طراحی الگوی آموزش و توسعه تفکر خلاق و تأثیر آن بر یادگیری ریاضی دانش‌آموزان دوره ابتدایی شهر بندرعباس

محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)

marjan moayeri ¹ (Assistant professor, Department of Mathematics Education,Farhangian University, Tehran,Iran)

تاریخ دریافت : 1403/05/17 تاریخ پذیرش : 1403/05/17 تاریخ انتشار : 1403/05/17

کلید واژه: آموزش تفکر خلاق, یادگیری, ارتباط برقرار کردن, تجربه کردن, به کار بردن, مشارکت کردن, انتقال دادن.,

چکیده مقاله :

هدف: هدف این پژوهش، طراحی الگوی آموزش و توسعه تفکر خلاق و تأثیر آن بر یادگیری ریاضی دانش‌آموزان دوره ابتدایی شهر بندرعباس است. روش: طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری، شامل کلیه دانش‌آموزان دختر پایه چهارم ابتدایی شهر بندرعباس در سال تحصیلی 1399-1400 بود. نمونه پژوهش شامل 60 دانش‌آموز دختر بود که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی در دو کلاس 30 نفرِ آزمایش و کنترل جایگزین شدند. دانش‌آموزان گروه آزمایش به مدت 8 جلسه 45 دقیقه‌ای به مدت 6 هفته الگوی آموزش مهارت تفکر خلاق بر اساس استراتژی REACT (کراوفورد،2001) برای مبحث کسر (جمع و تفریق و ضرب و تقسیم) و اعداد اعشاری (تقسیم) را دریافت کردند و دانش‌آموزان گروه کنترل تحت این آموزش قرار نگرفتند. ابزار اندازه‌گیری پیش‌آزمون و پس‌آزمون، آزمون استاندارد ریاضی پایه چهارم که از نمونه سؤالات امتحانی مورد تائید آموزش‌وپرورش شهر بندرعباس بود استفاده شد. یافته‌ها: نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد تفاوت معناداری بین گروه آزمایش و کنترل در اجرای الگوی آموزش و توسعه تفکر خلاق بر یادگیری ریاضی دانش‌آموزان و مؤلفه‌های تفکر خلاق در مرحله پس‌آزمون وجود دارد (p>0/05). نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که کلاس درس در الگوی آموزش توسعه تفکر خلاق با استفاده از راهبرد REACT در مقایسه باکلاس درس سنتی، موجب اثرگذاری مثبت بیشتری بر میزان یادگیری ریاضی دانش‌آموزان شده است.معلمان می‌توانند نتایج این نوع یادگیری را با استفاده از راهبردهای REACT در درس‌های روزمره خود به حداکثر برسانند. این یادگیری از طریق ارتباط تدریس با دنیای واقعی، تجربه کردن، کاربرد دانش جدید در زندگی واقعی، حل مسئله از طریق ارتباط دانش‌آموزان باهم و انتقال آموخته‌ها به موقعیت‌های آینده زندگی محقق می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Background: The changing and increasing development of technology has affected the educational systems, and to coordinate with these changes, teachers must reconsider their teaching methods. They should use methods that make learners think and lead them to thinking. Improving and promoting creative thinking in students, as one of the skills needed in the age of communication, requires the appropriateness and application of new educational design patterns and methods. Purpose: The purpose of this research is to design a teaching model and develop creative thinking and its effect on the mathematical learning of elementary school students in Bandar Abbas city. Method: The research design was a semi-experimental pre-test-post-test type with a control group. The statistical population included all female students in the fourth grade of Bandar Abbas city in the academic year of 2014-2016.The research sample included 60 female students who were selected by multi-stage cluster sampling method and were randomly replaced in two classes of 30 students, experimental and control. The students of the experimental group received the creative thinking skill training model based on the REACT strategy (Crawford, 2001) for the subject of fractions (addition, subtraction, multiplication and division) and decimal numbers (division) for 8 sessions of 45 minutes for 6 weeks. The students of the control group were not subjected to this training. The pre-test and post-test measurement tools were the fourth grade standard math test, which was a sample of exam questions approved by Bandar Abbas Education. Findings: The results of multivariate covariance analysis showed that there is a significant difference between the experimental and control groups in the implementation of the model of teaching and development of creative thinking on students' mathematical learning and the components of creative thinking in the post-test stage (p>0.05).Conclusion: Also, the results showed that the classroom in the teaching model of creative thinking development, compared to the traditional classroom, had a more positive effect on the amount of students' mathematical learning

