شناسایی ارزشهای حکمی عناصر باغ ایرانی در تحقق پایداری اجتماعی براساس هرم مازلو

محورهای موضوعی : حکمت و معماری

پریسا زارعان دولت آبادی ¹ , عبدالله جبل عاملی ²

1 - دانشجوی کارشناس ارشد، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران / مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
2 - استادیار، گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران /مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

تاریخ دریافت : 1403/02/19 تاریخ پذیرش : 1403/08/21 تاریخ انتشار : 1403/10/04

کلید واژه: باغ ایرانی, پایداری اجتماعی, حکمت, قابلیت¬های محیطی, نیازهای انسان, هرم مازلو,

چکیده مقاله :

در بحث پایداری اجتماعی، توجه به موضوعاتی چون فرهنگ، نیازهای انسان و قابلیت­های محیط برای دستیابی به اهدافی چون آسایش، هویت، امنیت، خودشکوفایی و­ نظایر آن که از نیازهای عالی و برتر انسان طبق هرم مازلو می­­باشد، از اهمیت بسزایی برخوردار می­باشد؛ از طرف دیگر، حکمت عناصر باغ ایرانی را می­توان در چنان نظم‌بندیِ محکمی دانست که بتواند محیطی آرامش­بخش ایجاد کرده و انسان را به سعادت، رهنمون سازد؛ لذا با عنایت به این موضوع، مقاله در پی آن است که به پایداری اجتماعی و اهداف و شاخصه­های دستیابی به آن، براساس هرم مازلو و تبیین حکمت عناصر باغ ایرانی، در دستیابی به پایداری اجتماعی بپردازد؛ پس باتوجه به آنکه این پژوهش در پی بررسی معیارهای کیفی و آنالیز و نتیجه­گیری است، در قالب روش تحقیق کیفی و از نوع تحلیلی-توصیفی صورت گرفته  و ابتدا به پایداری اجتماعی و شاخصه­های دستیابی به آن و سپس به حکمت عناصر در باغ ایرانی در راستای دستیابی به پایداری اجتماعی می­پردازد، که نشان می­دهد باغ ایرانی با حضور حکیمانه‌ی عناصر و اجزا و فراهم آوردن یک ارتباط مناسب بین انسان و محیط ،سعی در پاسخگویی به نیازهای انسانی دارد و با قابلیت­هایی که ارائه می­دهد، می­تواند سبب افزایش کیفیت محیط شود و تجربه‌ی موفقی از ایجاد پایداری اجتماعی و الگوی مناسبی برای طراحان باشد و پیامدهای اجتماعی مناسبی در پی داشته‌باشد و با ارتقای کیفیت محیط، در تعادل­بخشی به زندگی امروز کمک کند..

منابع و مأخذ:

