سنجش میزانِ تحقق آرایش فضایی چندمرکزی درمناطق کلانشهری (مطالعه‌ی موردی:منطقه‌ی کلانشهری تهران)
محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای
میلاد همافر
1
(دانش‌آموخته دکترای شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)
محمدرضا پورجعفر
2
(استاد گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)
کلید واژه: آرایش فضایی, آرایش چندمرکزی, مراکز فرعی, منطقه کلانشهری تهران,
چکیده مقاله :
امروزه توسعه چندمرکزی بهعنوان یکی از راهبردهای اصلی برنامه‌ریزی فضایی در تمامی مقیاس‌ها مدنظر است، علیرغم گذشت بیش از سه دهه از طرح مقوله‌ی چندمرکزی، مفهوم، مقیاس و ابعاد آن به‌درستی تبیین نگردیدهاست. ابهامات و برداشت‌های مختلف از مفهوم چندمرکزی، اتخاذ این رویکرد را بهعنوان چشم‌انداز مطلوب فضایی آینده شهرها دشوارتر می‌نماید. هدف محوری پژوهش حاضرتدقیق مفهوم چندمرکزی و ارائه‌ی مدلی جامع برای سنجش میزان چندمرکزیت برمبنای مفهوم شبکه است. نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق ترکیبی است، جامعه آماری مشتمل بر شهرستان‌های استان تهران است و باتوجه به هدف پژوهش،اطلاعات کل شهرستان‌های استان تهران در نمونه لحاظ گردیده‌است لذا حجمِ نمونه کل جامعه‌ی آماری را پوشش می‌دهد. اطلاعات مورد نیاز با بهره‌گیری از کتب، مقالات و پژوهش‌های مرتبط با موضوع پژوهش ودادههای سالنامه‌ی آماری شهر تهران و سرشماری عمومی نفوس و مسکن در بازه‌ی زمانی دو سرشماری 1385 تا 1390 فراهم شد، لذا روش جمع‌آوری اطلاعات اسنادی است. در بخش کمی پژوهش، داده‌های آماری براساس شاخص‌های پژوهش و با کمک ابزار تحلیل آماریSPSS به نتایج کمی و قابل مقایسه تبدیل شده است. سپس براساس نتاج کمی و با کمک مدل ویکور VIKOR)) شهرستان‌ها از حیثِ قابلیت مرکزیت رتبه‌بندی شده‌اند. آزمون مدل پیشنهادی در منطقه‌ی کلانشهری تهران ضمنِ تایید کارآیی مدل از حیثِ محتوایی، تناسب داده‌های مورد نیاز مدل با اطلاعات آماری ایران و قابلیت کاربرد مدل را برای سایر مناطق کلانشهری نشانمی‌دهد. کاربست مدل پیشنهادی در استان تهران، شهرستان‌های دماوند، پاکدشت و قدس را به ترتیب با امتیاز نهایی 95/0، 84/0 و78/0 به عنوان زیرمراکز درحال تبلور منطقه‌ی کلانشهری تهران تعیین نمود.
Deep changes in economic approaches and importance of functional efficiency in global urban competition era, has changed urban form and spatial structure. Metropolitan areas to comply with this complex and multi-dimentional system have been leaning towards more flexible structures. Despite more three decades of polycentric concept, definition, scale and dimentiones are not rest. Different perceptions of the polycentric, make it difficult to choose this approach as spatial development strategy for urban regions. The main objective of this paper is to specify polycentric concept and to propose a comprehensive model for polycentricity measurement. Research method is mixed method and required information and data was extracted from books, articles, other research's results on polycentrism, Tehran's statistical yearbook and population and housing censuses data in 1385 and 1390. VIKOR and SPSS are research's analytical tools. At the first step, this paper analyzed the different features of polycentric's definitions and sub-center delimitation methods. At the second step, based on network concept, this research proposed integrated analytical model for delimitation sub-center. At the third step, Proposed model was used to specify Tehran urban region's sub-centers. In this regard, indicators calculation methods were difined. Then, data were converted to comparable quantitative results by SPSS and results were ranked by VIKOR. The final results show, polycenteric essential concept is mutual flows between centers. The analytical model imporves the coordination of proposed indicators with available statistical data in Iran. Further, the research find that Damavand, Pakdasht and Ghods county (Respectively, with 0.95, 0.84 and 0.78 final score) are new centers of Tehran Province.
_||_
