تأثیر ویژگی‏های اجتماعی- اقتصادی بر نگرش و اطلاع‏یابی کشاورزان جهت پذیرش و به‏کارگیری سیستم‏های آبیاری تحت فشار در استان لرستان

محورهای موضوعی :

محمد عبدالملکی ¹ (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد.)
محمد جیذری ² (استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.)

تاریخ دریافت : 1387/05/07 تاریخ پذیرش : 1387/11/03 تاریخ انتشار : 1388/06/01

کلید واژه: نگرش, دسترسی به اطلاعات فنی, پذیرش و به &rlm, کارگیری, سیستم های آبیاری تحت فشار بارانی و قطره ای,

چکیده مقاله :

در این تحقیق، نگرش و میزان دسترسی کشاورزان به اطلاعات فنی در پذیرش و به کارگیری سیستم های آبیاری تحت فشار مورد مطالعه قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق 220 نفر از کشاورزان استان لرستان بود که این سیستم ها را در مزارع خود به کارگرفته اند. نمونه مورد مطالعه شامل 140 نفر از کشاورزان مزبور است که به شیوه نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. این تحقیق از نوع توصیفی – همبستگی است که به روش پیمایشی با استفاده از پرسش نامه و مصاحبه انجام گردید. روایی ظاهری و محتوایی پرسش نامه با استفاده از پانل کارشناسان متشکل از اساتید گروه کشاورزی دانشگاه آزاد خرم آباد به دست آمد. پرسش‎ نامه آزمون میدانی شده و با استفاده از نرم افزار SPSS ضریب کرونباخ آلفا برای گویه‎ های نگرش و میزان دسترسی به اطلاعات فنی 84% به دست آمد. نتایج محاسبه همبستگی نشان داد که بین متغیر نگرش کشاورزان در پذیرش سیستم های آبیاری تحت فشار و متغیرهای میزان مالکیت اراضی آبی، اراضی تحت پوشش سیستم، افزایش قیمت آب، نوع برنامه های آموزشی و موانع ایجاد سیستم ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. به علاوه بین متغیر میزان دسترسی به اطلاعات فنی و متغیرهای سطح سواد، شغل اصلی، عملکرد، عوامل مؤثر در به کارگیری سیستم ها، برگزاری برنامه های آموزشی، بازدیدهای مروج، برنامه های اجرا شده مروج و موانع ایجاد سیستم ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. نتایج رگرسیون چند متغیره گام به گام نشان داد که متغیرهای مالکیت اراضی آبی، اراضی تحت پوشش سیستم، افزایش قیمت آب و موانع ایجاد سیستم ها 3/48% تغییرات نگرش کشاورزان در پذیرش سیستم های آبیاری تحت فشار را تبیین می کنند. هم چنین این رگرسیون نشان داد که متغیرهای سطح سواد، عملکرد، عوامل مؤثر در به کارگیری سیستم ها و موانع ایجاد سیستم ها 1/43 % تغییرات میزان دسترسی به اطلاعات فنی در به کارگیری این روش ها را تبیین می کنند. از اینرو لازم است ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و حرفه ای کشاورزان در هر منطقه تجزیه و تحلیل شده و جهت پذیرش و توسعه به کارگیری فناوری های آبیاری برنامه های آموزشی و تخصصی سودمند طراحی و اجرا گردند.

