واکاوی نقش فرهنگ سیاسی در توسعه سیاسی خاورمیانه

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

محمود مصلی نژاد ¹ , شیوا جلال پور ² , فریدون اکبرزاده ³ , بهرام یوسفی ⁴

1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز. ایران
2 - استاديار گروه علوم سياسي، واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامي، اهواز، ايران
3 - دکتر فریدون اکبرزاده گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
4 - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/10 تاریخ پذیرش : 1403/06/29 تاریخ انتشار : 1403/06/10

کلید واژه: نقش, فرهنگ سیاسی, توسعه سیاسی, خاورمیانه,

چکیده مقاله :

خاورمیانه نسبت به دیگر مناطق جهان سوم،ازروندهاي مسلط جهانی درزمینه‌ي سیاسی به دورمانده است.آنچه خاورمیانه را نسبت به دیگر مناطق استثنا می‌سازد، نتیجه‌ی تجمع شماري از ویژگی‌های فرهنگی، قومی ومذهبی است که محیطی بسیار نامناسب ونامطلوب براي کثرت‌گرایی حقوقی وتوسعه سیاسی ودموکراسی فراهم آورده است.رویدادهاي کنونی درمنطقه‌ی خاورمیانه، دیدگاهی راموجب شده است که برطبق آن، خاورمیانه درتطبیق بارونددمکراتیک شدن شتابان، بسیار کند وتاحدي مقاوم بوده است، این منطقه اساساً شاهد حکومت پیوسته رهبران اقتدارگرا بوده است. پژوهش حاضر باهدف واکاوی و شناخت نقش فرهنگ سیاسی درتوسعه سیاسی خاورمیانه به روش توصیفی ـ تحلیل به انجام رسید. نتایج حاکی ازآن است که،تحولات سیاسی خاورمیانه طی سال‌های جنگ جهانی اول و دوم، متأثر از جریان‌های بین‌المللی و غربی شکل گرفت وحرکتی خودجوش ومستقل و ازدرون نبود،اما چون دموکراسی و توسعه سیاسی ودموکراتیک، نیازمند مجموعه‌ای از ارزش‌های سیاسی و جهت‌گیری‌های شهروندان مانندتعادل، تساهل، مدنیت، اثربخشی، دانش و مشارکت است، فرهنگ سیاسی عاملی مهم و اصلی در تحکیم توسعه سیاسی قلمداد می‌شود. فرهنگ سیاسی اکثر گروه‌های حاکم درمنطقه خاورمیانه، مبتنی برنگرش پاتریمونیالیستی (پادشاهی، موروثی، سنتی) است که به دلایل عمیق تاریخی و اجتماعی وروان‌شناسی، ریشه در«شیوه استبداد شرقی»دارد. مطابق این فرهنگ، مردم، اتباع حاکم تلقی شده و حقی براي رقابت و مشارکت سیاسی ندارند.

چکیده انگلیسی:

Compared to other regions of the third world, the Middle East is far from the dominant global trends in the political field.The current events in the Middle East region have given rise to the view that the Middle East has been very slow and somewhat resistant in adapting to the accelerated democratization process, the region has basically witnessed the continuous rule of authoritarian leaders.The results indicate that the political developments in the Middle East during the years of World War I and II were influenced by international and Western currents and were not a spontaneous and independent movement from within, but because democracy and political and democratic development require a set of political values.And the orientations of citizens are such as balance, tolerance, civility, effectiveness,knowledge and participation, political culture is considered an important and main factor in the consolidation of political development. The political culture of most of the ruling groups in the Middle East region is based on the patrimonialist attitude (royal, hereditary, traditional),which is rooted in the "style of eastern tyranny" due to deep historical, social and psychological reasons. According to this culture, people are considered sovereign citizens and have no right to compete and participate politically.

منابع و مأخذ:

