بررسی سوژۀ مسئله‌مند زن در پیوند با خویشکاری پری در رمان‌های شهرنوش پارسی‌پور
محورهای موضوعی : اسطوره
منا طالشی
1
,
قدسیه رضوانیان
2
1 - دانش‌آموخته گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه مازندران
کلید واژه: پری, خویشکاری, زن, قهرمان, سوژه.,
چکیده مقاله :
شهرنوش پارسی‌پور در سه رمان سگ و زمستان بلند (1355)، طوبی و معنای شب (1367) و زنان بدون مردان (1368) به تحقق سوژۀ زن به‌عنوان قهرمان رمان روی آورده است. سوژۀ زنانه در این آثار در تقابل با جامعۀ مردسالار و در پیوند با طبیعت شکل گرفته است. قهرمانان زن در این آثار سهمی در تحولات اجتماعی به‌عنوان قهرمانی مسئله‌مند ندارند، بلکه با نظر به کاستی‌های اجتماعی برای حضور زن شکل گرفته‌اند. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی در پی آن است که مسیر شکل‌گیری سوژۀ زن را به‌مثابه قهرمان، در رمان‌های پارسی‌پور مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که اگر رمان را ژانری در پیوند با جامعه بدانیم، نشانۀ این کاستی‌ها در رمان‌های پارسی‌پور، با تلاش برای شکل‌دهی به قهرمان زن بر پایۀ اسطوره و طبیعت پدید‌آمده، و نمود آن به‌صورت کهن‌الگوی پری پردازش شده که در دورۀ پیشازرتشتی مقدّس بوده و به‌دلیل پذیرفته‌نشدن خویشکاری‌اش در دورۀ زرتشتی، هویتش با جادو و دیو پیوند یافته است. اگرچه ساختار اجتماعی، اجازۀ شکل‌گیری قهرمان زن را در برخوردی بی‌واسطه با جامعه نمی‌دهد، اما پیوند با تباری اسطوره‌ای از دوران مادرسالاری عامل پدیدآمدن سوژۀ زن است.
Shahrnush Parsipur has focused on the subject of women as protagonists in her three novels: The Dog and the Long Winter (1974), Touba and the Meaning of Night (1989), and Women Without Men (1990). The female subject in these works is shaped in opposition to a patriarchal society and in connection with nature. The female protagonists in these works do not play a role in social transformations as problematic heroes; rather, they are highlighted due to social deficiencies that hinder women's presence in society. This research, using a descriptive-analytical method, seeks to examine the path of the formation of the female subject as a protagonist in Parsipur's novels. The findings indicate that if we consider the novel as a genre connected to society, in Parsipur's novels, the female subject emerges through the shaping of the female protagonist based on myth and nature, and its representation is processed as the archetype of the fairy, which was sacred in the pre-Zoroastrian period but, due to the rejection of its function in the Zoroastrian era, became associated with magic and demons. Although the social structure does not allow for the formation of a female protagonist through direct engagement with society, the connection to a mythical lineage from the matriarchal era is the factor behind the emergence of the female subject.
آقاخان بیژنی، محمود، طغیانی، اسحاق و محمدی فشارکی، محسن. 1397. «تحلیل الگوی خویشکاری پریان در داستان‌های غنایی شاهنامه». پژوهش‌نامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان. 16 (31)، صص 28ـ 9.
احمد، لیلا. 1396. زنان و جنسیّت در اسلام. ترجمۀ فاطمه صادقی. چاپ دوم، تهران: نگاه معاصر.
بهرامی رهنما، خدیجه. 1400. «نقد اسطوره‌ای رمان طوبی و معنای شب»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، 17 (62)، صص. 145- 115. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20084420.1400.17.62.4.2
بیسلی، کریس، 1385. چیستی فمینیسم. ترجمۀ محمدرضا زمردی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
پارساپور، زهرا، 1400. «خوانش اکوفمینیستی داستان زنان بدون مردان». نشریۀ علمی جستارهای نوین ادبی، 54 (4)، صص. 44- 27.
Https://doi.org/10.22067/JLS.2022.71721.1133
پارسی‌پور، شهرنوش. 1355. سگ و زمستان بلند. چاپ اول. تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــ . 1368. زنان بدون مردان. چاپ اول. تهران: نشر نقره.
ـــــــــــــــــــ . 1368. طوبی و معنای شب. چ3. تهران: نشر اسپرک.
