تحلیل عوامل مؤثر بر کاهش کیفیت محیطی بخش مرکزی شهرها (مورد پژوهی: بخش مرکزی کلان‌شهر شیراز)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

رسول فرجام ¹

1 - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری،کارشناس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد یادگار امام (ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر ری، ایران

تاریخ دریافت : 1395/04/28 تاریخ پذیرش : 1396/04/19 تاریخ انتشار : 1396/04/01

کلید واژه: کلانشهر شیراز, کیفیت محیط شهری, پژمردگی و زوال شهری, بخش مرکزی شهر, تکنیک تحلیل عاملی,

چکیده مقاله :

    بخش مرکزی کلانشهر شیراز از گذشته تا کنون، نقش پررنگی در حیات و عملکرد اجتماعی-اقتصادی کلانشهر شیراز ایفا کرده است. دگرگونی­های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی به عمل آمده در این بخش در طی چند دهه گدشته، موجبات کاهش کیفیت محیطی آن را فراهم آورده است. از آنجا که بخش مرکزی کلان­شهر شیراز، کماکان نقش اقتصادی پررنگی را در حیات و پویایی شهرها ایجاد می­کند و میراث تاریخی و فرهنگی آن از اساسی­ترین عوامل کارکرد شهر در سیستم­های شهری محسوب می­شود، ضرورت دارد تا ساز و کار رخداد و چگونگی کاهش کیفیت محیطی در آن بخش،­ مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و پراکندگی فضایی آن در قالب پهنه­بندی سطوح کیفیت محیط شهری، مشخص گردد. بنابراین، این سوال اساسی مطرح می­شود که عوامل موثر بر کاهش کیفیت محیطی (بروز زوال) هسته مرکزی شهر شیراز کدامند و رفتار فضایی آن از چگونه است؟این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است که در آن 15 متغیر (داده) در حوزه­های مسکن، اشتغال و فعالیت، ساختار جمعیتی و عوامل اجتماعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده­اند. جامعه آماری این پژوهش را کلیه 375 بلوک آماری بخش مرکزی شیراز تشکیل می­دهد. ابزار تحلیل داده­ها که در این پژوهش مورد استفاده شده، عبارتند از: تکنیک تحلیل عاملی و شاخص KMO بارتلت. نتایج نشان داد که از 375 بلوک آماری تشکیل دهنده محلات عرفی بخش مرکزی شیراز، 238 بلوک آن دارای کیفیت محیطی متوسط به پایینی هستند که اصلی­ترین دلایل آن به اسکان مهاجرین خارجی، وجود آسیب­های اجتماعی به ویژه اعتیاد و پایین بودن نرخ اشتغال مردان و زنان برمی­گردد.

چکیده انگلیسی:

Central part of metropolis Shiraz has had a significant role on social and economic functions of the city from the past until now. Social, economic and physical changes of this part have reduced its viability and urban environmental quality during the last decades. The central part of Shiraz has a socio-economic prominent role in the city and its historical and cultural heritage is one of the most functions of the city, too. It is essential to analysis its environmental quality reduction mechanism. Also, it is necessary to find out the spatial behavior or distribution of the urban environmental quality of life in the region in order to make theoretical platform and practical actions. So, the main question arises here: "What are the effects of environmental degradation factors and how is their special behavior? In order to answer the research question, 15 variables have been used. Variables have chosen from housing, occupation and activities, population structure, and social issues. Factor analysis and Kaiser-Meyer-Olkin Measure of sampling Adequacy (KMO) made research analytical methods. The results showed that 238 blocks of whole 375 blocks, have medium to low urban environment quality of life in the region. Findings mentioned the reduction of quality of life in Shiraz central part rooted in some reasons as habitation of foreign immigrants, social harms especially addiction and low employment rate of men and women.

منابع و مأخذ:

1. Pourjafar. m, Sadeghi. A and Faryaal. A (2010): Developing Sustainable Landscape Design Principles in Order to Achieve Natural Landscape Revitalization of Shiraz Khoshk River, ENVIRONMENTAL SCIENCES, Vol.7, No. 4 , P: 193-202. [In Persian].


2. Taghvaaie. M (2010): Investigating Effective Factors of Crimes In Various Areas of Shiraz, Quarterly of Geography, New Series, Year 8, Vol 26, P 105-133. [In Persian].