 آل غفور، سید محمدتقی (1380). خاستگاه فرهنگ سیاسی ایران معاصر، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، شماره 16، صص 35 تا 60.
 احمدی، یعقوب؛ نمکی، آزاد (1391). سرمایه اجتماعی و گونه دموکراتیک فرهنگ سیاسی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره59. صص 300-244.
 اخوان کاظمی، مسعود (1377). توسعه سیاسی و جامعه مدنی، شماره 127 و 128، اطلاعات سیاسی -اقتصادي، تهران.
 بشیریه، حسین (1380). موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
 بشیریه، حسین (1382). عقل در سیاست، چاپ سوم، تهران: نشر نگاه معاصر.
 بشیریه، حسین (1386). دولت عقل: ده گفتار در فلسفه و جامعه شناسی سیاسی، جلد 1، تهران: مؤسسه نشر علوم نوین
 پاي، لوسین (1996 م.). جنبه هاي رشد سیاسی؛ مفهوم رشد سیاسی؛ ترجمه عزت الله فولادوند،تهران: نشر ماهی.
 ﭼﻠﯿﮑـﻮت، روﻧﺎﻟـﺪ (1377). ﻧﻈﺮﯾـﻪ‌ﻫـﺎي ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ‌اي، ﺗﺮﺟﻤـﻪ‌ي وﺣﯿـﺪ ﺑﺰرﮔـﯽ و ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﻃﯿﺐ، ﭼﺎپ اول، ﺗﻬﺮان، ﻣﻮﺳﺴﻪ‌ي ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ رﺳﺎﻧﻪ
 دهشیار، حسین (1389)، دولت در خاورمیانه عربی: رخنه ناپذیري نظام سیاسی، شماره 61، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، تهران.
 دهقانی، سیدجلال الدین (1383). طرح خاورمیانه بزرگ و امنیت ملی جمهوري اسلامی ایران، شماره 25، فصلنامه مطالعات راهبردي، تهران.
 راد، ﻓﯿﺮوز(1382). ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ‌ي ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﭼﺎپ اول، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات ﭼﺎپ ﭘﺨﺶ.
 زمانی، هادي (1386). توسعه اقتصادي و امنیت ملی، جلد دوم، تهران: نشر لندن.
 سریع القلم، محمود، (1393). فرهنگ سیاسی ایران، نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران.
 سیف زاده، حسین (1388). پانزده مدل رقیب و بدیل؛ نوسازي، توسعه و دگرگونی سیاسی در نظم حقوق بشري فردي ـ بومی ـ جهانی شده، تهران: نشر قومس.
 سیف‌زاده، حسین؛ روشندل، جلیل (1382). تعارضات ساختاري در منطقه خلیج فارس، تهران: مرکز پژوهش‌هاي علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
 شومپیتر، جوزف (1375). کاپیتالیسم، سوسیالیسم، دموکراسی؛ ترجمه حسن منصور، تهران: نشر مرکز.
 عبداللهی، محسن (1391). رویکردي پست مدرن به سه ضلع توسعه سیاسی: دولت، جامعه مدنی و شهروندي، شماره 1، فصلنامه سیاست، تهران.
 ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪي، اﺣﻤﺪ (1386). درآﻣﺪي ﺑﺮ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﺳﯿﺎﺳـﺖ، ﻧﮕـﺎﻫﯽ ﺑـﻪ رﻫﯿﺎﻓـﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻋﻠﻢ ﺳﯿﺎﺳﺖ، ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﺷﻤﺎره6.
 قالیباف خراسانی، محمد باقر (1389). فرهنگ سیاسی: رویکردي مغفول در فرایند دموکراسی سازی و شناخت جوامع، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدي.
 قوام، عبدالعلی(1389)، چالش‌های توسعه سياسي، تهران: نشر قومس، چاپ چهارم
 کلایو اسمیت، برایان (1384). فهم سیاست جهان سوم: نظریه هاي توسعه و دگرگونی؛ ترجمه امیر محمد حاجی یوسفی، محمد سعید قائنی نجفی، تهران: وزارت امور خارجه مؤسسه چاپ و انتشارات.
 گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص؛ ترجمه ناصر موفقیان، تهران: نشر نی
 مصلی نژاد، عباس، (1396). دولت و توسعه اقتصادی در ایران، تهران: نشر نی
 نظري، علی اشرف؛ قنبري، لقمان (1392). کالبد شکافی و آسیب شناسی مردم سالاري و مشارکت سیاسی در کشورهاي عربی خاورمیانه، شماره 288، فصلنامه پژوهشی اطلاعات سیاسی- اقتصادي،تهران.
 Al-Najar, Ghanim(1994), Democracy and the Civil Society in Egypt, Algeria.
 Axtmann,Ronald(1998),Globalization & Europe, London & Washington: Printer.
 Barry,Norman(2000),An Introduction to Modern Political Theory,U.S.A,St Martin Press.
 Chilton,S(1999), Grounding Political Development, 2nd Edition, University of Minnesota, Lynne Rienner Publishers.
 Esposito,John,Piscatory, Jams(1991),"Democratization and Islam", Middle East Jornal,N 45.
 Huntington.S.P(1993)," Clash of Civilizations", Foreign Affars,NO. 3.
 Hermassy, Abdelbaki(1994), Civil Society in Tunisian, M.S.Report,No.178.
 Ignatief, Michael(2003), State Failuer and Nation Building in J.L, Combridge: Cambridge University Press.
 Kamele, Gharib(1993), Libraliation and Democracy in the Middle East, M.S. Report, No. 174.
 Klingemann,Hans-Dietey,Fuchs,Dieter(1995),Citizens and the State, London, Oxford Univ.Press.
 Lipset, Seymour Martin,(1994),"The social requisites of democracy", American sociological review, vol 59.
 Lumsden, Eleanor(2004), An Uneasy Pleace, New York Journal of International Peace and Politics. No .795.
 Meier,Gerald,M(1991),Politics and Policy Making in Developing Countries, Sanfransisco, California: International Center for Economic Growth.
 Norton,Agust, Richard(1995),Civil Soiety in Middle East New York: NP.
 Pye,Lucian(1966), Aspects of Political Development, Boston:Brown and CO.
 Rorton,Richard(1995),Civil Society in the Middle East,Buill:Leiden:New York.