منابع و مأخذ:

افشار کهن، زهرا؛ ملکی، حسن و مهرمحمدی، محمود. (1395). تأثیر برنامه درسی آمیخته به طنز بر خلاقیت ریاضی دانش‌آموزان، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، رساله دکتری برنامه درسی.
امرایی، فروزان؛ قدم پور، عزت اله؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد. (1398). مقایسه تأثیر آموزش مهارت‌های وسعت‌بخشی تفکر و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی بر خلاقیت (سیالی، ابتکار، انعطاف‌پذیری، بسط) دانش‌آموزان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 97-128.
باقری، نیلوفر و ربیعی، زهره. (1400). اثربخشی مداخله بسته مغز برتر بر تمرکز، حافظه و خلاقیت دانش‌آموزان مقطع دبستان شهر اصفهان، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 10 (4)،86-63.
بریس، نیکلا؛ کمپ، ریچارد؛ سل نگار، رزمری. (1391). تحلیل داده‌های روان‌شناسی با برنامه اس پی اس. ترجمه: خدیجه علی‌آبادی و علی صمدی. تهران: نشر دوران.
جهانی، جعفر؛ دارابی عمارتی، عابدین؛ مرزوقی، رحمت اله؛ شفیعی سروستانی، مریم (1397). توسعه الگوی آموزشی ریزوماتیسم و تأثیر آن در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی در درس علوم تجربی، فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. ۹ (3)،147-188.
خلعتبری، جواد؛ سهیلی پور، فاطمه زهرا. (1396). بررسی رابطه جو عاطفی خانواده با خلاقیت دانش‌آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهرستان اصفهان. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(2)، 167-188.
خوش‌اخلاق، علی؛ شفیع‌زاده، حمید. (1399). بررسی رابطه رهبری تحول‌آفرین و خلاقیت با یادگیری خودتنظیمی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(2)، 65-90.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه. (1383). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. نشر آگه.
شکوهی امیرآبادی، لیلا؛ دلاور، علی؛ عباسی سروک؛ لطف اله و کوشکی، شیرین. (1397). تحلیل محتوای سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش بر اساس خلاقیت و شادکامی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(3)، 165-192.
عزیزیان، سیده معصومه؛ شریفیان، لیلا؛ مرادی، سعید؛ خورشیدی، عباس؛ دلاور، علی. (1402). شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های آموزش خلاقیت مدیران میانی دانشگاه آزاد اسلامی (موردمطالعه: سازمان مرکزی). ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 12 (4)، 101-122.
فخاری مبارکه، فریبا. اعتماد اهری، علاءالدین و صابر گرگانی، افسانه. (1401). الگوی آموزش خلاق برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی (با تأکید بر پایه ششم ابتدایی). فصلنامه علمی پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 12 (1)، 1۹۷-228.
قدم پور، عزت اله؛ امیریان، لیلا و خدایی، سجاد. (1397). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش به خلاقیت و نشاط ذهنی دانشجویان علوم پزشکی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(4)، 219-240.
قدم پور، عزت اله؛ بیرانوند، زینب؛ و یوسف وند، مهدی (1396). مقایسه اثربخشی آموزش به روش‌های ایده جویی (اسکمپر)، بارش مغزی و سنتی در تغییر سطح خود پنداره خالق و باز بودن نسبت به تجربه. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(1)،125-154.
کزازی، زهرا؛ ابراهیمی، صلاح‌الدین؛ سیفی، علی؛ اصفهانی زاده، امین. (1399). رابطه خلاقیت معلمان با اثربخشی تدریس ریاضی پایه ششم دوره ابتدایی. فصلنامه پویش در آموزش علوم پایه، 6(2)،20-34.
کولایی نژاد، جمال‌الدین و جعفری ندوشن، سمیه. (1392). اثربخشی روش اکتشافی هدایت‌شده در درس ریاضی بر خلاقیت دانش‌آموزان دختر سوم ابتدایی، نشریه علمی پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(3).
مقدسی، محمدمهدی؛ علی بیگی، نگین. (1398). تحلیل رابطه بین هوش هیجانی و هوش معنوی دانشجویان و نظریه خلاقیت گیل فورد در فضاهای آموزشی مورد کاوی: دانشجویان رشته معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی.39(10), 1-15.
نادری بوانلو، مونا؛ ریحانی، ابراهیم و یافتیان، نرگس. (1393). بررسی توانایی طرح مسئله دانش‌آموزان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش ریاضی، تهران: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
