مطالعه صفات مورفولوژیکی و روابط آن‏ها با عملکرد در 16 لاین امید بخش برنج (Oryza sativa L).

محورهای موضوعی :

ابوالقاسم قیصری ¹ (کارشناس زراعت و اصلاح نباتات مرکز تحقیقات کشاورزی داراب، استان فارس)
ایرج امینی ² (دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات مجتمع آموزش عالی علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، دانشگاه مازندران)
یحیی امام ³ (استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز)
مرتضی نصیری ⁴ (مربی مؤسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، آمل)

تاریخ دریافت : 1386/02/31 تاریخ پذیرش : 1387/05/05 تاریخ انتشار : 1387/06/01

کلید واژه: عملکرد, صفات مورفولوژیک, برنج, قطر ساقه, تعداد پنجه,

چکیده مقاله :

به منظور مطالعه صفات مورفولوژیک 16 لاین امید بخش برنج، آزمایشی درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دشت ناز ساری وابسته به مرکز تحقیقات و منابع طبیعی مازندران در سال 1384 به اجرا در آمد. با در نظر گرفتن اثر حاشیه ای (حذف دو کپه از طرفین) صفات مورفولوژیکی ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و قطر ساقه هر 10 روز یک بار و بقیه صفات شامل مساحت برگ پرچم، زاویه برگ پرچم، میزان کلروفیل برگ پرچم، طول میان گره انتهایی، تعداد رگبرگ برگ پرچم، طول گوشواره و طول زبانک در مرحله گل دهی اندازه گیری شدند. طبق نتایج به دست آمده، بین تیمارها در تمامی صفات مورد بررسی به جز تعداد پنجه، اختلاف معنی داری وجود داشت. همبستگی مثبت و معنی داری بین قطر ساقه با میزان عملکرد مشاهده شد. هم چنین همبستگی مثبت و معنی داری بین ارتفاع بوته و قطر ساقه با مساحت برگ پرچم وجود داشت. تعداد رگبرگ برگ پرچم همبستگی مثبت و معنی داری با طول گوشوارک داشت و میزان کلروفیل برگ پرچم نیز همبستگی منفی و معنی داری با ارتفاع بوته نشان داد. لاین شماره 14 (IR67406-6-3-2-3)، با عملکرد 9983 کیلوگرم در هکتار دارای بیشترین عملکرد بود. هم چنین میزان کلروفیل برگ پرچم و قطر ساقه در این لاین بیشترین مقدار و طول میان گره انتهایی و ارتفاع بوته کمترین مقدار را داشتند و به عنوان لاین مطلوب جهت برنامه های به زراعی، در شرایط مشابه با این آزمایش قابل توصیه به نظر می رسد.

چکیده انگلیسی:

In order to study of morphological traits of promising rice lines, a field experiment was conducted at Dashtenaz research station of agricultural and natural resource center of Mazandaran province, Iran, based on randomized complete block design with 16 promising lines with three replications during 2005. Some morphological traits such as plant height, tiller numbers and stem diameter were measured for 10 day intervals and other traits were measured at flowering stage. Results showed significant differences of studied rice lines at all morphological traits, except tiller numbers. Stem diameter had a positive significant correlation with grain yield. Plant height and stem diameter had also a positive and significant correlation with flag leaf. Number of flag leaf veins had a positive and significant correlation with stipule length, and plant height had a negative significant correlation with flag leaf chlorophyll content. Line no. 14 (IR67406-6-3-2-3) produced maximum grain yield (9983 Kg/ha) with the highest value of flag leaf chlorophyll content and stem diameter, and lowest value of plant height and peduncle length, and could be recommended as a promising line for future research programs and further agronomic practices under similar climatic conditions.

منابع و مأخذ:

1- امام، ی. 1386. زراعت غلات. چاپ سوم. انتشارات دانشگاه شیراز. 190 صفحه.

2- اخوت، س. م. و د. وکیلی. 1376. برنج (کاشت، داشت و برداشت). انتشارات فارابی، 212 صفحه.

3- الله قلی‏پور، م.، ح. زینالی، ق. نعمت‏زاده و م. ع. رستمی. 1377. مطاله همبستگی و تجریه علیت برخی از صفات مهم زراعی با عملکرد دانه در برنج. پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، صفحه43.

4- باباییان جلودار، ن.، ق. نعمت زاده، م. ت. کربلایی و ع. تایب. 1377. بررسی تنوع ژنتیکی و جغرافیایی برنج‏های بومی مازندران و برخی صفات مهم زراعی دیگر. پنجمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، صفحه529.

5- بی‏نام. 1384. خودکفایی برنج آرزوی سخت اما دست یافتنی. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، 17/10/1384.‍

6- محدثی، ع. 1380. بررسی اثرات تاریخ کاشت، کود ازته و تراکم بوته در عملکرد و اجزای عملکرد برنج. پایان‏نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،90 صفحه.

7-  هنر نژاد، ر. 1381. بررسی همبستگی بین برخی از صفات کمی برنج با عملکرد دانه از طریق تجزیه علیت. مجله علوم زراعی ایران، 4(1):35-25.

8. Chaubey, P. K., and R. P. Singh. 1994. Genetic variability, correlation and analysis of rice. Madras Agriculture Journal 81(9):468-470.

9. Gravois, K. A., R. S. Helms. 1992. Partial analysis of rice yield and yield components as affected by seedling rate. Agronomy Journal 84 :1-2.

10. Kush, G. H. 1996. Varietal needs for different environments and breeding strategies. In: Sidling, E. A. (ed.), New frontiers in rice research. Directorate of rice research, Hyderabad, India, 68-75.

11. Lee, N. 2003. Control of tillering in rice. http://www.nature.com/cgi-taf/ dynapage

12. Mahdavi, F., M. A. Esmaili, H. Pirdashti and A. Fallah. 2004. Study on the physiological and morphological indices among the modern and old rice genotypes. 4th international crop science congress. Birsbane. Australia. 26 Sep -1 Oct 2004.

13. Mahmood, N., M. A. Coudhry. 2000. Inheritance of flag leaf in breed wheat genotypes. Department of plant Breeding and Genetics, University of Agriculture. Faisalabad. Pakistan. Wheat information service number research Article: 90:7-12. http://www.grs.nig.ac.jp/wheat/no90/p7/10html

14. Peng, S., K. G. Cassman and M. J. Kroft. 1995. Relationship beatween leaf photosynthesis and nitrogen content of fieldgrown rice in the tropics. Crop Science 35: 1627-1630.

15. Peng, S., R.C. Laza, R. M. Visperas, A. L. Sainco, K, G. Cassman and G. S. khush. 2002. Grain yield of rice cultivars and line developed in the Philippines's since 1996. Crop Science 40(2):307-314.

16. Sharma, S. N., R. S. Sain and R. K. Sharma. 2003. Genetic analysis of flag leaf area in durum wheat over environments. Wheat information service 69:5-10.

17. Zhong, X., S. Peng, J. E. Sheehy, R. M. Visperas and H. liu. 2000. Relationship between tillering and leaf area index. Quantifying critical leaf area index for tillering in rice. Journal of Agricultural Science 138(2):269-279.