بررسی جامعه‌شناختی و آسیب‌شناسی اجتماعی در آیینة شعر مشروطه
محورهای موضوعی :
برات محمدی
1
(عضو هیأت علمی‌دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد ارومیه)
کلید واژه: مشروطه ـ جامعه‌شناسی ـ شعر ـ اجتماع ـ فرهنگ,
چکیده مقاله :
آثار ادبی بطور نامحسوس و غیرمستقیم، آرمان‌ها، تفکرات و شیوة زندگی هر ملّت را در طول تاریخ نشان می‌دهد و تصاویری هنرمندانه از واقعیات اجتماعی عرضه می‌دارد. نگاه جامعه‌شناختی به ادبیات می‌تواند وضعیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر دوره را تا حدودی نمایان سازد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ادبیات و شعر مشروطه، تأثیرپذیری آن از جریانات اجتماعی و سیاسی است که تحت تأثیر اوضاع و شرایط حاکم بر جامعه، شعر وارد حوزة زندگی مردم می‌شود و نحوة زندگی ملّت را بتصویر می‌کشد. جامعة ایران در حال و هوای انقلاب و تغییر و تحول اساسی است و روشن‌فکران تلاش دارند، سنت‌های جدید، جای‌گزین سنت‌های کهنه گردد. در این راستا نیز ادبیات اعتراض و انتقاد شکل می‌گیرد که خصیصة بارز آن جامعه‌گرایی و واقع‌گرایی است. از ره‌گذر بررسی اشعار این دوره براحتی می‌توان اوضاع جامعه آن زمان را ترسیم نمود و افق فکری شاعران و نوع تلقی آنان را نسبت به مسایل اجتماعی و فرهنگی تبیین و تفسیر کرد.
Literary works imperceptibly and indirectly reflect ideals, thoughts, life styles of every nation throughout history and it presents artistic portrays of social realities. The sociological approach to literature can reveal the social, political, and cultural milieu of every period to a certain extent. One of the most important features of literature and poetry of constitutionalism is the influence of the social and political movements. Under the influence of conditions dominating the society, poetry has entered the life of people and it depicts the nation’s way of life. Iran’s society is underway of change and revolution and the intellectuals attempt to replace the old traditions with the new ones. To realize that, the literature of protest and criticism whose important characteristic is socialism and realism is formed. Upon investigating the poetry of this period, one can easily reconstruct social conditions of that time and express and interpret the mental horizons of poets and their attitudes towards social and cultural issues. U�WL_�b7b8b�g(Q�(T�(U�eflected inconveniences, hopes, class differences, poverty, family problems, and etc in his poetry.
ـ آدمیت، فریدون، (بی‌تا) ، ایدؤلوژی نهضت مشروطیت ایران، ج 2، مجلس اول و بحران آزادی، انتشارات روشن‌گران.
- آدمیت، فریدون، (بی تا) (1349) اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده، انتشارات خوارزمی.
- آدمیت، فریدون و هما ناطق، (135649) ، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشدة دورة قاجار، انتشارات آگاه.
ـ باقری، علی، (1371) ، جامعه و حکومت در ایران، تهران، نشر قومس، چاپ اول.
ـ بهار، محمدتقی، (1368) ، دیوان اشعار، ج 1 و 2، انتشارات توس، چاپ چهارم.
ـ بهنام، جمشید، (1375) ، ایرانیان و اندیشه تجدد، نشر فرزان، چاپ اول.
ـ پارسا نسب، محمد، (1387) ، جامعه شناسی ادبیات فارسی از آغاز تا سال 1357، انتشارات سمت.
ـ پاولوویچ، م، و، تریا، ایرانسکی، (1357) ، سه مقاله دربارة انقلاب مشروطه ایران، ترجمة م. هوشیار، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
ـ حائری، سیدهادی، (1368) ، افکار و آثار ایرج (جلال الملک) ، انتشارات جاویدان، چاپ سوم.
ـ حبیبی، سیدمحسن، (1373) ، «نخستین پژواک مدرنیته در ایران»، فصل‌نامه فرهنگی و اجتماعی گفت‌وگو، شماره سوم.
ـ سریع القلم، محمود، (1377) ، «آفات متدلوژیک تفکر در ایران»، ماه‌نامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، سال سیزدهم، شماره اول و دوم.
ـ شعبانی، رضا، (1369) ، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، نشر قومس، چاپ اول.
ـ صدری‌نیا، باقر، (1372) ، «اندیشة عدالت اجتماعی در شعر مشروطیت»، مجلة ایران فردا، شماره6.
ـ راوندی، مرتضی، (1374) ، تاریخ اجتماعی ایران، ج 8، بخش دوم (حجیات ادبی مردم ایران) ، انتشارات نگاه، چاپ اول.
ـ رضا قلی، علی، (1377) ، جامعه شناسی نخبه کشی (تحلیل جامعه شناختی برخی از
ریشه‌های تاریخی استبداد و عقب ماندگی در ایران) ، نشر نی، چاپ دهم.
ـ دولت آبادی، یحیی، (1371) ، حیات یحیی، ج 4، انتشارات عطار و فردوس، چاپ ششم.
ـ عالم عبدالرحمن، (1375) ، بنیادهای علم سیاست، نشر نی، چاپ دوم.
ـ عشقی، میرزاده، (1344) ، کلیات مصور عشقی، علی اکبر مشیر سلیمی، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
ـ فرخی یزدی، محمد، (1357) ، دیوان فرخی یزدی، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
ـ فوران، جان، (1377) ، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمة احمد تدین، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
ـ قزوینی، عارف، (1381) ، دیوان اشعار، پروین سپانلو و مهدی اخوت، مؤسسه انتشارات نگاه.
ـ کاظمی، سیدعلی اصغر، (1376) ، بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، نشر قومس، چاپ اول.
ـ کسروی، احمد، (1365) ، تاریخ مشروطه ایران، انتشارات امیرکبیر.
ـ کوثری، مسعود، (1379) ، آسیب‌شناسی فرهنگی ایران در دورة قاجار، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول.
ـ ملایی توانی، (1381) ، علی‌رضا، مشروطه و جمهوری (ریشه‌های نابسامانی نظم دموکراتیک در ایران) ، نشر گستره، چاپ اول.
ـ محجوب، محمدجعفر، (1353) ، تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا، نشر اندیشه، چاپ سوم.
ـ محیط مافی، هاشم، (1363) ، مقدمات مشروطیت، به کوشش مجید تفرشی و جواد جان فدا، انتشارات فردوس.
ـ مؤمنی، باقر، (بی‌تا) ، ایران در آستانة انقلاب مشروطیت و ادبیات مشروطه، انتشارات شباهنگ، چاپ پنجم.
ـ نجفی، موسوی، (1376) ، بنیاد فلسفة سیاسی در ایران (عصر مشروطیت) ، تهران، مرکز نشر دانش‌گاهی، چاپ اول.
ـ ویشارد، جان، (1363) ، بیست سال در ایران، ترجمةعلی پیرنیا، تهرانی، انتشارات نوین، چاپ اول.
_||_
