بررسی ژنوتیپ‏های نخود زراعی در شرایط آبی و دیم

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

مهدی روزرخ ¹ , حسن حیدری شریف آباد ² , سید حسین صباغ پور ³ , قربان نورمحمدی ⁴ , اسلام مجیدی هروان ⁵

1 - دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم تحقیقات.
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم تحقیقات.
3 - عضو هیأت علمی مؤسسه دیم سرا رود کرمانشاه.
4 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم تحقیقات.
5 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم تحقیقات.

تاریخ دریافت : 1388/02/30 تاریخ پذیرش : 1388/06/19 تاریخ انتشار : 1388/11/01

کلید واژه: عملکرد, تنش خشکی, نخود, ژنوتیپ, شاخص&rlm, های مقاومت به خشکی,

چکیده مقاله :

این تحقیق به منظور ارزیابی تأثیر تنش خشکی در بیست ژنوتیپ نخود زراعی از طریق بررسی صفات اکوفیزیولوژیک در شرایط مزرعه ای انجام شد. کشت مزرعه ای در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات دیم سرارود کرمانشاه در دو شرایط جداگانه آبی و دیم و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. عملکرد وصفات تعداد دانه در نیام، تعداد دانه در بوته، تعداد نیام در بوته، وزن هزار دانه، شاخص سطح برگ، فاصله پایین ترین نیام تا سطح خاک، تعداد شاخه اصلی، ارتفاع شاخه اصلی، تعداد روز تا گل دهی و رسیدگی و شاخص برداشت در هر آزمایش به طور جداگانه اندازه گیری شدند و شاخص‎ های مقاومت به خشکیSSI MP, MH, YSI, YI, GMP, TOL, STI, بر پایه عملکرد دانه در شرایط آبی و دیم محاسبه شدند. نتایج نشان داد که مقادیر صفات مورد بررسی در آزمایش دیم، کاهش قابل ملاحظه ای نسبت به آزمایش آبی داشتند. تعداد روز تا رسیدگی و فاصله پایین ترین نیام تا سطح خاک، به ترتیب بیشترین همبستگی مثبت و منفی را با عملکرد نشان دادند. در بین شاخص های مقاومت به خشکی، شاخص های MP, MH, GMP, STI, به عنوان بهترین شاخص ها در گزینش ژنوتیپ های مقاوم به خشکی معرفی شدند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد مطالعه بر اساس صفات یاد شده، نشان دهنده طبقه بندی آن ها به چهار گروه عمده بود که سه ژنوتیپ شماره آزاد، ILC.482 وILC.1799 در یک گروه جای گرفته و معرف ژنوتیپ های مقاوم به خشکی بودند.

چکیده انگلیسی:

   This study was conducted to evaluate the effect of drought stress on twenty chickpea genotype by analyzing ecophysiological traits in field condition. Field experiments were carried out during 2007-2008 at the research farm of dryland agriculture research institute, Sararoud, Kermanshah, in two separate irrigated and non-irrigated conditions with randomized complete block design in four replications.Yield and yield components, leaf area index, the distance of the lowest pod to soil surface, numbers of main stems, length of the main stems, days to flowering and maturity were meseured in each experiment, separately. Drought resistance indices of SSI, STI, TOL, GMP, YI, MH and MP were calculated based on seed yield under irrigated and non-irrigated conditions. Results indicated that values of studied traits significantly decreased in non-irrigated experiment compared to irrigated one. Days to flowering and the distance of the lowest pod to soil surface showed most positive and negative correlations with yield, respectively. Among drought indices, STI, GMP, MH, and MP were introduced as the best indices for selection of resistant genotypes. Based on cluster analysis of studied genotypes, Azad, ILC.482 and ILC.1799 were categorized as the same group and were the most  resistant genotypes to drought stress.

منابع و مأخذ:

1- کوچکی، ع. 1368. زراعت در مناطق خشک (ترجمه)، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 204 ص.

