بررسی صفات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام نخود دیم با آبیاری تکمیلی

محورهای موضوعی :

بهروز کریمی ¹ (کارشناس ارشد زراعت، سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه، مدیریت جهاد کشاورزی کرمانشاه.)
امین فرنیا ² (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد.)

تاریخ دریافت : 1387/05/22 تاریخ پذیرش : 1388/07/01 تاریخ انتشار : 1388/11/01

کلید واژه: عملکرد, اجزای عملکرد, صفات زراعی, نخود دیم, آبیاری تکمیلی,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی اثرصفات زراعی ارقام نخود دیم بر عملکرد و اجزای عملکرد در شرایط آبیاری تکمیلی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 86-1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ماهیدشت کرمانشاه اجرا گردید. فاکتور اصلی، تیمارهای آبیاری تکمیلی در سه سطح شامل: I0 (تیمار شاهد یا بدون آبیاری)، I1 (یک‎بارآبیاری در مرحله 50 درصدگل‎دهی) و I2 (یک‎بار آبیاری در مرحله غلاف‎دهی) در کرت‎های اصلی و چهار رقم نخود به عنوان فاکتور فرعی شامل: توده محلی بیونیج (V1)، 482 ILc (V2)، Flip93-93 (V3) و هاشم (V4 )، به طورتصادفی در کرت‎های فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد ارزیابی عبارت از ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، تعداد غلاف در شاخه فرعی، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بودند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که اثرآبیاری تکمیلی بر روی صفات ارتفاع بوته، تعداد غلاف در ساقه اصلی و شاخه‎های فرعی، اندازه دانه، تعداد دانه در بوته، وزن صددانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک معنی‎دار بود، اما تعداد شاخه‎های فرعی در بوته تحت تأثیر تیمارهای آبیاری تکمیلی اختلاف معنی‎داری را نشان نداد. در این آزمایش شاخه‎های فرعی درصد بالایی از تولید غلاف را به خود اختصاص دادند. آبیاری در مرحله غلاف‎دهی بیشترین تأثیر را روی عملکرد و اجزای عملکرد داشته و این افزایش در ارقام هاشم و Flip93-93 بیش از سایر ارقام نخود دیم بود.

چکیده انگلیسی:

In order to study the effects of some agronomic traits of rain-fed chickpea cultivars on yield and yield components in supplemental irrigation condition, a field experiment was conducted at Mahidasht Agricultural Research Station of Kermanshah province during 2007 croping season.The experimental design was split plot based on randomized complete block design with three replicates. supplemental irrigation treatments including control (I0), Irrigation at 50% flowering (I1) and Irrigation at podding (I2) were considered as the main factor and four chickpea varieties of Bivaniej Local, ILC482, FLIP93-93 and Hashem were arranged in sub factors. Measured traits were plant height, number of pods per branch, number of pods per main stem, number of pods per plant, 100-grain weight, grain yield and grain size. Results showed significant effect of supplemental irrigation on plant height, number of pods per main stem, number of pods per branch,  number of pods per plant, number of seeds per plant, grain size, grain yield, 100-grain weight and biological yield. Based on the results, supplementalirrigation at podding stage was the most effective traetment in increasing yield and yield components. Yield and yield components increase were also higher in FLIP93-93 and Hashem cultivar than others.

منابع و مأخذ:

1- ثمن، م.، سپهری، ع.، صباغ‎پور، س. ح. و احمدوند، گ. 1386. بررسی تأثیرآبیاری در مراحل تشکیل غلاف و پر شدن دانه برعملکرد و اجزای عملکرد ارقام نخود. چکیده مقالات دومین همایش ملی حبوبات ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، ص 29.

2- جلیلیان ، ج. و مدرس ثانوی، س. ع. م. 1383. واکنش عملکرد و اجزای عملکرد ارقام نخود دیم به آبیاری تکمیلی و تراکم بوته. خلاصه مقالات هشتمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشگاه گیلان، ص. 358.

3- جلیلیان، ج.،  مدرس ثانوی، س. ع. م.، صباغ‎پور، س. ح. و خلیفه، ر. 1384. واکنش کمی و کیفی چهار رقم نخود دیم به تراکم بوته و آبیاری تکمیلی. چکیده مقالات اولین همایش ملی حبوبات، دانشگاه فردوسی مشهد، ص. 325-323.

4- شهابی، ش. 1385. بررسی اثرات تراکم بوته و به گزینی مدیریت تک آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی و درصد انتقال مجدد ساقه در نخود فرنگی (‎(Pisum Sativum L. در شهرستان نهاوند، پایان‎نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد.

5- شیخ حسینی، م. 1382. بررسی تأثیر آبیاری تکمیلی بر روی عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم نخود در شرایط دیم خرم آباد.  پایان‎‌نامه کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول، 80 ص.

6- طلیعی، ع. ا. و صیادیان، ک. 1379. تأثیر آبیاری تکمیلی و تعیین نیاز غذایی در زراعت نخود دیم. مجله علوم زراعی ایران، جلد2، شماره3، ص. 70-63.

