اثرات تنش کمبود آب بر برخی از صفات مورفولوژیک دو رقم آفتابگردان در تراکم‌های مختلف

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

ابراهیم خلیل وند بهروزیار ¹ , مهرداد یارنیا ² , صمد دربندی ³ , هوشنگ آلیاری ⁴

1 - دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی واحد تبریز و عضو باشگاه پژوهشگران جوان
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
3 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
4 - استاد دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت : 1386/05/16 تاریخ پذیرش : 1386/08/28 تاریخ انتشار : 1386/07/01

کلید واژه: آفتابگردان, آذرگل, رکورد, تراکم, تنش کمبود آب,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی اثرات تنش کمبود آب بر برخی از صفات مورفولوژیک دو رقم آفتابگردان در تراکم‌های مختلف، آزمایشی به صورت اسپیلت فاکتوریل با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط آب و هوایی تبریز در سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از دو رقم رکورد (دیر رس) و آذرگل(متوسط رس)، چهار سطح تنش کمبود آب مشتمل بر شاهد، 75 درصد رطوبت قابل دسترس، 50 درصد رطوبت قابل دسترس و 25 درصد رطوبت قابل دسترس و سه سطح تراکم شامل 80، 90 و 100 هزار بوته در هکتار. تنش ها بر اساس سطوح مختلف رطوبت قابل دسترس، و تراکم بر روی ردیف ها نیز با فاصله ثابت 60 سانتی متر از یکدیگر به ترتیب 16، 18و 20 سانتی متر اعمال گردید. نتایج نشان داد که اعمال تنش کمبود آب، باعث کاهش معنی‌داری در صفات ارتفاع و قطر ساقه، قطر و وزن خشک طبق و وزن خشک اندام های هوایی در بوته و در واحد سطح گردید. اثرات تراکم با اثرات تنش کمبود آب در صفات فوق هم پوشانی داشت، ولی با این وجود، بیشترین وزن خشک اندام های هوایی در واحد سطح در تراکم 90 هزار بوته در هکتار در شرایط شاهد، و کم ترین آن در تراکم 80 هزار بوته در هکتار و در شرایط تنش 25 درصد رطوبت قابل دسترس حاصل گردید. هیبرید آذرگل بیشترین قطر ساقه و قطر طبق و رقم رکورد بیشترین ارتفاع ساقه را در سطوح مختلف تنش کمبود آب نشان داد. صفات ارتفاع و قطر ساقه، قطر و وزن خشک طبق و وزن خشک اندام های هوایی در بوته و واحد سطح با عملکرد دانه و روغن در تک بوته و واحد سطح همبستگی مثبت و معنی‌داری داشت.

چکیده انگلیسی:

Effect of drought stress on some morphological characteristics of two sunflower (Helianthus annuus) hybrids at different planting densities was investigated. The experiment was conducted as split factorial based on randomized complete block design whit three replicates at research farm of Islamic Azad university of Tabriz in 2006. Treatments was Record and Azarhghol sunflower hybrids, three levels of the drought stress including  75%, 50%, 25% available moisture, and three levels of planting density including 80, 90 and 100 thousand plants ha-1. Between row spacing was 60 cm with in row spacing of 16, 18 and 20 cm, respectively for the three planting densities. The results indicated that exertion of the drought stress lead to a significant decline in plant height and diameter, sunflower head diameter and dry weight, and biomass weight per plant and per hectare (p<0.01). In addition, effect of the drought stress was thoroughly overlapped by density in the above characteristics. However, the 100% available moisture (control) in 80 thousand and 25% available moisture in 90 thousand plants ha-1 had the most and least dry weight of biomass, respectively. Azarghol hybrid had the highest plant and sunflower head diameter, while Record showed the most plant height at different drought stress levels. Height and diameter of plant and the sunflower head, dry weight of head and biomass showed significant and positive correlation with oil and seed yield per plant and hectare.

منابع و مأخذ:

1- آلیاری، ه. و ف. شکاری. 1379. دانه‌های روغنی، زراعت و فیزیولوژی. انتشارات عمیدی تبریز، صفحه ی182.