2- باقری، ع.، نظامی، ا.، گنجعلی، ع.، و پارسا، م. 1376. زراعت و اصلاح نخود (ترجمه)، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 444 ص.

3- صباغ پور، س. ح. 1382. توارث پذیری و سود ژنتیکی وزن صددانه در گیاه نخود. هشتمین کنگره ژنتیک ایران، بیمارستان میلاد تهران، 98 ص.

4. Alan, O., and Geren, H. 2007. Evaluation of heretibility and correlation for seed yield and yield components in faba bean (Vicia faba L.). Journal of Agronomy 6 (3): 484-487.

5. Anbessa, Y., and Bejiga, G. 2002. Evaluation of Ethiopian chickpea landraces for tolerance to drought. Genetic Resources and Crop Evolution 49 (8): 557-564.

6. Berger, J. D., Ali, M., Basu, P. S., Chaudhary, B. D., Chaturvedi, S. K., Deshmukh, P. S., Dharmaraj, P. S.,  Dwivedi, S. K., Gangadhar, G. C., Gaur, P. M., Kumar, J., Pannu, R. K., Siddique, H. M., Singh, D. N., Singh, D. P., Singh, S. J., Turner, N. C., Yadava, H. S., and Yadav, S. S. 2006. Genotype by environment studies demontsrate the critical role of phenology in adaptation of chickpea (Cicer arietinum L.) to high and low yielding environments of india. Field Crops Research 98: 230-244.

7. Bicer, B. T. T., and Shaker, D. 2008. Heritability and gene effects for yield and yield components in chickpea. Hereditas 145 (5): 220-224.

8. Bouslama, M., and Schapaugh, W. T. 1984. Stress tolerance in soybean. Part 1 :Evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Science  24: 933-937.

9. Canci, H., and Toker, C. 2009. Evaluation of yield criteria for drought and heat resistance in chickpea (Cicer arietinum L.). Journal of Agronomy and Crop Sciences 195 (1): 47-54.

10. Citcfi,V., Togay, N., Togay,Y., and Dogan, Y. 2004. Determining relationships among yield and some yield components using path coefficient analysis in chickpea (Cicer arietinum L.). Asian Journal of Plant Sciences 3(5): 632-635.

11. Clarke, J. M., Towenley–Smith, T. M., Mc Caig, T. N., and Green, D. G. 1984. Growth analysis of spring wheat cultivars of varying drought resistance. Crop Science 24: 537-541.

12. Clarke, J. M., De Pauw. R. M., and Towehley – Smith, T. M. 1992. Evaluation of methods for quantification of drought tolerance in wheat. Crop Science 32: 728-732.

13. Farshadfar, M., and Farshadfar, E. 2008. Genetic variability and analysis of chickpea (Cicer arietinum L.) landraces and lines. Journal of Applied Sciences 8(21): 3951-3956.

14. Fernandez, G. C. J. 1992. Effective selection criteria for assessing stress tolerance. Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and other Food Crops in Temperature and Water Stress, Tainan, Taiwan. Pp. 257-277.

15. Fischer, R. A., and Maurer, R. 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. Part1 :grain yield response. Australian Journal of Agricultural Research 29:897-912.

16. Gaur, B. L., and Choudhary, M. K. 1993. Effects of irrigation and moisture conserving substances on yield and water-use efficiency of gram (Cicer arietinum). Indian Journal of Agricultural Sciences 63(12): 833-835.

17. Gavuzzi, P., Rizza, F., Palumbo, M., Campaline, R. G., Ricciardi, G. L., and Borghi, B. 1997.  Evaluation of field and laboratory predictors of drought and heat tolerance in winter cereals. Canadian Journal of Plant Science 72: 523-531.

18. Huang, B. 2000. Role of root morphology and physiology. In: Wilkinson, R. E., (ed.), Plant – Environment Interactions. Marcel Deccker Inc., New York, Pp. 39-64.

