روش‌شناسی مناظره‌های امام رضا (ع) با دانشمندان ادیان و مذاهب
محورهای موضوعی : نقد کلامی و فلسفی موضوعات دینی- اسلامی
یعقوب فتحی
1
(استادیار گروه معارف اسلامی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران)
کلید واژه: امام رضا (ع), روش‌شناسی, مناظره, ادیان, مذاهب.,
چکیده مقاله :
عصر رضوی به لحاظ شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاست دولت عباسی حاکم، در راستای فراهم‌کردن فضای مناظره و تضارب آرا، زمینه‌ساز مناظرات و گفت‌وگوهای درون دینی و برون دینی بوده است. تبیین روش‌شناسی مناظره‌های امام رضا (ع) با دانشمندان ادیان و مذاهب مختلف، علاوه بر شناساندن جایگاه علمی امام (ع) به‌عنوان انسانی کامل، می‌تواند الگویی برای چگونگی اجرای یک مناظره‌ی صحیح و اخلاق محور در میان تمامی اندیشمندان در سراسر دنیا باشد. پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي، به دنبال پاسخ این پرسش است که: مهم‌ترین روش‌های امام رضا (ع) در مناظره با دانشمندان ادیان و مذاهب مختلف، چیست؟ بر اساس یافته‌های این پژوهش؛ جدال احسن، استدلال عقلی، استدلال به قرآن، بهره‌گیری از کتب مقدس، بهره‌گیری از زبان‌های مختلف و غیره از مهم‌ترین روش‌های مناظره امام (ع) با دانشمندان ادیان و مذاهب مختلف است که الگویی درخشان برای دانشمندان اهل مناظره در همه زمان‌هاست.
In terms of cultural, social and political conditions of the ruling Abbasid government, the Razavi era has been the foundation for intra-religious and extra-religious debates and dialogues in order to provide an environment for debate and conflict of opinions. Explaining the methodology of Imam Reza's (a.s.) debates with scholars of different religions and sects, in addition to introducing the scientific position of Imam (a.s.) as a perfect human being, can be a model for how to conduct a correct and ethical debate among all thinkers around the world. The present study, with the descriptive-analytical method, seeks to answer this question: What are the most important methods of Imam Reza (a.s.) in debating with scholars of different sects and religions? Based on the findings of this study, Good arguments, rational arguments, arguments based on the holy Qur'an, using holy books, using different languages, etc., are among the most important methods of debating that Imam (a.s.) employed in debating with scholars of different religions and sects, which is a brilliant example for debating scholars all over the world and for all times.
قرآن کریم
ابن سینا، محمد بن حسین ( 1404ق): تعلیقات، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلام.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1382ق): تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی (بی تا): مناقب آل ابی‌طالب، تصحیح: سید هاشم رسولی، قم: المطبعة العلمیة
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق): لسان العرب، قم: نشر أدب الحوزه.
ابن واضح، احمد بن ابی یعقوب (1375ق): تاریخ یعقوبی، نجف: مکتبة حیدریة.
استالی براس، الیور و آلن، بولاک (1369م.): فرهنگ اندیشه نو، ترجمه احمد بی‌رشک، تهران: مازیار.
آقا سید محمد قاري، فاطمه سادات (1391): ابعاد معرفتی امام رضا (ع) در برخورد با دانشمندان سایر مذاهب و ادیان، بی جا.
بحرانی اصفهانی، عبدالله (1430ق): عوالم العلوم والمعارف والاحوال من الآیات والاخبار والاقوال به انضمام مستدرکات سید محمدباقر ابطحی، قم: مؤسسه‌ی امام مهدی (عج).
پارسانیا، حمید (1388): روش شناسی علوم با رویکرد اسلامی، بی جا.
جعفریان، رسول (1391ش): گزیده حیات سیاسی امامان شیعه، قم: معارف.
جوادی آملی، عبدالله (1374ش): فلسفه الهی از منظر امام رضا(ع)، قم: اسراء .
