پیام مولانا برای جهان امروز و انسان معاصر

محورهای موضوعی : حماسه

حسین قریب ¹

1 - عضو شورای بررسی متون پژوهش‌گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

تاریخ دریافت : 1389/08/09 تاریخ پذیرش : 1389/08/09 تاریخ انتشار : 1389/06/01

کلید واژه: عقلانیت مدرن ـ عقل جزیی ـ عقل کلی ـ بهره‌گیری از عقل ـ یادگیری ـ هم‌بستگی عقل و قلب ـ قدرت و توانایی,

چکیده مقاله :

جهان امروز دارای تفاوت‌هایی بسیار با دوران گذشته است. عنصر اصلی تفاوت‌های مربوط را می‌توان در کیفیت عقلانیت و نوع خردورزی خلاصه کرد. عقلانیت نوین و مدرن، با وجود قابلیت‌ها و توانایی‌ها، کاستی‌هایی نیز دارد که محتاج بازاندیشی‌های گسترده است. از آن‌جا که مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، دارای دیدگاه‌های بدیع، جامع و انتقادی نسبت به عقلانیت است، در این مقاله با الهام از اندیشه‌ها و افکار بلند وی، به شرح مباحث مربوط به عقلانیت پرداخته و تبیین اجمالی حلقه مفقوده عقلانیت مدرن در عصر کنونی پرداخته شده است. مقاله درصدد پاسخ‌گویی به دو سؤال اساسی است: 1- مؤلفه‌های بهره‌گیری مناسب از عقل چیست؟ 2- آثار بهره‌گیری مناسب از عقل چیست؟ در پاسخ به سؤال اول، به تجزیه و تحلیل ابعاد گوناگون و ملزومات بنیانی شکوفایی عقل هم‌چون یادگیری و هم‌بستگی عقل و قلب پرداخته شده و در پاسخ به سؤال دوم، نسبت به ریشه‌یابی روابط تنگاتنگ دانایی و عقلانیت با توانایی و قدرت که از آثار اصلی و اساسی بهره‌گیری مناسب از عقل محسوب می‌شود، اقدام گردیده است.

چکیده انگلیسی:

The key difference between the world today and the past era could be sought in the quality of rationality and type of rationalism.  Modern rationality with its potentials and capabilities has certain drawbacks which require extensive reconsiderations. Since Moulana has profound innovative and critical perspective about rationality, in this article inspired by his grand thoughts, debates over rationalism are attended to in order to clarify the shortcomings of this modern approach in the present world.  The article seeks answers to two fundamental questions:  What are the efficient ways of acquiring knowledge? What would be the likely outcome of such efficient rationalizations? In response to the first question, the main criteria for yielding the highest expected utility of the faculty of intellect such as learning and the interrelationship of reason and heart are each attended to and analyzed from different aspects.  The answer to the second question involves finding the origin of the close association of knowledge and rationality with ability and strength.  The latter are the main outcome of employing reason efficiently.

منابع و مأخذ:

1-    المیزان، علامه طباطبایی، ترجمه موسی همدانی، جلد 15، تهران، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، 1376.

2-    بحارالانوار، علامه مجلسی، جلد 17، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1352.

3-    تذکرة  الاولیا، فریدالدین عطار، تصحیح رینولدنیکلسون، تهران، انتشارات بهزاد، 1379.

4-    در دفاع از علم و عقلانیت، کارل پوپر، ترجمه علی پاپا، تهران، انتشارات طرح نو، 1379.

5-    دفتر عقل و آیت عشق، دکتر غلام‌حسین ابراهیمی دینانی، سه جلد، تهران، انتشارات طرح نو، 1385.

6-    فلسفه عمومی، پل فولکیه، ترجمه یحیی مهدوی، تهران، انتشارات دانش‌گاه تهران، 1366.

7-    قرآن کریم.

8-          نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر، جرج ریترز، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی، 1374.

9-    ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، دکتر غلام‌حسین ابراهیمی دینانی، جلد سوم، تهران، انتشارات طرح نو، 1383.

10-  مثنوی معنوی، دفتر اول تا پنجم، مولانا محمد جلال‌الدین بلخی، شرح کریم زمانی، تهران، انتشارات اطلاعات، 1382.

11-  مفردات، راغب اصفهانی، ترجمه غلام‌رضا خسروی حسینی، تهران، انتشارات مرتضوی، 1363.