بررسی الگوی نشانه شناختی پیرس در زبان عرفانی عبدالرحمن اسفراینی در کاشف¬الاسرار

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

معصومه عطارزاده خویی ¹ , شهباز محسنی(نویسنده مسئول) ² , فرهاد کاکه رش ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، مهاباد، ایران .
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد. مهاباد. ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادربیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی ،دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد مهاباد، ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/05 تاریخ پذیرش : 1403/10/20 تاریخ انتشار : 1404/04/12

کلید واژه: چارلز سندرز پیرس, نشانه شناختی, زبان عرفانی, عبدالرحمن اسفراینی, کاشف¬الاسرار.,

چکیده مقاله :

روش‌های مختلف نقد ادبی نوین به متون فارسی کمتر توجه شده است. این در حالی است که این متون می‌توانند به عنوان بستری مناسب برای بررسی نظریه‌ها و کشف رویکردهای جدید در تفسیر زبان ادبی مورد استفاده قرار گیرند. یکی از این روش‌های نقد، استفاده از نشانه‌شناسی است. مقالۀ حاضر به بررسی الگوی نشانه‌شناختی چارلز سندرز پیرس، یکی از بنیان‌گذاران نشانه‌شناسی در زبان عرفانی عبدالرحمن اسفراینی در کاشف‌الاسرار می‌پردازد. نشانه‌شناسی پیرس به‌عنوان یک چارچوب نظری قدرتمند برای فهم و تحلیل نشانه‌ها و فرایندهای معناآفرینی به کار گرفته شده است تا شیوه‌های معناآفرینی و ارتباطات نمادین در متون عرفانی اسفراینی بررسی شود. این الگو، سه نوع نشانۀ اصلی شبیه‌سازی، ارتباط مستقیم و ارتباط قراردادی را معرّفی می‌کند. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه¬ای به بررسی و تحلیل انواع نشانه‌های آیکونیک، نمایه‌ای و نمادین در این اثر و چگونگی انتقال مفاهیم عرفانی و تأثیر آن‌ها بر خواننده پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که زبان عرفانی اسفراینی از الگوهای پیچیده و چندلایه‌ای برای بیان تجارب و مفاهیم عرفانی بهره می‌برد که به کمک چارچوب نشانه‌شناختی پیرس قابل شناسایی و تحلیل است. این تحلیل‌ها نشان‌دهندۀ تعامل عمیق میان فرم و محتوا در متون عرفانی و نقش بسزای نشانه‌ها در تسهیل درک و تجربه‌های معنوی است و تلاش می‌کند تا با بهره‌گیری از چارچوب نظری پیرس، به تحلیل دقیق‌تر و جامع‌تری از زبان و نشانه‌های عرفانی در اثر عبدالرحمن اسفراینی بپردازد و بدین وسیله فهم عمیق‌تری از روش‌های بیان و انتقال مفاهیم عرفانی فراهم آورد.

چکیده انگلیسی:

Different methods of modern literary criticism have paid less attention to Persian texts. Meanwhile, these texts can be used as a suitable platform for examining theories and discovering new approaches in the interpretation of literary language. One of these criticism methods is the use of semiotics. The present article examines the semiotic model of Charles Sanders Pierce, one of the founders of semiotics in the mystical language of Abdul Rahman Esfaraini in Kashef-ul-Asrar. Peirce's semiotics has been used as a powerful theoretical framework for understanding and analyzing signs and meaning-making processes in order to investigate the ways of meaning-making and symbolic communication in the mystic texts of Esfareini. This model introduces the three main types of simulation signs, direct communication and contractual communication. In this research, the author has investigated and āanalyzed all kinds of iconic, indexical and symbolic signs in this work and how to convey mystical concepts and their effect on the reader using a descriptive-analytical method and a library tool. The results of the research show that the mystical language of Esfaraini uses complex and multi-layered patterns to express mystical experiences and concepts, framework. These analyzes show the deep interaction between form and content in mystical texts and the significant role ofexperiences, and it tries to make a more detailed and comprehensive analysis of the language and signs of work of Abdur Rahman Esfaraini by using Peirce's theoretical framework. In this way, he provided a deeper understanding of the methods of expressing and transmitting mystical concepts.