3. Taghvaaie. M, Zaraabi. A & Moghani Rahimi. B (2004): Analyzing Factors affecting on crime rate in city of Shiraz, Quarterly of Social Science, Vol 48, P 1-41, [In Persian].


4. Habibi. M (2004):De la cite a la ville: analyse historique de la conception urbaine et son aspect physique, Tehran University press, Iran, (In Persian).


5. Zangaaneh. A, Jaaneh. B, Zangaaneh. Ab & Amirhajloo. E (2013): Urban Decay, Academic Center for Education, Culture & Research- Kharazmi, Tehran, Iran, [In Persian].


6. Soliemani. M, Farjam, R & Zangaaneh. A (2015): Urban Mixed Use Development From Theory to Practice,Academic Center for Education, Culture & Research- Kharazmi, Tehran, Iran, [In Persian].


7. Abbasi. M (2007): Assessing spatial distribution of urban services in shiraz regions; case study: educational services, Quarterly of Geography and Environmental Studies, Year 1, Vol 2, p: 45-54, [In Persian].


8. Abbaszadegan. M & Razavi. H (2006): Adopting new approach for design driven urban development projects , Fine Arts Architecture and Urbanism, Vol 28, P:15-22, [In Persian].


9. Farjam. R (2013): Spatial Analyzing of Urban Mixed Use Development and Urban Central Part Decline, PhD thesis, Kharazmi University, Tehran, [In Persia].


10. 10.    Goli. A and Moghaani Rahimi. B (2010): Assessing Shiraz Informal settlement features on Crime increased six-fold, Police Management Studies Quarterly, Vol 5 (3), P:444-466, [In Persian].


11. 11.    Statistical Center Of Iran (1956, 1966, 1976, 1986, 1996, 2996, 2012): Construction and Housing Census Results, Tehran, Iran, [In Persian].


12. 12.    Mansoori. S & Habibi. A (2010): Explanation and Assessing of Effective components on Landscape Improvement  in Environmental Sustainability; CAs Study: Shiraz Khoshk River, Bagh-e-Nazar, Vol 15, P:63-78,   [In Persian].


13. Parsaraz Consultancy (2010): Shiraz Detail Plan Revision, Fars Road & Urban Development Organization, Shiraz, Iran, [In Persian].


14. Bell, John. (2004): A mixed-use renaissance: a renewed interest in creating a vibrant urban feel in city centers and in suburban settings is propelling successful mixed-use development. Here are three projects that blend the best of mixed use,Banking, Vol. 5(8), pp. 66- 74.


15. Couch C., Fraser, C. and Percy, S. (2003): Urban Regeneration in Europe. Britain: Blackwell Publishing, Britain.


16. Diefendorf, J.M. (1989): Urban Reconstruction in Europe after World War II,Urban Studies 26(1): 128-143.


17. Dobbins, M. (2009): Urban Design and People. Published by John Wiley & Sons, Inc. Hoboken. New Jersey.


18. Fainstein, S.S. (1994): The City Builders: Property, Politics and Planning in London and New York, Blackwell, Cambridge, MA.


19. Eldsberg, Eliza E. (1999):Mixed-Use Development as a Neighborhood Revitalization Strategy: Obstacles and Approaches o Financing, M.A. Thesis in City Planning. Department of Urban Studies and Planning. Yale University.


20. Hall, P.G. (1998): Cities of Tomorrow: An Intellectual History of Urban Planning and Design in the Twentieth Century, Blackwell. Oxford; UK, New York; USA.


21. Minadeo, F. Dominic (2009): Price Premiums and Mixed-Use Development, Prepared for and Funded by the NAIOP Research Foundation. Colliers Turley Martin Tucker. Nashville, TN. www.naioprf.org


22. Rahman, G. Alam, D. and Sirajul Islam (2008): City Growth with urban Sprawl and Problems of Management, 44th ISOCARP Congress. www.isocarp.net/Data/case_studies/1203.pdf.


23. Urban and Economic Development Group (URBEN) (1998): Tomorrow: A Peaceful Path to Urban Reform, London: Friends of the Earth and WISE.


24. Yalcinta,Hande-Agan. (2008): Evaluating the Impact of Urban Competitive Advantages on Economic Revitalization of Deprived Inner Cities through a Case Study Held in Istanbul, A Thesis Submitted to the Graduate School of Engineering and Sciences of Izmir Institute of Technology in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY in City and Regional Planning. Istanbul. Turkey.