لزوم شناخت مخاطب از دیدگاه علوم بلاغی

محورهای موضوعی :

منوچهر اکبری ¹ (استاد دانش‌کدة زبان و ادبیات فارسی ـ دانش‌گاه تهران.)
رقیه سپهری ² (دانش‌جوی دورة دکتری زبان و ادبیات فارسی ـ دانش‌گاه تهران و عضو هیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن.)

تاریخ دریافت : 1388/02/11 تاریخ پذیرش : 1388/05/11 تاریخ انتشار : 1388/06/01

کلید واژه: مخاطب ـ مخاطب شناسی ـ بلاغت ـ شعر,

چکیده مقاله :

در این گفتار پس از ذکر مقدمه‌ای در باب هنر سخن‌وری و چگونگیِ تأثیر آن در نفوس و اذهان مخاطب و جای گاه او در حسن قبول و ماندگاریِ شعر و نیز تعهّد و رسالتی که نویسنده و شاعر در قبال جامعه و مخاطبان فردی و اجتماعی خود دارد، راه‌های افزایش تأثیر در مخاطبان از طریقِ بکارگرفتنِ نکات ظریف بلاغی و در نظر گرفتنِ نوع مخاطب یا مخاطبان از جهاتِ گوناگون و رعایت اقتضای حال و زمان و مکان و شرایط مورد بررسی قرار می‌گیرد و در هر باب از موارد بلاغی از جمله انواع پرسش‌ها، جمله‌های امری، تعجّبی، تکرار، تأکید، نفی و غیره نمونه‌هایی از شعر شاعرانِ بلند پایه از دوره‌‌های گوناگون به عنوان شاهد ارائه می‌شود.

چکیده انگلیسی:

This article provides a brief introduction to the art of oratory and explains the manner it influences the mind and soul of audience.  Then, the following points are investigated: -The role of the audience in acceptance and vivid remembrance of poem. -The poet’s commitment with respect to society, and his individual and social audience. -Discussing ways to intensity the influence upon the audience by applying delicate rhetorical techniques, and paying attention to the kind of audience involved from different angles. -Observance of Time, Place, and Circumstances -Providing evidence from outstanding poets in different periods to illustrate the Rhetorical devices such as rhetorical questions, imperative and exclamatory sentences, and other instances like repetition, emphasis, and denial.

منابع و مأخذ:

1. پورنامداریان تقی، در سایة آفتاب، سخن، چاپ 1381.
   
2. حافظ شمس‌الدین محمد، دیوان، تصحیح دکتر خانلری، انتشارات خوارزمی، 1359 ش.
   
3. خواجوی کرمانی، دیوان، احمد سهیلی خوانساری، پاژنگ، چاپ دوم، 1371.
   
4. خیام عمر، ترانه‌های خیام، صادق هدایت، امیرکبیر 1342 ش.
   
5. زاکانی عبید، دیوان، تصحیح اتابکی، پرویز، انتشارات زوار، 1336 ش.
   
6. زرین‌کوب عبدالحسین، شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، علمی، زمستان 1371.
   
7. زرین‌کوب عبدالحسین، با کاروان حله، علمی، چاپ چهاردهم، 1384.
   
8. سعدی شیخ مصلح‌الدین، کلیات، محمدعلی فروغی، نگاه، چاپ اول، 1373.
   
9. شاملو احمد، مجموعه آثار، نگاه، چاپ چهارم، 1382.
   
10. شمیسا سیروس، معانی و بیان، فردوسی، چاپ هشتم، 1382.
    
11. شمیسا سیروس، نقد ادبی، فردوسی، چاپ سوم، 1379.
    
12. عراقی فخرالدین، دیوان، به همت: جهان‌گیر منصور، چاپ مهارت، 1373.
    
13. فرشیدورد خسرو، دربارة ادبیات و نقد ادبی، امیرکبیر، چاپ اول، 1363.
    
14. فرخ‌زاد فروغ، تولدی دیگر، گلشن، نگاه، چاپ چهارم، 1372.
    
15. مولوی جلال‌الدین محمد، دیوان غزلیات شمس، مقدمه جلال الدین همایی، به اهتمام منصور مشفق، صفی‌علیشاه.
    
16. نظامی گنجوی، الیاس، لیلی و مجنون (خمسه نظامی)، به کوشش محسن رمضانی، پدیده، 1362.
    
17. وحشی بافقی، دیوان، ویراستار: دکترحسین ازران، امیرکبیر، چاپ هشتم، 1371.