مقایسة منظومه های خسرو و شیرین فردوسی و نظامی

محورهای موضوعی :

مسعود پاکدل ¹ (دانشجوی دکتری دانش‌گاه آزاد اسلامی، واحد رودهن، ایران)

تاریخ دریافت : 1391/02/27 تاریخ پذیرش : 1391/06/18 تاریخ انتشار : 1391/06/01

کلید واژه: خسرو و شیرین نظامی, خسرو و شیرین فردوسی, اختلاف و اشتراک,

چکیده مقاله :

داستان خسرو و شیرین در دو منظومة متفاوت آمده است. سرایندة یکی از منظومه‌ها حماسه ساز است و در پهنة رزم میدان دار و سرایندة منظومة دیگر پیاله گردان ساحت بزم است. فردوسی حماسه سراست، امّا این منظومة عاشقانة مختصر با حماسة بی مانند او بی تناسب نیست. نظامی داستان سراست و دارای تجربة عشق، و با استادی شگرفی منظومة عاشقانه‌ای مفصّل را بتصویر کشیده است. نخست خلاصه‌ای از هر دو منظومه ارائه می‌گردد، سپس با مقایسة آن‌ها وجوه اشتراک و اختلاف نمایانده می‌شود. با نیم نگاهی به تاریخ طبری به عنوان منبعی قدیمی و معتبر و مقایسة آن با منظومه‌ها، پای بندی سرایندگان به روایات تاریخی ارزیابی می‌گردد. علّت اختلاف نیز ناشی از همین تفاوت روش روایی است.

چکیده انگلیسی:

The story of Khosrow and Shirin is told in two different metrical romances.  The composer of the one is an epic poet, a commander in battle fields, and the composer of the other is the cupbearer in feasts.  Ferdowsi, however has shown remarkable skill in combining the love story with the epic story.  Nezami is a storyteller and has experience in love and with utmost mastery he has portrayed this detailed romantic verse. The summary of both romantic stories is presented then their common features and points of differences are illustrated.  Using Tarikh Tabari as an old reliable source, the historical accounts in the two versions are evaluated to show to what extent the composers were true to the actual historical events.  Further difference may be sought in their narrative styles.

منابع و مأخذ:

1. اقبال آشتیانی، عباس،1388،تاریخ ایران بعد از اسلام، چاپ ششم، تهران، نگارستان کتاب.


2. اقبالی، ابراهیم، 1383، مقالة خسرو و شیرین نظامی و فردوسی، فصلنامة پژوهش زبان وادبیات فارسی، دورة جدید، شمارة سوم.


3. بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد بن بلعمی، به تصحیح محمد تقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، 1380، تاریخ بلعمی، چاپ اول، تهران، انتشارات زوّار.


4. تقی زاده، حسن، 1389، از پرویز تا چنگیز، چاپ اول، قم، انتشارات نیلوفرانه.


5. ثروتیان، بهروز، 1389، زنان افسانه ای در آثار نظامی گنجوی، چاپ اول، تبریز، انتشارات آیدین.


6. دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.


7. دینوری، ابوحنیفه احمد بن داوود، 1346، اخبار الطوال، ترجمة صادق نشأت، بنیاد فرهنگ ایران.


8. رستگارفسایی، منصور، 1379، فرهنگ نام های شاهنامه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.


9. ریاحی، لیلا، 1376، قهرمانان خسرو و شیرین، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیر کبیر.


10. زرین کوب، عبدالحسین، 1380، پیر گنجه در جست و جوی ناکجا آباد، چاپ پنجم، تهران، انتشارات سخن.


11. زرین کوب، عبدالحسین، 1375، روزگاران، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، انتشارات سخن.


12. ستوده،غلام رضا، 1374، مجموعه مقالات کنگرة جهانی بزرگداشت فردوسی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.


13. شمیسا، سیروس، 1373، انواع ادبی، چاپ دوم،تهران، انتشارات فردوس.


14. طاهری پروانه و ناصرالمعمار مونا،1386، شاهنامه بر اساس چاپ مسکو و ژول مول، چاپ اول، تهران، انتشارات شقایق.


15. طبری، محمد بن جریر، ترجمة ابوالقاسم پاینده، 1362، تاریخ الرسل و الملوک، چاپ دوم، جلد دوم، انتشارات اساطیر.


16. مصاحب، غلام حسین، 1374، دایرة المعارف فارسی، تهران، انتشارات امیر کبیر.


17. معین، محمد، 1375، فرهنگ معین، تهران، انتشارات امیر کبیر.


18. مینوی، مجتبی، 1385، فردوسی و شعر او،چاپ اول، تهران، انتشارات معین.


19. نفیسی، سعید، 1331، تاریخ تمدن ایران ساسانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.


20. وحید دستگردی،حسن، 1378، کلیات نظامی گنجوی، چاپ سوم، تهران، انتشارات نگین.


21. هانری ماسه، 1375، فردوسی و حماسة ملی، ترجمة مهدی روشن ضمیر، چاپ دوم، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.


22. یوسفی، حسین علی، 1378، بنای عاشقی بر بی قراری است، چاپ اول، تهران، نشر روزگار.


23. یوسفی، غلام حسین، 1376، چشمة روشن، چاپ هفتم، تهران، انتشارات علمی.