2- جعفرزاده کنارسری، م. و ک. پوستینی. 1372. بررسی اثر تنش خشکی در مراحل مختلف رشد بر برخی ویژگی‌های مرفولوژیکی و اجزای عملکرد آفتابگردان (رقم رکورد). مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 29، شماره2، 361-353.

3- حلاجی، ح. 1383. اثرات تنش کمبود آب و تراکم برروی عملکرد و اجزای عملکرد هیبرید آذرگل آفتابگردان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد، صفحه ی122.

4- طلاب نژاد، ع. 1379. مقایسه ی عملکرد دانه و روغن ارقام و هیبریدهای جدید آفتابگردان در استان مرکزی. چکیده ی مقالات ششمین کنگره ی زراعت و اصلاح نباتات ایران، بابلسر، دانشگاه مازندران، صفحه ی332.

5- غفاری پور، ا. 1383. بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و خصوصیات کمی و کیفی هیبریدهای جدید آفتابگردان. پایان نامه ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، صفحه ی120.

6- کوچکی، ع.، م. راشد محصل و م. نصیری. 1372. رابطه ی آب و خاک در گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه فردوسی مشهد، صفحه ی560.

7- مجتهدی، ع. 1355. زراعت آفتابگردان. شرکت سهامی توسعه کشت دانه‌های روغنی.

8- مظفری، ک. و ح. زینالی خانقاه. 1376. تجزیه به عامل‌ها در آفتابگردان تحت شرایط عادی و تنش آبی. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 28، شماره 2، 63- 53.

9- ناصری، ف. 370. دانه های روغنی (ترجمه). انتشارات آستان قدس رضوی.

10- هادی، ه. 1379. بررسی روند رشد و عملکرد چندرقم آفتابگردان در تراکم‌های مختلف کاشت. پایان‌نامه ی کارشناسی‌ارشد رشته ‌زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، صفحه ی102.

11- یزدی صمدی، ب. و ک. پوستینی. 1373. اصول تولید گیاهان زراعی (ترجمه). مرکز نشر دانشگاهی، صفحه ی292.

12- Acevedo, E., E. Fereres, T. C. Hsiao. and D.W. Henderson.1979. Diurnal trends, water potential, and osmotic adjustment of maize and sorghum leaves in the field. Plant Physiol., 64: 476-480

13- Dandria, R., F. Q. Chiaranda, V. Magliulo, and M. Mori. 1995. Yield and soil water uptake of sunflower sown in spring and summer. Agron. J., 87: 1122-1128.

14- Dixon, F. L. and L. Luteman.1992. Effects of drilling date on growth and yield of sunflower in the U.K. J. Agri. Sc. 19 (2): 197-204.

15- Gomes-Sanchez, D., G. P. Vannozzi, M. Baldini, S. Tahmasebi Enferadi, and G. Dellvedove. 2000. Effect of soil water availability in sunflower lines derived from interspecific crosses. Italian Journal of Agronomy Pp: 371-387.

16- Gubbels, G. H. and W. Dedio. 1999. Effect of plant density and soil fertility on oil seed sunflower genotypes. Can. J. Pl. Sci. 66 (3): 521-527.

17- Holt, N. W. and S. J. Campbell. 1998. Effects of plant density on the agronomic performance of sunflower on dryland. Can. J. Pl. Sci. 64: 599-605.

18- Jasso de Rodriguez, D., B. S. Phillips, R. Rodrigues – Garcia, and J. L. Angulo Sanchez. 2002. Grain yield and fatty acid composition of sunflower seeds for cultivars developed under dryland conditions. Agron. 25: 132- 142

19- Robinson, R. G., J. H. Ford., W. E. Lueschen, D. L. Rabas, D. D. Warnes and J. V. Wiersma.1985. Response of sunflower to uniformity of plant spacing. Agron. J. 74: 363-365.

20- Sadras, V. O., D. J. Cannor and D. M. Whitfield. 1998. Yield, yield components and source-sink relationships in water-stressed sunflower. Field Crop Res. 31: 27-39.

21- Unger, P. W. 1982. Time and frequency of irrigation effects on sunflower production and water use. Soil Sci. Soc. Am. J. 46: 1072-1076.

22- Zubriski, J. C. and O. C. Zimmerman. 1991. Effects of nitrogen, phosphorus and plant density on sunflower. Agron. J. 66: 798-801.