چکیده انگلیسی:

In this study, farmer's attitude and the extent of their access to technical information to adopt and utilize irrigation systems have been studied. Statistical sample in this study was drown randomly from 220 farmers adopting the irrigation systems in their farms. A number of  140 farmers were selected through classified sampling. This study is a kind of descriptive-correlation research which has been accomplished through questionnaire and interview. Face and content validity of the questionnaire were stablished using a panel of experts consisting of faculty members in the department of agriculture at Khoramabad Islamic Azad university. The questionnaire was field-tested and Cronbach's Alpha coefficient for attitude and the extent of access to technical  information  questions  was calculated using software SPSS (α=84%). The results obtained from calculating correlations between variables showed positive and statistically significant relations between the farmer's attitude regarding adoption of irrigation systems and the amount of irrigated land ownership, the amount of the land which is irrigated by these systems,  increase in value of water, kind of educational programs, and obstacles associated with utilization. Moreover, there is positive and statistically significant relations between the extent of access to technical information and educational level, main job, performance, effective factors in utilization of systems, implementing educational programs, agent’s visits, agent’s implemented programs, and problems and obstacles associated with utilization. Stepwise multiple regression, indicated that the amount of irrigated land ownership, the amount of the land which is irrigated by these systems, increase in value of water, obstacles associated with utilization explained a statistically significant portion of variance (R square = 48.3) for the farmer's attitude regarding adoption of irrigation systems. Moreover, stepwise multiple regression indicated that educational level, performance, effective factors in utilization of systems and obstacles associated with utilization explained a statistically significant portion of variance (R square = 43.1) for the extent of access to technical information regarding adoption and utilization of irrigation systems.  Thus, farmer's socio-economic and  job characteristics, which exist in every zone, must be analyzed  and  in order to adoption and development of utilization of irrigation technologies, useful educational and technical programs must be planed and implemented.

منابع و مأخذ:

1- پزشکی­راد ،غ. و م. مدیرشانه­چی. 1379. اندازه‏گیری و تحلیل در تحقیق توصیفی. تهران، نشر آموزش  کشاورزی، ص. 19.

2- ترکمانی ،ج. و م. جعفری. 1377. عوامل مؤثر در توسعه سیستم‏های آبیاری تحت فشاردر ایران. فصل‎نامه اقتصادی کشاورزی و توسعه، شماره 22، ص. 122.

3- جهان نما، ف. 1380. عوامل اجتماعی- اقتصادی مؤثر در پذیرش سیستم­های آبیاری تحت فشار. فصل‏نامه اقتصادی کشاورزی و توسعه، شماره 36، ص. 46.

4- دلاور، ع. 1383. مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی.  تهران، انتشارات رشد، ص. 199.  5- قاسم‏زاده، ف. 1380. توسعه پایداری کشاورزی با ایجاد روش‏های نوین آبیاری. ابرار اقتصادی، شماره 24، ص.12.

6- کشاورز، ع. و ک. صادق‏زاده. 1379. توصیه‏هایی بر بهینه‏سازی کارایی مصرف آب در اراضی زراعی کشور. تهران، انتشارات فنی معاونت ترویج سازمان تات، ص. 1-15.

7- کرباسی، ع. 1380. تحلیل اقتصادی طرح توسعه آبیاری تحت ­فشار در استان خراسان. فصل‏نامه اقتصادی کشاورزی و توسعه، شماره36، ص. 89.

8. Albrecht, D., and Ladewing, H. 2006. Adoption of irrigation technology. Journal of Extension 34: 9.

9. Caswell. M., and Zilberman, D. 1998. The effects of well depth and land quality on the choice of irrigation technology. Journal of Agricultural Economics 68: 798-812.

10. Dinar, A., and Yaron, D. 2003. Adoption and abandonment of irrigation technologies. Agricultural Economics 14: 1-21.

11. Jin, L., and Young, W. 2005. Water use in agriculture in china. Water Policy. 3: 215- 228.

12. Kijne. J. W. 2004. Lessons learned from the change from supply to demand water management. Water Policy 3: 109-123.

13. Shan, A., and Chakrovorty, V. 2003. Technology adoption in the presence of an exhaustible resource. American Journal of  Agricultural Economics 77: 291-299.

14. Shresta, R., and Gopalakristhnan, E. 1998. Adoption and diffusion of drip irrigation technology, an econometric analysis. Economic Development and Cultural Change 51: 407-418.