    
    8. Kalantaridis, C. (2010). In-migration, entrepreneurship and rural–urban interdependencies: The case of East Cleveland, North East England. Journal of Rural Studies, 26(4), 418-427.
    
    
    9. Mulongo, L. S., Erute, B. E., & Kerre, P. M. (2010). Rural urban interlink and sustainability of urban centres in Kenya: A case of Malaba Town. Nairobi, Kenya. Accessed on, 10(13), 2014.
    
    
    10. Mushi, N. S. (2003). Regional development through rural-urban linkages: The Dar-es Salaam impact region. Universitätsbibliothek Technische Universität Dortmund. Spring research series
    
    
    11. Rondinelli, D. A. (1983). Applied Methods of Regional Planning: The Urban Functions in Rural Development Approach: Clark University, International Development Program.
    
    
    12. Sabet, N. S. & S. Azharianfar (2017) Urban-rural reciprocal interaction potential to develop weekly markets and regional development in Iran. Habitat International, 61, 31-44.
    
    
    13. Tacoli, C. (2003). The links between urban and rural development: Sage Publications Sage CA: Thousand Oaks, CA, 3-12.
    
    
    14. Ward, Neil, and David L. Brown. "Placing the rural in regional development." Regional studies 43.10 (2009): 1237-1244.
    
    

3. افراخته، حسین. (1380)، روابط متقابل شهر و روستا (مطالعه موردی :ایرانشهر)، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره دوم، صص 73-49.


4. افراخته، حسین. (1391)، اقتصاد فضا و توسعه روستایی (مطالعه موردی: شفت)، مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال یکم، شماره اول، صص 54-39.