19. Kristin, A. S., Rosales-Serna, R., Ibarra-Perez, F., Cazares-Enriquez, B., Acosta-Gallegos, J. A., Ramirez-Vallejo, P., Wassimi, N., and Relly, J. D. 1997. Improving common bean performance under drought stress. Crop Science 37: 43-50.

20. Lin, C. S., and Binns, M. R. 1988. A Superiority measure of cultivar performance for cultivar location data. Canadian Journal of Plant Science 68: 193-198.

21. Mccaig, T. N., and Clarke, J. M. 1982. Seasonal changes in nonstructural carbohydrate levels of wheat and oats grown in semiarid environment. Crop Science 22: 963-970.

22. Pannu, R. K., and Singh, D. P. 1993. Effect of irrigation on water use, water-use efficiency, growth and yield of mungbean. Field Crops Research 31: 87-100.

23. Sabaghpour, S. H., Kumar, J., and Nageshwar Rao, T. 2003. Inheritance of growth vigor and its association with other characters in chickpea. Plant Breeding 122(6): 542-544.

24. Sabaghpour, S. H., Mahmodi, A. A., Saeed, A., Kamel, M., and Malhotra, R. S. 2006. Study on chickpea drought tolerance lines under dryland condition of Iran. Indian Journal of Crop  Science 1(1-2): 70-73.

25. Sabaghpour, S. H., Sadeghi, E., and Malhotra, R. S. 2003. Present status and future prospects of chickpea cultivation in Iran. International chickpea conference, 20-22 January, 2003. Raipur, India.

26. Salehi, M., Haghnazari, A., Shakeri, F., and Faramarzi, A. 2008. The study of seedyield and seed yield components of lentil (Lens culinaris Medik) under normal and drought stress conditios. Pakistan Journal of Biological Sciences 11(5): 758-762.

27. Saleem, M., Tahir, M. H. N., Kabir, R., Javid, M., and Shahzad, K. 2002. Interrelationships and path analysis of yield attributes in chickpea (Cicer arietinum L.). International Journal of Agriculture and Biology 4(3): 404-406.

28. Silim, S. N., and Saxena, M. C. 1993. Adaptation of Spring-sown chickpea to the mediterranean basin. I. Response to moisture supply. Field Crops Research 34:121-136.

29. Silim, S. N., and Saxena, M. C. 1993. Adaptation of spring –sown chickpea to the mediterranean basin. II. Factors influencing yield under drought. Field Crops Research 34: 137-146.

30. Singh, K. B., Malhotra, R. S., Halila, M. H., Knights, E. J., and Verma, M. M. 1993. Current status and future strategy in breeding chickpea for resistance to biotic and abiotic stresses. Euphytica 73 (1-2): 137-149.

31. Talebi, R., Fayaz, F., and Baherian Jelodar, N. A. 2007. Correlation and path analysis of yield and yield components of chickpra (Cicer arietinum L.) under dryland condition in the west of Iran. Asian Journal of  Plant Sciences 6 (7): 1151-1154.

32. Togay, N., Togay, Y., Yildrim, B., and Dogan, Y. 2008. Relationships between yield and some yield components in pea (Pisum sativum L.) genotypes by using correlation and path analysis. African Journal of Biotechnology 7(23): 4285-4287.

33. Woldemanuel, M. E., Hadad, N. I., and Abu-Awwad, A. M. 2005. Response of chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes to soil moisture stress at different growth stages. Crop Research 30(3): 331-341.

34. Yadav, S. S., Kumar, J., Taher, N. C., Berger, J., Redden, R., McNeil, D., Materne, M., Knights, E. J., and Bahl, P. N. 2004. Breeding for improved productivity, multiple resistance and wide adaptation in chickpea (Cicer arietinum L.). Plant Genetic Resources: Characterization and Utilization 2 (7):181-187.

35. Yucel, D. O., Anlarsal, A. E., and Yucel, C. 2006. Genetic varribility, correlation and path analysis of yield, and yield components in chickpea (Cicer arietinum L.). Turk Journal of Agricultural Sciences 30: 183-188.