یافتیان، نرگس. (1393). واکاوی برخی از عوامل تأثیرگذار بر خلاقیت ریاضی از منظر تازه‌کاران ریاضی، مهارت‌ها و دانش ریاضی و ویژگی‌های شخصیتی، نشریه علمی پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،4(2)، 95-139.
Alfonso-Benlliure Vicente, Meléndez Juan Carlos, García-Ballesteros Marta (2013). Evaluation of a creativity intervention program for preschoolers. Department of Developmental and Educational Psychology, University of Valencia, Spain. Eseveir.
Anderson, R. C., Katz-Buonincontro, J., Bousselot, T., Mattson, D., Beard, N., Land, J., & Livie, M. (2022). How am I a creative teacher? Beliefs, values, and affect for integrating creativity in the classroom. Teaching and Teacher Education, 110, 1–13.
Baranes, R،.Perry, M،,.Stigler, J., (1989). Activation of real-world knowledge in the solution of word problems. Cognition and Instruction .287-318،6،
Bereczki, E. O., & Kárpáti, A. (2018). Teachers’ beliefs about creativity and its nurture: A systematic review of the recent research literature. Educational Research Review, 23, 25-56.
Beghetto, R. A. (2010). Creativity in the classroom. In J. C. Kaufman, & R. J. Sternberg (Eds.), Cambridge handbook of creativity (pp. 447e463). New York, NY: Cambridge University Press.
Borko, H،.Mayfield, V. (1995). The roles of the cooperating teacher and university supervisor in learning to teach. Teaching and Teacher Education .501-518,(5)11.
Chrysmawati, L. Taufik, A. Riyadi, M. )201. (7 Penerapan Model Discovery Learning Berbantuan Alat Peraga Pentas Trigonometri untuk Meningkatkan Kemampuan Berpikir Kreatif Matematis Siswa. Seminar Nasional Pendidikan Matematika 2017, Tema “Inovasi Pembelajaran Berbasis Mulitmedia”.
Crowford, M. T. (2001). Teaching and Learning. Rescarch, Rationale, and Techniques for Inproving Motivation and Achievement in Mathematics and science, Waco, Texas, CCI Publising. pp. 3.
Dewi, N. A. K., Aminah, N. S., dan Sukarmin. (2015). Pengembangan modul fisika berbasis relating, experiencing, applying, cooperating, and transferring (REACT) untuk Meningkatkan Kecerdasan Majemuk dan Kreativitas Siwa. Jurnal Inkuri, 4(2): 47-56.
Gerlai, R. (1998). Contextual learning and cue association in fear conditioning in mice: A strain comparison and a lesion study. Behavioural Brain Research .191-203,(2)95.
Ferguson, G. A., & Takane, Y. (1989). Statistical analysis in psychology and education ( 6th ed.). New York : McGraw-Hill.
Frare, A. B., & Beuren, I. M. (2021). Fostering individual creativity in startups: Comprehensive performance measurement systems, role clarity and strategic flexibility.
European Business Review, 33(6), 869–891.
Hamilton, M. T., Hamilton, D. G., & Zderic, T. W. (2007). Role of low energy expenditure and sitting in obesity, metabolic syndrome, type 2 diabetes, and cardiovascular disease. Diabetes, 56(11), 2655-2667.
Hetzroni, O., Agada, H., & Leikin, M. (2019). Creativity in autism: an examination of general and mathematical creative thinking among children with autism spectrum disorder and children with typical development. Journal of autism and developmental disorders, 49(9), 3833-3844.
Hidayat, R. N., Rukmini, D., & Bharati, D. A. L. (2019). Developing Problem-Solving Based Assessment to Stimulate Critical Thinking and Creativity of Students’ Writing Skill. English Education Journal, 9(2), 164-171.
Huang, X., Lee, J. C. K., & Yang, X. (2019). What really counts? Investigating the effects of creative role identity and self-efficacy on teachers’ attitudes towards the implementation of teaching for creativity. Teaching and Teacher Education, 84, 57-65.
Karsli, F., & Yigit, M. (2016). 12 th grade students' views about an Alkanes Worksheet Based on the REACT Strategy. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science & Mathematics Education, 10(1).
Kanhai, A & bhoodev, S. (2017). Some Environmental and attitudinal characteristics as predictors of mathematical creativity, Journal of Mathematical Education in science and Technology. 48(3).327-337.
