زمان‌پریشی در داستان «عصرهای یکشنبه» علی خدایی

محورهای موضوعی : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

هاجر عباسی سورکی ¹ , اصغر شهبازی ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی‌‌، واحد شهرکرد‌‌، دانشگاه آزاد اسلامی‌‌، شهرکرد‌‌، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی‌‌، دانشگاه فرهنگیان‌‌، تهران‌‌، ایران. (نویسنده مسئول).

تاریخ دریافت : 1403/02/06 تاریخ پذیرش : 1403/05/31 تاریخ انتشار : 1403/06/04

کلید واژه: داستان‌‌, علی خدایی‌‌, عصرهای یک‌شنبه‌‌, زمان‌پریشی‌‌, گذشته‌نگری,

چکیده مقاله :

هر داستان روایتی از رخدادهاست که در بستر زمان به وقوع می‌پیوندد‌‌. این رخدادها از سیری پیوسته و گاه‌شمارانه پیروی می‌کنند‌‌، اما در جایی ناهماهنگی‌هایی به صورت زمان‌پریشی پدید می‌آید که باعث گسترش فضای داستان و ایجاد تعلیق و انتظار در خواننده می‌شود‌‌. نویسنده با استفاده از تکنیک زمان‌پریشی‌‌، نظام خطّی داستان را در هم شکسته و با نمایش دنیای درونی شخصیت اصلی داستان‌‌، مخاطب را به بازخوانی یک داستان پرتحرّک‌‌، پیچیده و درگیرانه فرامی‌خواند‌‌. علی خدایی نویسنده‌ داستان عصرهای یکشنبه‌‌، با درهم شکستن سیر خطّی زمان‌‌، از زمان‌پریشی گذشته‌نگر‌ (درونی و بیرونی) استفاده کرده است. گذشته‌نگری‌های درونی شیوه‌ استفاده از زمان در داستان است و گذشته‌نگری بیرونی مانند پلی برای رسیدن به اتفاقات اصلی روایت است‌‌. پژوهش حاضر می‌کوشد با بررسی داستان عصرهای یکشنبه اثر علی خدایی‌‌، مقوله‌ زمان‌پریشی را با شیوه تحلیلی‌‌، واکاوی کند و تکنیک نویسنده در گسستگی زمان داستان را مورد بررسی قرار دهد‌.

چکیده انگلیسی:

Every story is a narrative of events that take place in time. These events follow a continuous and chronological sequence, but somewhere there are inconsistencies in the form of time lapse, which expands the space of the story and creates suspense and anticipation in the reader. By using the time-lapse technique, the author breaks the linear system of the story and by showing the inner world of the main character of the story, calls the audience to re-read a dynamic, complex and involved story. Ali Khodayi, the author of the story of Sunday evenings, has used retrospective time travel (internal and external) by breaking the linear course of time. Internal flashbacks are a way of using time in the story, and external flashbacks are like a bridge to reach the main events of the narrative. The present study tries to analyze the concept of timelessness by analyzing the story of Sunday evenings by Ali Khodayi and examines the author's technique in discontinuing the time of the story‌.

منابع و مأخذ:

