تأثیر کربنات کلسیم بر مقاومت به شوری ارقام یونجه

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

مهرداد یارنیا ¹ , حسین حیدری شریف آباد ² , فرخ رحیم زاده خـوئی ³

1 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
2 - دانشیار موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشورز
3 - استاد دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت : 1384/05/11 تاریخ پذیرش : 1384/09/23 تاریخ انتشار : 1384/11/01

کلید واژه: یونجه, تحمل به شوری, کربنات کلسیم, محلول غذایی,

چکیده مقاله :

یونجه مهمترین گیاه علوفه‌ای است که به دلیل سازگاری بالا با شرایط نامساعد محیطی، تنوع ژنتیکی و عملکرد کمّی و کیفی قابل توجه در تمام مناطق جهان بصورت آبی و دیم کشت می شود. شــوری منــابع آب و خاک از مهمترین عوامل مؤثر بر کاهش تولید و سطح زیر کشت آن محسوب می شود که انتخاب ژنوتیپ‌های متحمل همراه با اعمال روش‌های مدیریتی صحیح، امکان تولید بیشتر و گسترش کشت این گیاه را در شرایط شور فراهم می‌آورد. بارزترین اثر شوری بر گیاهان، کاهش رشد و تولید می‌باشد. اضافه کردن کلسیم به محیط به دلیل خنثی کردن اثرات اسمزی مرتبط با تنش شوری، اثرات مخرب نمک را احتمالاً از طریق تخفیف اثرات سمی یون‌های سدیم کاهش می‌دهد. بنابراین چهار رقم گلستان (20313)، فائو (2566)، سیستان و بلوچستان و همدانی محلی اهر به منظور تعیین نقش کلسیم در رشد و عملکرد یونجه در شرایط شور مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش در گلخانه تحت شرایط هیدروپونیک و با 5 سطح شوری در سه تکرار بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کاملاً تصادفی اجرا شد. ارقام مورد بررسی ابتدا تحت تیمارهای شوری رشد نموده و پس از برداشت چین، گلدان‌های حاوی بوته‌ها با آب مقطر شستشوی کامل شده و سپس تیمارهای شوری و کربنات کلسیم در آنها اعمال گردیدند. نیاز غذایی با استفاده از محلول هوگلند تأمین و کلیه تیمارها در محلول‌ها اعمال گردید. با آغاز گلدهی، برداشت بوته‌ها در هر چین انجام و سپس میزان وزن خشــک انـدام‌های هوایی، ریشــه، سـاقه، بــرگ و بیــوماس، ارتفـاع بوته‌ها، طول ریشه اصلی، تعداد میانگره ساقه اصلی و تعداد پنجه در هر بوته اندازه‌گیری شد. غیر از ارتفاع بوته تمام صفات مورد بررسی در ارقام اختلاف معنی‌داری در اثر شوری و کربنات کلسیم نشان دادند که بیشترین همبستگی مثبت و معنی‌دار با عملکرد مربوط به وزن خشک ساقه بود. مصرف کربنات کلسیم میزان افت صفات مورد بررسی را مخصوصاً در ارقام مقاوم کاهش داد و ارقام گلستان (20313) و فائو (2566) بیشترین عملکرد را در این شرایط کسب نمودند.

چکیده انگلیسی:

   Alfalfa is the most important forage crop. High adaptivity to unfavorable environment conditions; high genetic diversity and high yield quality and quantity make alfalfa the most planted crop in world humid and dryland fileds. One of the most important factors which decrease yield and cultivation is soil and water salinity. Selection for tolerant genotypes with correct culture managment lead to increase yield and cultivation in country’s saline conditions. Adding Ca2+ to soil solution by its antagonistic effects on Na+ leads to decrease toxic effect of Na+.  Therefore 4 cultivars Golestan (20313), Sistan and Bluchestan, F.A.O (2566) and Ahar Hamedani of alfalfa arranged in an experiment to study of CaCO3 effect of growth and yield in saline conditions. Experiment was conducted in RCBD based factoriel in 5 salinity levels in 3 replicates at hydroponic culture. The cultivars grown in saline condition till cutting and then pots leached with distilled water then salinity and CaCO3 levels were used in Hougland nutrient solution. Data was collected after cutting shoot, root, stem and leaf dry weight, biomass, plant height, main root length, main stem internod number and tiller number per plant measured.  All of characters showed significant differencies at salinity and Ca2+ interaction except plant height.  Yield had the most significant correlate with stem dry weight in salinity (R2=0.962). Using CaCO3 decrease the salinity effect on measured characterys, especially in resistant cultivars.  Golestan (20313) and F.A.O (2566) Cultivars had the most yield in Ca2+ + saline conditions.

منابع و مأخذ:

1- یارنیا، م. حیدری، ح و ف. رحیم‌زاده خوئی. 1380. بررسی جنبه های فیزیولوژیک در انتخاب ارقام مقاوم به شوری در یونجه. پایان نامه دکتری زراعت. واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران.

2- Awada, S., Campbel, W. F., Dudley, L. M. and Jurinak, J. J. 1995. Interactive effects of sodium chloride, sodium sulfate, calcium sulfate and calcium chloride on snap bean growth, photosynthesis and ion uptake. J. Plant Nutr. 18:889-900.

3- Ehret, D. L., Remann, R. E., Harvey, B. L. and Cipywnyk, A. 1990. Salinity induced deficiencies in wheat and barley. Plant soil. 128:143-151.

 4- Francois, L. E., Donovan, T. J. and Mass, E. V. 1991. Calcium deficiency of artichoke buds in relation to salinity. Hort Sci. 26:549-553.

 5- Glenn, E. P., Brown, J. and Jamal-khan, M. 1997. Mechanisms of salt tolerance in higher plants. The University of Arizona, PP:83-110.

 6- Gorham, J. 1993. Genetics and physiology of enhanced K/Na discrimination. pp. 151-159. In P. Randall (ed) Genetic aspects of plant mineral nutrition. Kluwer Academ. Pub. The Netherlands.

7- Halim, R. A., Buxton, D. R., Hattendrof, M. J. and Carlson, R. E. 1989. Water stress effects on forage quality of alfalfa after adjustment for maturity differences. Agron. J. 81:189-194.

 8- Hoffman, G. J., Mass, E. V. and Rawlins, S. L. 1975. Salinity ozone interactive effects on alfalfa yield and water relations. J. Environ. 4:326-331.

9- Hung, J. and Redmann, R. E. 1995. Solute adjustment to salinity and calcium supply in cultivated and wild barley. J. Plant Nutr. 18(7): 1371-1389.

10- Khan, M.G., Silberbush, M. and Lips, S.H. 1998. Response of alfalfa to potassium, calcium and nitrogen under stress induced by sodium chloride. Biol. Plant. 40:2,251-259.

 11- Neumann, P. M. 1993. Rapid and reversible modifications of extension capacity of cell walls in elongation maize leaf tissues responding to root addition and removal of NaCl. Plant Cell Environ. 16: 1107-1114.

12- Plaut, Z. and Grieve, C. M. 1988. Photosynthesis of salt stressed maize as influenced by Ca/Na ratios in the nutrient solution. Plant Soil. 105:283-286.

 13- Rengel, Z.1992. The role of calcium in salt toxicity. Plant Cell Ennviron. 15:625-632.

14- Zidan, I., Azaizeh, H. and Neumann, P. M. 1990. Does salinity reduce growth in maize root epidermal cells by inhibiting their capacity for cell wall acidification? Plant Physiol. 93:7-11.