منابع و مأخذ:

کتاب¬ها
1) استیس، والتر ترنس،(1384)، عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، چ6، تهران: سروش.
2) اسفراینی، عبدالرحمن،(1385)، کاشف¬الاسرار، به اهتمام هرمان لندلت، چ2، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
3) اکو، امپرتو،(1387)، نشانه شناسی، ترجمۀ پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
4) ایگلتون، تری،(1368)، پیش درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
5) آلستون، میلتون یینگر،(1376)، دین و چشم‌اندازهای نو، ترجمۀ غلامحسین توکلی، قم: انتشارات حوزۀ علمیۀ قم.
6) البرزی، پروزی،(1386)، مبانی زبان شناسی متن، تهران: امیرکبیر.
7) بارت، رولان،(1370)، عناصر نشانه شناسی، ترجمۀ مجید محمدی، تهران: الهدی.
8) چندلر، دانیل،(1387)، مبانی نشانه شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
9) حافظ، خواجه شمس الدین،(1367)، دیوان اشعار، تصحیح محمد انجوی، تهران: جاویدان.
10) دوسوسور، فردینان،(1403)، دورۀ زبان شناسی عمومی، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: هرمس.
11) زرین کوب، عبدالحسین،(1366)، بحر در کوزه، تهران: علمی.
12) ژوزف، ادوارد،(1371)، هفت بند نای، تهران: اساطیر.
13) سجودی، فرزان،(1383)، نشانه شناسی کاربردی، تهران: قصه.
14) شفیعی کدکنی، محمدرضا،(1392)، عرفان، نگاه هنری به الاهیات، تهران: سخن.
15) ضرابی¬ها، محمدابراهیم ،(1384)، زبان عرفان، تهران: زیبادل.
16) فورتیه، مارک،(1397)، مقدمه ای بر تئوری تئاتر، مترجم علی ظفر قهرمانی نژاد، تهران:سمت
17) گیرو، پی یر،(1383)، نشانه شناسی، ترجمۀ محمد نبوی، چ2، تهران: آگه.
18) مستملی بخاری، اسماعیل،(1373)، شرح تعرف لمذهب التصوف، تصحیح محد روشن، ج4، تهران: اساطیر.
19) نویا، پل،(1373)، تفسیر قرانی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: نشر دانشگاهی.
20) وبستر، راجر،(1382)، پیش‌درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی، ترجمۀ الهه دهنوی، تهران: روزنگار
21) همایی، جلال الدین،(1366)، مولوی نامه، تهران: هما.

مقالات
1) بهمنی مطلق.(1385).«شرح احوال و تحلیل اندیشه‌های عبدالرحمن اسفراینی»، ادیان و عرفان، ش10، صص 89-99.
2) جلالی نائینی، محمدرضا.(1339). «سفارت نورالدّین عبدالرّحمن اسفراینی»، نشریه وزارت امور خارجه، ش8، صص 49-54.
3) رحیمی، عبدالغفار و رضی، احمد.(1378). «ویژگی‌های زبان عرفانی شمس»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، ش 160، صص199-2014.
4) عاشوری، محسن.(1390).«بررسی مضامین مشترک مرصادالعباد اثر نجم الدین رازی، انسان کامل اثر عزیزالدین نسفی و کاشف¬الاسرار اثر عبدالرحمن اسفراینی»، پایان¬نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما محمدرضا موحدی، دانشگاه قم.
5) نوربلین، نیلا و همکاران(1400).« بررسی واژه‌های نمادین در اشعارتاگور»، جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، ش 18، صص 102-132. 20.1001.1.26454882.1400.5.18.5.9
6) محمدی، جعفر و همکاران(1399)، « بررسی و مقایسۀ نماد از دیدگاه میزان ابهام در شعر سلمان هراتی، سیدحسن حسینی و طاهره صفار‌زاده»، جستارنامۀ ادبیات تطبیقی، ش 11، صص 16-32. 20.1001.1.26454882.1399.4.11.2.5
7) Hawkes, Terence. (1992). Structuralism and Semiotics. London: Routledge.
8) Lidow, D. (1999). Element of Semiology. London: MacMillan.
9) Peirce, Charles Sanders, Collected Writings. (1958). Cambridge: Harvard University.
10) Santaella, Lucia. (2007). The Contribution of Peirce’s Philosophical Disciplines to Literary Studies. Semiotica, ISSME 165,57-66.