7- فلاح، س.، احسان‎زاده، پ. و دانشور، م. 1384. مطالعه اثرات تراکم بوته و آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم نخود دیم در خرم‎آباد لرستان. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 36، شماره3، ص. 731-719.

8- کوچکی، ع. و بنایان اول، م. 1372. زراعت حبوبات (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ص. 197-173.

9- مجنون حسینی، ن. 1372. حبوبات در ایران. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران، 180 ص.

10- یوسفی، ب.، کاظمی اربط، ح.، رحیم‎زاده خویی، ف. و مقدم، م. 1376. تجزیه علیت و بررسی تنوع ژنتیکی ارقام نخود  زراعی تحت دو سطح رطوبت. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 28، شماره4، ص. 161-147. 

11. Brevedan, R. E., and Egli, D. B.  2003. Short periods of water stress during seed filling, leaf senescence, and yield of soybean. Crop Science 43: 2083- 2088.

12. Dahiya, S., Singh, M., and Singhm, R. B. 1993. Economics and water use efficiency of chickpea as affected by genotypes, irrigation and fertilizer application. Crop Reasearch 6 (3): 532-534.

13. De-Souza, P. I., Egli, D. B., and  Bruening, W. P.  1997. Water stress during seed filling and leaf senescence in soybean. Agronomy Journal  89: 807-812.

14. Doss, B. D., and Thuelow, D. L. 1974. Irrigation, row width and plant population in relation to growth characteristics of two soybean varieties. Agronomy Journal 66: 620 – 625.

15. Korte, L. L., Williams, J. H., Speeht, T. E., and Sorenson, R. C. 1983. Irrigation of soybean genotypes during reproductive ontogeny. Crop Science 23:521 -522.

16. Leport, L., Turner, N. C.,  French, R. J., Barr, M. D.,  Duda, R.,  Davies, S. L., Tennant, D., and Siddique, K. H. M. 1999. Physiological responses of chickpea genotypes to terminal environment. European Journal of Agronomy 34:279-291.

17. Leport, L., Turner, N. C., Davies, S. L., and Siddique, K. H. M. 2006.Variation in pod production and abortion among chickpea cultivars under terminal drought. European Journal of Agronomy 24(3): 236- 246.

18. Lopez-Bellido, L., Lopez-Bellido, R. J., Castillo, J. E., and Lopez-Bellido, F. J. 2004. Chickpea response to tillage and soil residual nitrogen in a continuous rotation with wheat I. biomass and seed yield. Field Crops Research 88 (2-3): 191-200.

19. Owies, T., and Hachum, A. 2006. Water harvesting and supplemental irrigation for improved water productivity of dry farming systems in west Asia and North Africa. Agricultural Water Management 80 (1-3): 57-73.

20. Oweis, T., Hachum, A., and Pala, M. 2004. Water use efficiency of winter- sown chickpea under supplemental irrigation in a Mediterranean environment. Agricultural Water Management. 66(2): 163-179.

21. Palled, Y. B., Chandra Shekharaiah, A. M., and  Radder, G. D. 1985. Response of bengal gram to moisture stress. Indian Journal of Agronomy 30: 104-106.

22. Saxena, N. P., Johansen, C.,  Saxena, M. C., and Silim, S. N. 1993. Selection for drought and salinity tolerance in cool-season food legumes. In: Singh, K. B., and Saxena, M. C. (eds.): Breeding for stress tolerance in cool-season  food legumes. John Wiley and Sons, Chickester. U.K., pp. 245-270.

23. Saxena, M. C., Silim, S. N., and Singh, K. B. 1990. Effect of supplementary irrigation during reproductive growth on winter and spring chickpea (Cicer arietinum L.) in a Mediterranean environment. In: Singh, K. B. (ed.): Chickpea Breeding. Pp. 127-162.

24. Silim, S. N., and Saxena, M. C. 1993. Adaptation of spring-sown chickpea to the Mediterranean basin. I. Response to moisture supply. Field Crops Research 34:121-136.

25. Singh, K. B., and Saxena, M. C. 1990. Studies on drought tolerance. Accomplishments and future challenges in dryland soil frtility research in the Mediterranean Ariea, ICARDA, Aleppo, Syria. Anual report of ICARDA.

26. Soltani, A., Khooie, F., Ghassemi-Golezani, K., and Moghaddam, M. 2001. A simulation study of chickpea crop response to limited irrigation in a semi-arid environment. Agricultural Water Management 49(3): 225-237.

27. Tuba Bicer, B. A., Kalender, N., and Akar, D. 2004. The effect of irrigation on spring-sown chickpea. Journal of Agronomy 3: 154-158.

28. Ullah, A. J., Bakht, M., Shafi, W., and Islam, A. 2002. Effect of various irrigations levels on different chickpea varieties. Asian Journal of Plant Sciences 1(4): 355-357.

29. Vieira, R. D., Tekrony, D. M., and Egli, D. B. 1992. Effect of drought and defuliation stress in the field on soybesn seed germination and vigor. Crop Science 32: 471-475.