احمدی، فرهاد (1382)، معماری پایدار، فصلنامه آبادی، سال سیزدهم، ش 40 و 41.
بدری بنام، نسیبه، موسوی، میرسعید، اکبری نامدار، شبنم و ایران‌زاده، سلیمان (1398)، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر پایداری اجتماعی مکان در فضای آموزشی (نمونه‌ی موردی: دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی تبریز ). شهر ایمن، 2(5).
بمانیان، محمدرضا، انصاری، مجتبی، نقره‌کار، عبدالحمید، و وثیق، بهزاد (1390)، حکمت عناصر معماری منظر در بهشت قرآنی با تاکید بر سوره‌ی مبارکه الرحمن. صفه، 21(52)، 5-14.
بمانیان، محمدرضا، تقوایی، علی‌اکبر، و شهیدی، محمدشریف (1387)، بررسی بنیادهای فرهنگی- محیطی در عناصر کالبدی باغ‌های ایرانی (قبل و بعد از اسلام). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 10(1 (مسلسل 36))، 103-112.
پاکزاد، جهانشاه و بزرگ ، حمیده (1393)، الفبای روانشناسی محیط برای طراحا ، انتشارات آرمانشه ، تهران.
پورمند، حسنعلی؛ اسدی جعفری، ندا (1395)، بررسی تطبیقی ارزش‌های پایدار هویت حکمت و هنر اسلامی در خلق آثار تعالی بخش معماری، حکمت معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 7(2)، 119-151.
پورمند، حسنعلی؛ کشتکار قلاتی، احمدرضا (1390)، تحلیل ساختارهای وجودی ساخت باغ ایرانی، نشریه‌ی هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 3(47)، 62-51.
پورجعفر، محمدرضا؛ وثیق، بهزاد) 1387)، تصویر باغ و عناصر منظر در قرآن با تأکید بر سوره الرحمن. باغ نظر، 5(9)، 34-23.
خاکپور، مژگان؛ شیخ مهدی، علی (1390)، بررسی تاثیر فرهنگ و تغییرات اجتماعی بر مسکن روستایی گیلان، مدیریت شهری، 9(27)، 245-229.
دانشگر مقدم، گلرخ، و اسلامپور، مرمر (1391)، تحلیل نظریه قابلیت محیط از دیدگاه گیبسون و بازخورد آن در مطالعات انسان و محیط انسان ساخت، معماری و شهرسازی آرمانشهر، 5(9)، 86-73.
راجرز، ریچارد (1384)، معماران بزرگ و طراحی پایدار، (حمید‌حسینمردی، مترجم). آبادی، 114-110، 42.
رحیمی¬نژاد، شادی و ستاری¬ساربانقلی، حسن (1402)، تجلی فلسفه حکمت و هنر و معناگرایی در باغ ایرانی، سومین کنفرانس بین‌المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط زیست و افق¬های هنر اسلامی در بیانیه‌ی گام دوم انقلاب، تبریز.
رئیسی، ایمان، عباس زادگان، مصطفی؛ حبیبی، ابوالفضل(1386)، نوشتاری بر پایداری اجتماعی در مسکن. فصلنامه آبادی، 55، 6-12.
زارعان دولت‌آبادی، پریسا، و خدابخشیان، مقدی (1395)، معماری پاسخگو راه حلی جهت دستیابی به پایداری اجتماعی، چهارمین کنگره بین‌المللی عمران ، معماری و توسعه.
شاطری¬؛ ایقان، امید (۱۳۹۹)، بررسی ساختار باغ‌های ایرانی، معماری سبز، سال ششم، شماره1(پیاپی 19)، جلددوم.
شاهچراغی، آزاده (1390)، پارادایم‌های پردیس در آمدی بر بازشناسی و باز آفرینی باغ ایران ، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.
صمیمی‌فر، فاطمه؛ حمزه‌نژاد، مهدی. (1392)، اعتبارسنجی اصول نوین پایداری اجتماعی با تکیه بر اخلاق اسلامی (در محلات مسکونی). پژوهش‌های معماری اسلامی، 1(1)، 121-137.
طوسی، معصومه؛ امامی فر، سیدنظام الدین (1390)، نمادشناسی و نشانه‌شناسی عناصر باغ های ایرانی با توجه به عناصر باغ فین کاشان. نگره، 6(17)، 59-71.
عبادپور، مهسا؛ ستاری ساربانقلی، حسن (1401)، تجلی عرفان در معماری باغ های ایرانی-اسلامی (باغ دولت آباد یزد). مطالعات میان رشته‌ای معماری ایران، 1(2 )، 105-120.
فاطمی، مهدی (1401)، انعطاف‌پذیری، ویژگی بارز باغ ایرانی برای بهره گیری از آن در دوره معاصر. منظر، 14(58)، 6-19.
لنگ، جان (1391)، آفرینش نظریه‌ی معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه ع عینی‌فر، چاپ ششم، تهران: دانشگاه تهران.
مثنوی، محمدرضا؛ وحیدزادگان، فریبا (1393)، بازآفرینی نظام مفهوم و معنای باغ ایرانی در باغشهر ایرانی- اسلامی. نقش جهان، 4(1)، 35- 27.
مدقالچی، لیلا، انصاری، مجتبی؛ بمانیان، محمدرضا (1393)، روح مکان در باغ ایرانی. باغ نظر، 11(28)، 25-38.
مطلبی، قاسم (1380)، روانشناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا، 10، 67- 52.
مطلبی، قاسم (1385)، بازشناسی نسبت فرم و عملکرد در معماری. نشریه‌ی هنرهای زیبا، 25، 64- 55.
مهدویان، سیده سعیده، و نبوتی فومنی، سیدهادی (1394)، بررسی ریشه‌ها وگرایش‌های مفهوم پایداری اجتماعی در معماری، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین‌طوسی.
مهدوی‌نژاد، محمدجواد (1383). حکمت معماری اسلامی, جستجو در ژرف ساخت‌های معنوی معماری اسلامی ایران. هنرهای زیبا، (19)، 57-66.
نقی‌زاده، محمد (1385)، باغ هستی الگوئی ایرانی، برای طراحی یک فضای شهری، محیط‌شناسی، 32(40)، 76-63.
نیلی، رعنا، نیلی، ریحانه، و سلطانزاده، حسین (1391)، چگونگی بازتاب شاخصه‌های مناظر شفابخش در الگوی منظر باغ ایرانی. باغ نظر، 9(23)، 74- 65.
نوری، فاطمه، و مهروان، عباس(1395)، سنجش ابعاد پایداری اجتماعی در فضای فرهنگی نگارخانه (نمونه موردی: نگارخانه کلهر شهر کرمانشاه. مطالعات محیطی هفت‌حصار. ۵ (۱۷)، ۲۵-۳۴.
هاشمین، سیدابوالفضل؛ بمانیان، محمدرضا (1401)، تحلیل تطبیقی باغ‌های شفابخش با باغ‌های ایرانی. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 24(1 (پیاپی 116) )، 173-183.
همتی، مرتضی. (1396)، زیبایی‌شناسی پایداری، نسبت زیبایی با پایداری محیط. منظر. 8(35).89-82.

Heredook, Klaus. 1990. Shape in Islamic Architecture of Iran and Turkestan. Translated by Traslate and Research Department of Banian Consulting Engineers. Translated by Mohammad Taghizade. Edited by MohammadrezaNasrin.Tehran: Boom Publications
Marcus ,C.C.1995 . & M. Barnes .Gardens in Health Care Facilities : Uses , The rapeutic Benefits , and Design Considerations: Martinez, CA : The Center of Health Design.
Moore, Charles and Mitchell, William (1985), On Gardens, Mimar & Architecture in Development, Concept Media, LTD, Singapore
www.wikimedia.org