Kozlowski, J., Chamberlin, S. & Mann, E. (2019). Factors that influence mathematical creativity. The mathematics - Enthusiast (TME). 16 (1)505-537.
Leikin, R., & Elgrably, H., (2022). Strategy creativity and outcome creativity when solving open tasks: focusing on problem posing through investigations. ZSM-Mathematics Education 54, 35-49.
Lurai, S. R., Sriraman, B., & Kaufman, J.C. (2017). Enhancing equity in the classroom by teaching for mathematical creativity. ZDM, 49, 1033-1039.
Marsh, L., Edginton, T., Conway, M. A., & Loveday, C. (2019). Positivity bias in past and future episodic thinking: Relationship with anxiety, depression, and retrieval-induced forgetting. Quarterly journal of experimental psychology, 72(3), 508-522.
Meyers, L. S., Gamst, G., Guarino, A. J. (2016). Applied multivariate research: Design and interpretation. Sage publications.
Mullet, D. R., Willerson, A., Lamb, K. N., & Kettler, T. (2016). Examining teacher perceptions of creativity: A systematic review of the literature. Thinking Skills and Creativity, 21, 9–30
Nasution, I. S., Samosir, B. S.(2018).Model Pembelajaran Connecting, Organizing, Reflecting, dan Extending (CORE) Untuk Meningkatkan Kreativitas Siswa di SMK Muhammadiyah ۱۳ Sibolga. Jurnal Penelitian Tindakan Kelas dan Pengembangan Pembelajaran). 1(3): 213- 221.
Qadri, L., Ikhsan, M., & Yusrizal, Y. (2019). Mathematical creative thinking ability for students through REACT strategies. International Journal for Educational and Vocational Studies, 1(1), 58-61.‏
Ritonga, S. M. (2017). Peningkatan Kemampuan Pemecahan Masalah Dan Komunikasi Matematik Siswa SMP Negeri 28 Medan Melalui Pembelajaran Inkuiri Dengan Strategi REACT. AXIOM: Jurnal Pendidikan dan Matematika, (1) 6
Royce, C. S., Hayes, M. M., & Schwartzstein, R. M. (2019). Teaching critical thinking: a case for instruction in cognitive biases to reduce diagnostic errors and improve patient safety. Academic Medicine, 94(2), 187-194.
Saironi, M., Sukestiyarno, YL. ۲۰۱۷. Kemampuan Berpikir Kreatif Matematis Siswa dan Pembentukan Karakter Rasa Ingin Tahu Siswa pada Pembelajaran Open Ended Berbasis Etnomatematika. Unnes Journal of Mathematics Education Research. 6(1): 76–88
Sapto, A. D., Suyitno, H., & Susilo, B. E. (2015). Keefektifan pembelajaran strategi REACT dengan model SSCS terhadap kemampuan komunikasi matematika dan percaya diri siswa kelas VIII. Unnes Journal of Mathematics Education, 4)3(
Sari, D. P. (2020). Implementation of REACT Strategy to Develop Mathematical Representation, Reasoning, and Disposition Ability. Journal on Mathematics Education, 11(1), 145-156.‏
Sanchez, A., Font, V., & Breda, A. (2021). Significance of creativity and its development in mathematics classes for preservice teachers who are not trained to develop students' creativity. Mathematics Education Research Journal.
Sharma, Y.(2014).The Effects of Strategy and Mathematics Anxiety on Mathematical Creativity of School Students, Mathematics Education, 9(1), 25-37.
Shkabarina, M. A., Verbytska, K., Vitiuk, V., Shemchuk, V., &
Saleychuk, E. (2020). Development of Pedagogical Creativity of Future Teachers of Primary School by Means of Innovative Education Technologies. Revista Romaneasca Pentru Educatie Multidimensionala, 12(4), 137-155.
Shavkatovna, S. R. N. (2021). Methodical Support of Development of Creative Activity of Primary School Students. Conferencea, 74-76.
Wessels, H.M.(2014). Levels of mathematical creativity in model- eliciting activities. Journal of Mathematical Modelling and Application, 1(9), 22-40.
Zhang, Q., Siribanpitak, P., Charoenkul, N. (2018). Creative leadership strategies for primary school principals to promote teachers’ creativity in Guangxi, China. Kasetsart Journal of Social Sciences.7-1.