بررسی تأثیر تاریخ کاشت و نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و مواد مؤثر گیاه دارویی بزرک Linum usitatissimum L.

محورهای موضوعی :

محمد مهدی رحیمی ¹ (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج)
قربان نور محمدی ² (استاد دانشگاه آزاد اسلامی تهران. واحد علوم و تحقیقات.)
امیر آینه بند ³ (عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز)

تاریخ دریافت : 1387/05/22 تاریخ پذیرش : 1388/01/25 تاریخ انتشار : 1388/02/01

کلید واژه: عملکرد, اجزای عملکرد, تاریخ کاشت, نیتروژن, روغن, بزرک,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و مواد مؤثر بزرک، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار طی سال های زراعی 85- 1384 و 86-1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی یاسوج اجرا شد. پنج تاریخ کاشت شامل بیستم اسفند، یکم، دهم و بیستم فروردین و یکم اردیبهشت ماه بع عنوان فاکتور اصلی و چهار سطح کود شامل شاهد (بدون کود)، 50 ، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه مرکب دو ساله داده های آزمایش نشان داد که با تأخیر در کاشت، ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی، تعداد میوه، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص سطح برگ، ماده خشک، سرعت رشد محصول و درصد روغن به طور معنی داری کاهش یافت. مصرف 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص بر ارتفاع گیاه، تعداد شاخه فرعی، تعداد میوه، عملکرد دانه، شاخص سطح برگ، ماده خشک و سرعت رشد محصول افزایش معنی داری داشت. تاریخ کاشت اول بیشترین ( 12/1801 کیلوگرم در هکتار) و تاریخ کاشت پنجم کمترین عملکرد دانه ( 48/760 کیلوگرم در هکتار) را تولید کردند. هم چنین بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه به ترتیب در سطح 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و شاهد به دست آمد. بیشترین میزان روغن 6/34 درصد بود که در تاریخ کاشت اول به دست آمد. تاریخ کاشت اول با 38/52 درصد بیشترین و تاریخ کاشت پنجم با 58/50 درصد کمترین اسید چرب لینولنیک را تولید کرد. تاریخ کاشت بر اسیدهای چرب اولئیک و لینولئیک اثر معنی داری نداشت. بیشترین اسید چرب لینولنیک (64/52 درصد) و اسید چرب لینولئیک (36/15 درصد) با مصرف 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و بیشترین اسید اولئیک (59/20) در تیمار شاهد (بدون مصرف کود نیتروژن) به دست آمد.

چکیده انگلیسی:

In order to investigate the effect of sowing date and different nitrogen levels on yield, yield components and active substances of linseed, an experiment was conducted as split plot based on randomized complete block design (RCBD) with four replications during 2005-2007 in Yasouj agricultural research station. Five sowing dates were considered as main plots and four fertilizer levels including 0 (control), 50, 100 and 150 kg/ha pure N from urea source were placed in subplots. The results of complex two-year analysis of data indicated that plant height, number of branches, number of fruits, grain yield, thousand seed weight, leaf area index, dry mater, crop growth rate and oil percentage were significantly reduced in delayed sowing dates. The most yield (1801.12 kg/ha) was obtained at first sowing date (10 March), and significantly decreased to the least rate in the latest sowing date (1 May). Application of 100 kg/ha pure N significantly increased plant height, number of branches, number of fruits, leaf area index, dry mater, and crop growth. The most grain yield was also achieved in use of 100 kg/ha pure N treatment. The most oil (34.6%) and acid linolenic (52.38%) rates was obtained in the first sowing date and the least rates was belong to the last sowing date. Sowing date had no significant effect on acid oleic and acid linoleic rates. The most acid linolenic (52.64%) and acid linoleic (15.36%) were obtained by the use of 150kg/ha pure N and the most acid oleic (20.59%) were obtained in control.

منابع و مأخذ:

1- آلیاری، ه. 1385. زراعت و فیزیولوژی دانه‏های روغنی. انتشارات عمیدی،182ص.

2- امید بیگی، ر. 1384. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد اول. انتشارات آستان قدس رضوی، 347 صفحه.

3- امید بیگی، ر.، م. فخر طباطبایی، و ت. اکبری. 1380. اثر کود نیتروژن و آبیاری بر باروری (رشد، عملکرد و مواد مؤثر) کتان روغنی. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد ،3. شماره ،. ص. 64-53.

4- ایران نژاد، ح.1380. تأثیر کود ازته و مقدار آب برروی محصول و کیفیت دانه کتان روغنی. مجله پژوهش و سازندگی، شماره 19، ص. 40-35.

5- زرگری، ع. 1383. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران، 342ص.

6- سعیدی، ق. 1384. تأثیر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ‏های با کیفیت روغن خوراکی بزرک. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، جلد ششم، شماره ، ص. 187-175.

7- عباس‏زاده، ب.، ا. شریفی عاشور آبادی، و ح. اردکانی. 1385. تأثیر کود نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی بادرنجبویه. مؤسسه تحقیقات جنگل‏ها و مراتع کشور، 154-143.

8. Anonymous. 2006. Benefits of flaxseed. www. flaxseed shop.com.

9. Demark, M. 1999. Sixty years of Canadian flaxseed quality surveys at the grain research laboratory. Proceeding of Flax Institute 55: 192-200.

10. Franzen, D. 2004. Flax fertilizing. www.ag.ndsu.nodak.edu.

11. Garside. 2004. Sowing time effects on the development, yield and oil of sunflower in semi arid tropical Australia. Journal of Production Agriculture 23(6): 607-612.

12. Green, A. 2000. Variation for oil quantity and quality in flaxseed. Australian Journal of Agricultural Research 32(4): 599-607.

13. Silva, R. 2005. Effects of planting date and planting distance on growth of flaxseed. Agronomy Journal 136: 113-118.

14. Turner, J. 2001. Flaxseed plant population relation to cultivar and fertility. Food Nutrients Research 44: 195-246.

15. Walker, A. J. 2001. The effects of nitrogen soil fertilizer and moisture on yield, oil and protein of flaxseed. Field Crop Research 32: 101-114.