تحلیل فلسفی مجموعۀ «سگ ولگرد» هدایت
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
مژده خواجه کریم الدینی
1
,
مرتضی رشیدی آشجردی
2
,
محبوبه خراسانی
3
1 - زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
کلید واژه: رنه دکارت, صادق هدایت, شک, حقیقت و انکار, داستان, سگ ولگرد,
چکیده مقاله :
با توجه به تأثیر عمیق و فراگیر اندیشۀ مبتنی بر شک دکارت بر اندیشۀ دنیای نو و معاصر، پرداختن به مفهوم شک دکارت در آثار نویسندگان و اندیشمندان صاحب سبک معاصر، گره‌گشای بسیاری از مفاهیم فکری آنهاست ازآنجاکه شباهت قابل‌تأملی میان شخصیت‌های اصلی مجموعۀ داستانی سگ ولگرد (از جمله پات) با هدایت است، پژوهش حاضر با هدف یافتن مفاهیم و مؤلفه‌های شک و بازخوانی نظریۀ دکارت در آثار صادق هدایت، با تکیه بر مجموعۀ سگ ولگرد انجام گرفته است. این پژوهش به این پرسش که شک در آثار و اندیشۀ هدایت، به‌ویژه این اثر از چه سنخی بوده و چه شباهت و تعارضی با شک دکارت دارد، پاسخ می‌دهد؛ بنابراین، نویسندگان با روش توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه¬ای، مؤلفه‌هایی چون شک فیلسوفانه، شک در محسوسات، عقیدتی، خدای فریبکار و اعتماد بر رؤیا را که از مؤلفه‌هایی شک دکارت هستند، بررسی کرده‌اند. اگرچه شک هدایت هم او را به تفکر در هر فرقه و اندیشه‌ای وادار کرده، اما نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که شک دکارت مبتنی بر عقلانیت و تفکری عمیق برای رسیدن به حقیقت استوار است و با توجه به بدبینی و سیاه¬اندیشی و تمایل به اندیشۀ سوررئالیستی و ناتورالیستی و اومانیستی و تأثیرپذیری نویسنده از اندیشۀ اندیشمندانی چون فروید، نیچه و شوپنهاور، به‌جای رسیدن به حقیقت استوار، به انکار منتج شده و هرگز از شک انکارمانند خود رهایی نیافته است؛ بنابراین، دکارت و هدایت راه رهایی از شک را دو راه متفاوت و در تعارض با هم معرفی می‌کنند.
Due to the pervasive impact of Cartesian doubt on contemporary world, exploring the Cartesian doubt in the works of contemporary writers is crucial to unravel many of their intellectual concepts. The present study identifies the components of doubt and to revisit Descartes' theory in the works of Sadeq Hedayat, relying on his collection "The Stray Dog," as there are significant similarities between the main characters in this fictional work (including Pat) and Hedayat. This research has been conducted to answer the question of doubt in the effects of guidance, especially in terms of its origin and similarities and conflicts with Descartes' doubt. Therefore, the authors have examined components such as philosophical doubt, doubt in perceptions, beliefs, deceitful God, and reliance on dreams, which are components of Descartes' doubt, using descriptive-analytical method and library tools.The results indicate that Cartesian doubt, based on rationality and deep thinking, is solid for reaching the truth. Although doubt has also led him to think in every ideology, relying on pessimism and cynicism and surrealist, naturalistic, humanistic thinking, and being influenced by the intellectuals such as Freud, Nietzsche, and Schopenhauer, instead of reaching a firm truth, it has resulted in denial, and he has never been able to free himself from his denial-like doubt. Therefore, these two introduce two different and conflicting ways to overcome doubt.
الف) کتاب¬ها - استرول، آوروم (1375)، متافیزیک و فلسفۀ معاصر، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، ج 2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. -بهارلوئیان، شهرام؛ اسماعیلی، فتح‌الله (1379)، شناخت‌نامۀ صادق هدایت، تهران: قطره.
-دستغیب، عبدالعلی (بی‌تا)، نقد آثار صادق هدایت، تهران: سپهر.
- دکارت، رنه (1384)، اعتراضات و پاسخ‌ها، ترجمۀ علی افضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
-_____(1385)، گفتار در روش درست راه بردن عقل، ترجمۀ محمدعلی فروغی، مشهد: دامون.