• بی‌نیاز‌‌، فتح‌الله‌‌.‌ (1388)‌‌. درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌‌، تهران‌‌: افراز‌‌.
• بیات‌‌، حسین‌‌.‌ (1387)‌‌. داستان‌نویسی جریان سیال ذهن‌‌، تهران: علمی و فرهنگی‌.
• خدایی‌‌، علی‌‌.‌ (1379)‌‌. تمام زمستان مرا گرم کن‌‌، چ10‌‌، تهران‌‌: مرکز‌‌.
• ریمون‌‌-کنان‌‌، شلومیت.‌ (1378)‌‌. روایت داستانی بوطیقای معاصر‌‌، ترجمه ابوالفضل حری‌‌، تهران‌‌: نیلوفر‌.
• ژنت‌‌، ژرار‌‌.‌ (1388)‌‌. نظم بر روایت‌‌، ترجمه فتاح محمدی‌‌، گزیده مقالات روایت‌پردازی، تهران‌‌:مینوی‌خرد‌‌.
• مارتین‌‌، والاس‌‌.‌ (1382)‌‌. نظریه‌های روایت‌‌، ترجمه محمد شهبا‌‌، تهران‌‌: هرمس‌.
• مقالات
• بیات‌‌، حسین‌‌.‌ (1383)‌‌. «زمان در داستان‌های جریان سیال ذهن»‌‌، مجله پژوهش‌های ادبی‌‌، شماره 13‌‌، صص 7- 33‌‌.
• بهنام‌فر‌‌، محمد‌‌.‌ (1393)‌‌. «بررسی زمانمند روایت در رمان سال‌مرگی»‌‌، متن‌پژوهی ادبی‌‌، ش60‌‌، صص25-1‌.
• پاینده‌‌، حسین‌‌.‌ (1389)‌‌. «وجود‌شناسی پسامدرن در داستان تمام زمستان مرا گرم کن»‌‌، مجله علمی-پژوهشی شماره44‌‌، صص46-23‌.
• جعفری کمانگر‌‌، فاطمه‌‌.‌ (1396)‌‌. «رویکرد وجود‌شناسانه در داستان خاک‌سپاری، اثر علی خدایی»‌‌، همایش ملی نقد و نظریه‌های ادبی‌‌، صص12- 16‌.
• حسن‌لی‌‌، کاووس‌‌، دهقانی‌‌، ناهید‌‌.‌ (1389)‌‌. «بررسی سرعت روایت در رمان جای خالی سلوچ»‌‌، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی‌‌، صص63-37‌.
• خسروی‌‌، سمیره‌‌، سبزیان‌پور‌‌، وحید‌‌.‌ (1398)‌‌. «تحلیل انواع زمان‌پریشی در داستان کوتاه «حریق الذالک الصیف» اثر غاده السمان»‌‌، ادب عربی‌‌، سال12ش2صص62-43‌.
• رنجبر‌‌، محمود‌‌.‌ (1391)‌‌. «بررسی ساختاری عنصر زمان در نمونه‌هایی از داستان کوتاه دفاع مقدس»‌‌، ادبیات پایداری‌‌، سال سوم‌‌، ش6‌‌، صص101-54‌.
• درودگریان‌‌، فرهاد‌‌، زمان‌احمدی‌‌، محمدرضا‌‌، حدادی‌‌، الهام‌‌.‌ (1390)‌‌. «تحلیل زمان روایت از دیدگاه روایت‌شناسی در داستان بیوتن رضا امیرخانی»‌‌، سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی‌ (بهار ادب)‌‌، ش3‌‌، صص138-127‌.
• رسولی‌‌، حجت‌‌.‌ (1392)‌‌. «تحلیل زمان روایی در رمان التهایات عبدالرحمان»‌‌، لسان مبین‌‌، دوره4‌‌، ش 12‌‌، صص127-107‌.
• سرباز‌‌، حسن‌‌، رسول‌نژاد‌‌، عبدالله‌‌، خسروی‌زاده‌‌، سودابه‌‌.‌ (1394)‌‌. «زمان‌پریشی در رمان چراغ‌های آبی اثر حنا مینه»‌‌، مجله ادبی زبان و ادبیات عربی‌‌، ش34‌‌، صص104-83‌.
• فاضلی‌‌، فیروز‌‌، تقی‌نژاد‌‌، فاطمه‌.‌ (1389)‌‌. «زمان روایت در رمان از شیطان آموخت و سوزاند»‌‌، مجله ادب‌پژوهی‌‌، شماره 12‌‌، صص30-7‌.
• قاسمی‌پور‌‌، قدرت‌‌.‌ (1386)‌‌. «زمان و روایت»‌‌، فصلنامه نقد ادبی‌‌، ش 2‌‌، صص144-123‌.
• علیزاده‌‌، فرحناز‌‌.‌ (1389)‌‌. «نقد لایه‌های پنهان در آوار روزمرگی‌ها‌‌، نگاهی به آثار علی خدایی»‌‌، مجله آزما‌‌، دوره2‌‌، صص14-18‌.
• غلامحسین‌زاده‌‌، غلامحسین‌‌، طاهری‌‌، قدرت‌الله‌‌، رجبی‌‌، زهرا‌‌.‌ (1386)‌‌. «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی و درویش مولانا»‌‌، پژوهش‌های ادبی سال چهارم‌‌، ش 16‌‌، صص217-199‌.
• مالمیر‌‌، تیمور‌‌، سلطانشاهی‌‌، فاطمه‌‌،‌ (1379)‌‌، «نقد و تحلیل پیوند شگرد و درون‌مایه؛ در مجموعه داستان تمام زمستان مرا گرم کن» نشریۀ ادب فارسی‌‌، دوره 8‌‌، ش2‌‌، صص199-218
• میرزایی‌‌، فرامرز‌‌، مرادی‌‌، مریم‌‌.‌ (1390)‌‌. «شگردهای روایت زمان در ادبیات پایداری»‌‌، فصلنامه نقد ادبیات تطبیقی‌‌، سال اول‌‌، ش2‌‌، صص206-175‌.
• یوسف‌آبادی‌‌، فائزه عرب‌‌.‌ (1394)‌‌. «بررسی تقابل زمان روایت و زمان متن در حکایت‌های گلستان سعدی»‌‌، متن‌پژوهی ادبی‌‌، دوره 19‌‌، ش 66‌‌، صص90-65