واسنجی اثر الگوها و شاخص‌های پیوند از دور بر رخداد خشکسالی‌های استان گلستان
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
قاسم لکزاشکور
1
(دانشجوی کارشناسی ارشد مخاطرات آب و هوایی دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)
غلامرضا روشن
2
(استادیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیا دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)
اسماعیل شاهکویی
3
(استادیار اقلیم‌شناسی گروه جغرافیا دانشگاه گلستان، گرگان، ایران)
کلید واژه: استان گلستان, نوسان اقلیمی, منطقه بندی جغرافیایی, شاخص‌های پیوند از دور, فاز مثبت و منفی,
چکیده مقاله :
پدیده خشکسالی یکی از مهم‌ترین بلایای طبیعی است که بسیاری از کشورها را تحت تأثیر خود قرار داده و باعث بروز بسیاری مشکلات از جمله اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شده است. عوامل مختلفی در رخداد خشکسالی (ترسالی) ها برای یک منطقه تأثیرگذار می‌باشد. ازجمله این عوامل می‌توان به شاخص‌های اقلیمی و پیوند از دوری اشاره نمود. بدین منظور در مطالعه‌ی حاضر از داده‌های بارش 39 ایستگاه باران‌سنجی و هواشناسی استان گلستان که دارای آمار بلندمدت و پایه زمانی مشترک 33 ساله (1982-2014) بودند، استفاده و رخداد خشکسالی/ترسالی‌های آن بر مبنای شاخص نمره Z بارش با الگوهای پیوند از دور مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان دادند که برای ماه‌های آوریل با 5 درصد معناداری ایستگاه‌ها، مارس با 15 درصد، دسامبر با 31 درصد، می با 41 و آگوست با 55 درصد ایستگاه‌های مطالعاتی، روند تغییرات شاخص نمره Z بارش، کاهشی و معنادار بوده به‌گونه‌ای که این شرایط گویای تقویت و تشدید خشکسالیها برای این ماه‌ها و ایستگاه‌های استان می‌باشد. همچنین دیگر یافته‌های تحقیق حاضر نشان دادند که برای الگوهای پیوند از دور نوسانات اطلس شمالی، الگوهای قطبی، نوسانات چند دهه اخیر اقیانوس اطلس، شاخص الگوی اطلس شرقی/ غرب روسیه،، نوسان دریای شمال و الگوی اسکاندیناوی، فاز مثبت (منفی) آن‌ها باعث تقویت ترسالی‌ها (خشکسالیها) گردیده است؛ اما برای الگوهای نوسان قطب جنوب، الگوی اطلس شرقی و دمای سطح آب حاره‌ای اطلس شمالی، فاز مثبت (منفی) این شاخص‌ها با رخداد خشکسالیها (ترسالی‌ها) همراه بوده است. درنهایت یافته‌های این تحقیق می‌تواند گامی مؤثر در کنترل و مدیریت منابع آبی استان بوده، به‌طوری‌که با شناخت صحیح از رابطه بین الگوهای پیوند از دور و بارش‌های استان گلستان می‌توان، پیش‌بینی مناسبی از تغییرات بارشی فصل‌های آتی ارائه نمود تا بدین‌وسیله بتوان با شناخت مناسب از رخداد خشکسالی ها و ترسالی‌ها مدیریت مناسب با رویکرد ریسک را مبذول نمود.
Drought is a natural disaster which has tremendouly affected many countries. It can create problems in the economic, social, political and cultural sections of a country. Different factors such as teleconnection and climate indicators can cause drought in a region. In the current study, precipitation data of 39 rain gauges and meteorological stations in the province of Golestan, which had long-term statistics with 33 common year (1982-2014), were used to detect drought and wet years using teleconnection indices and Z indicator. The findings indicated that in April with 5% significance of the stations, in March with 15%, in December with 31%, in May with 41%, and in August with 55% of sinficance of reseach statations, the process of change in the Z precipitation indicator of rainfall, was significantly decresing. This indicated that drought had incresed in the the studied months in the stations of the province. The results also showed that the positive (negative) phases of North Atlantic Oscillation, polar patterns, Atlantic Oscillation in the recent decades,EastAtlantic/Western Russiateleconnectionpattern, North Sea Oscillation, and Scandinavian pattern had strengthened wet years (droughts). While the positive (negative) phases of the Antarctic oscillation, the eastern Atlantic pattern, and the sea surface temperature of the tropical North Atlantic were associated with the drought (wet year) occurrence. The findings of the present study can be a step forward to help control and manage the water resources of the province. In fact, by the proper recognition of the relationship between teleconnection patterns and rainfall in the province of Golestan, a proper prediction of the rainfall variation in the coming seasons can be presented so that the risks of drought and wet years can be managed.
_||_