-_____ (1391)، اصول فلسفه در فلسفۀ دکارت، ترجمۀ منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی.
-________ (1392)، تأملات در فلسفۀ اولی، ترجمۀ احمد احمدی، چاپ یازدهم، تهران: سمت
-کاپلستون، فردریک چالز (1375)، تاریخ فلسفۀ یونان و روم، جلد اول، ترجمۀ سید جلال‌الدین مجتبوی، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی سروش.
- _________ (1390)، تاریخ فلسفه، ج 4، از دکارت تا لایب‌نیتس، ترجمۀ غلامرضا اعوانی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
-گرین، ویلفرد و همکاران (1395)، مبانی نقد ادبی، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: انتشارات نیلوفر.
-مونتی، ونسان (1382)، صادق هدایت، ترجمۀ حسن قائمیان، تهران: اسطوره.
- مینوی، مجتبی (1380)، یاد صادق هدایت، به کوشش علی دهباشی، تهران: نشر ثالث.
-هدایت، صادق (1342)، سگ ولگرد، تهران: امیرکبیر.
- _________ (1331)، سایه و روشن، تهران: سینا.
-_______(1342)، زنده‌به‌گور، تهران: امیرکبیر.
_______(1351)، بوف‌کور، تهران: سپهر.
-________(2008)، توپ مرواری، با مقدمۀ محمدجعفر محبوب، استکهلم سوئد.
-همایون کاتوزیان، محمدعلی (1377)، صادق هدایت از افسانه تا واقعیت، تهران: طرح نو
ب) مقالات -ابراهیم، محسن (بی¬تا)، مروری بر مکتب سوررئالیسم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص 89-120.
-احمدی، شهرام؛ غراق زندی، سایه (1400)، «بررسی تطبیقی بن‌مایه‌های اگزیستانسیالیستی رمان بیگانه کامو و داستان سگ ولگرد هدایت»، مطالعات بین‌المللی ادبیات، هنر و علوم انسانی، سال اول، شماره 2، صص 42-23.
- اکبری بیرق، حسن و خان‌محمدزاده، رقیه (1393)، «تأثیرپذیری تفکر اخلاقی صادق هدایت از فلسفۀ نیچه»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال هشتم، شمارۀ 29، صص 87- 106.
-برومند، خشایار و آیت‌اللهی، حمیدرضا (1392)، «مقایسۀ شک در اندیشۀ دکارت و بوریدان»، غرب‌شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان، صص 51-69.
-بهنیافر، مهدی و آریا، نبی (1395)، «گونه‌شناسی شک در اندیشۀ غزالی و دکارت»، اسفار، مجلۀ علمی تخصصی فلسفۀ دین، الهیات و دین‌پژوهی، سال دوم، شماره 3. صص 160-182.
- شاهینی، علیرضا و نصراصفهانی، محمدرضا (1390)، «مرگ‌اندیشی هدایت؛ نگرشی فلسفی یا روان‌شناسانه؟!» پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 23، صص 79-100.
- شریفیان، مهدی و رحمانی، کیومرث (1394)، «نقد مکتبی داستان‌های هدایت»، مجلۀ بوستان ادب، پیاپی 1/59، صص 143-178.
- شهرآیینی، مصطفی (1396)، قرائتی نو (غیر ارسطویی) از انسان، خدا و جهان از نظام فکری دکارت، سال 11، شمارۀ 20، صص 142-156.
- رضی، احمد و بهرامی، مسعود (1385)، «زمینه‌ها و عوامل نومیدی صادق هدایت»، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 11، صص 93 – 112.
-علی‌محمدی، حسین و کردفیروزجایی، یارعلی (1396)، «خودتنهاگروی و نسبت آن با فلسفۀ دکارت»، معرفت فلسفی، سال پانزدهم، شمارۀ اول، صص 117-133.
- فاضلی، فیروز و احمدی، فروغ (1394)، «دوگانگی مفهوم مرگ در آثار صادق هدایت و ادگار آلن‌پو»، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال نهم، شماره 34.
- منتشری، ایرج (1397)، «بوف‌کور صادق هدایت و خیزاب‌های ویرجینیا وولف: روایت روایت‌زدگی»، فصلنامۀ ادبیات تطبیقی، دوره 6، شماره 2، صص 43-64.