پورتقی میاندوآب، سولماز، عقدایی، تورج، حسنلو، حیدر و تلخابی، مهری. 1402. «نگرش عرفانی و اساطیری شهرنوش پارسی‌پور نسبت به زن و جایگاه اجتماعی او براساس رمان زنان بدون مردان». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، 19 (73)، صص. 77ـ 108.
https://doi.org/10.30495/mmlq.2023.707419
جهاندار، مژگان، نیکخواه، مظاهر، خسروی، حسین. (1401). «تحلیل سبک‌شناسی مسائل اجتماعی زنان و خرافه‌سازی علیه زن در رمان معاصر (با تکیه‌بر سبک فکری شهرنوش پارسی‌پور و منیرو روانی‌پور)». نشریۀ علمی سبک‌شناسی نظم و نثر (بهار ادب)، 15 (75)، صص. 248ـ231.
DOI: 10,22034/bahareadab.2022,2506416
خجسته‌پور، سعیده، گذشتی، محمدعلی و فرزاد، عبدالحسین. 1399. «مشخصه‌های زنانه‌نویسی در ادبیات داستانی با نگاهی به رمان سگ و زمستان بلند شهرنوش پارسی‌پور براساس سبک‌شناسی فمینیستی سارا میلز». دو فصلنامۀ تاریخ ادبیات (نشریۀ علمی). 13(1)، صص 71- 47.
دوبوار، سیمون.1400. جنس دوم. ترجمۀ قاسم صنعوی. ج2. چاپ هفدهم: تهران: توس.
رستمی، پروین، ثواقب، جهانبخش و بهرامی، روح الله. 1397. «گفتمان انتقادی و بازتاب شکاف نسلی در رمان‌های واقعگرای عصر پهلوی دوم (مطالعۀ موردی: نیمه راه بهشت، شراب خام، سگ و زمستان بلند)». تحقیقات تاریخ اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دو فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی، 8 (1)، صص. 47 ـ 19.
سرکاراتی، بهمن. 1385. سایه‌های شکار شده. چاپ اول. تهران: طهوری.
ستاری، رضا و خسروی، سوگل. 1392. «بررسی خویشکاری‌های آناهیتا و سپندارمذ در اسطوره و پیوند آن با پیشینۀ مادرسالاری». فصلنامۀ ادبیات عرفانی، 9 (32)، صص، 21ـ 1.
صادقی شهپر، رضا و حجار، راضیه. 1392. «نقد فمینیستی رمان سگ و زمستان بلند». ادب‌پژوهی، 7 (26)، صص 93ـ 74.
فتح‌اللهی، سیمین، ذبیح‌نیا، آسیه، پشتدار، علی‌محمد. 1402. «بررسی رمان طوبا و معنای شب از شهرنوش پارسی‌پور براساس نظریۀ داغ ننگ اروینگ گافمن». فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، 20 (18)، صص 145ـ 176.
https://doi.org/10.2634/Lire.20.81.145
قلاوندی، زیبا و دارنگ، سارا. 1399. «بررسی پروتوتایپ‌ها در رمان طوبا و معنای شب اثر شهرنوش پارسی‌پور.» ادبیات پارسی معاصر، 10 (1)، صص 298 ـ 279.
مرادی، زهرا، معصومی‌راد، رضا و شهبازی، مظفرالدین. 1401. «الگوهای ارتباط عاطفی زنان به‌عنوان قهرمان پروبلماتیک در فضای عمومی بر اساس رمان‌های شهرنوش پارسی‌پور». فصلنامۀ علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر. 5 (2)، صص 132 ـ 113.
مونسان، فرزانه، خائفی، عباس، تسلیمی، علی و خزانه دارلو، محمدعلی. 1392. «اسطوره‌های زن‌محور، مشخصهای سبکی در آثار پارسی‌پور، گلی ترقی و غزاله علیزاده»، فصلنامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 6 (3) ، صص: 496 ـ 475.
نجم‌آبادی، افسانه. 1384. «اقتدار و نمایندگی: بازبینی فعالیت‌های زنان در دورۀ رضا شاه»، فصلنامۀ فرهنگی و اجتماعی گفتگو، 44، صص. 151 ـ 121.
یداللهی آهنگر، جمشید و صباغ، صمد. 1393. «بررسی جامعه‌شناختی رمان زنان بدون مردان». مطالعات جامعه‌شناختی، 7 (25)، صص. 76 ـ 59.
هوانگ، یینگ هوی. 1402. «بررسی شخصیت زن و اندیشه‌های فمینیسم در رمان زنان بدون مردان شهرنوش پارسی‌پور». پژوهش‌های نوین ادبی، 2 (3). صص 17ـ 1.