خاکپور، حسین؛ محمودی، مرضیه و سعیدی گراغانی، منصوره (1393): نقش و آثار مديريت فرهنگی امام رضا (ع) بر جامعه شیعه: فرهنگ رضوي، ش 8، صص 56-31 .
دهخدا، علی‌اکبر (1377ش): لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق): المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.
راوندی، قطب‌الدین (1409ق): الخرائج والجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی.
روحی برندق، کاووس (1396): اخلاق و مهارت‌های مناظره در مناظره‌های امام رضا (ع)؛ مطالعه موردی مناظره امام رضا (ع) با متکلمان اديان و مذاهب، فرهنگ رضوی، ش 18 صص 30-1.
زرسازان، عاطفه (1395): واکاوی مؤلفه‌های تعلیم در تبیین آموزه‌های وحی در سیره رضوی، فرهنگ رضوی، شماره 18، صص 94-63.
شریف القرشی، باقر (بی‌تا): حیاة الامام الرضا علیه السلام، بیروت: منشورات سعیدبن جبیر.
صدوق، ابوجعفرمحمد بن علی (1404ق): عیون اخبار الرضا (ع)، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی (1372): عیون اخبار ارضا (ع)، ترجمه علی‌اکبر غفاری و حمید مستفید، تهران: صدوق.
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی (1387ق): توحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طباطبایی، محمدحسین (1382ش): المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه .
طبرسی، احمد بن علی (1350ق): الإحتجاج، نجف: الطبعة المرتضویة.
طبرسی، احمد بن علی (1386ق): الإحتجاج، به کوشش سید محمد باقر خراسانی، قم: بی‌نا.
طوسی، خواجه نصیرالدین (1361): اساس الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران.
طوسی، خواجه نصیرالدین (بی تا): اخلاق ناصری، تهران: انتشارات علمیه اسلامی.
عطاردی، عزیزالله (1397): آثار و اخبار امام رضا (ع)، تهران: صدر.
فضل‌الله، محمدجواد (1383): تحلیلی از زندگانی امام رضا (ع)، ترجمه محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
قرشی، باقر (بی‌تا): حیاة الامام رضا (ع)، بیروت: منتشورات سعید بن جبیر.
کریمی، محمود و میرحسینی، یحیی (1392): گونه شناسی روش‌های مقابله با ادیان و مذاهب در سیره امام رضا (ع)، مجموعه مقالات همایش علمی¬ـ پژوهشی امام رضا(ع) ادیان، مذاهب و فرق)، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، ش 23، صص 114-95.
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۵): الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
لک زایی، صغری و قاسم‌نژاد، زهرا (1391): گونه شناسی برخورد امام رضا (ع) باجریان‌های انحرافی جامعه اسلامی، مجله انتظار موعود، ش38، صص 141-116.
مجلسی، محمدباقر (1403ق): بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
محمودی، مرضیه؛ خاکپور، حسین؛ گلی، مهرناز و نوری، ابراهیم (1394): اخلاق مناظراتی و مناظرات اخلاقی در سیره رضوی و شیوه‌های به کار گیری در کرسی‌های آزاد اندیشی، اخلاق زیستی، ش15، صص 193-164.
مصلایی پور، عباس و سلیمی، مریم (1392): اصول مناظره و آزاد اندیشی با تکیه بر مناظره‌های امام رضا(ع)، فرهنگ رضوی، شماره 3، صص 114-87.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان(بی تا): الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: موسسة آل البیت.
موسوی‌زاده، سید محمد (1384ش): نگرش اسلام بر سایر ادیان و ملل، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
میراحمدی، منصور و رضایی پناه، امیر (1395): تحلیل گفتمان مناظره¬ها و مجادله‌های امام رضا (ع) با دگرهای گفتمانی، فرهنگ رضوی، ش 14، صص96-75.
هاشمی اردکانی، سید حسن و میر شاه جعفری، سید ابراهیم (1387): روش مناظره علمی در سیره آموزشی امامان معصوم، مطالعه موردی: مناظرات امام رضا(ع)، بی جا: تربیت اسلامی، ش7، صص23-9.
