تحلیلی بر نقیضه‌پردازی در بازآفرینی روایت اساطیری و حماسی یوشتِ فریان
محورهای موضوعی : حماسه
ابراهیم واشقانی فراهانی
1
(
عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور
)
سعید مهری
2
(
کارمند / استانداری کرمانشاه
)
مسعود محمدی لعل آبادی
3
(
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد شهرکرد
)
کلید واژه: نقیضه, یوشت فریان, باختین, فرمالیسم, ساختارگرایی, پساساختارگرایی,
چکیده مقاله :
در دهه‌های بیست و سی شمسی، سنگینی بار شکست، رنج از مرور گذشته و احساس دلهره از تصوّر آینده، نویسندگان روشن‌فکر ایرانی را به انواع گریز‌ها فرا می‌خواند. نویسندۀ نسل شکست می‌کوشد با داستان‌های تمثیلی و با پناه‌بردن به روایت‌های اساطیری، خوانندگان خود را تسلّی دهد. در این دوره، افسانه به دلیل غرابت و ابهام آن، موردتوجّه نویسندگان قرار می‌گیرد و اساطیر هم برای بازآفرینی شخصیّت و روحیۀ فروکوفتۀ جامعه، بازروایت و حتّا بازسازی می‌شود. احسان طبری، از نویسندگان معاصر ایرانی است که غور او در عالم فلسفه و اشتغالش به کنش‌های سیاسی، سایه بر آفرینش‌های ادبی او افکنده و موجب شده است که آثارش کم‌تر از منظر نظریه‌های ادبی تحلیل شود. او که به لحاظ فلسفی تعلّق به نحلۀ رئالیسم دارد، در آثار داستانیش هم‌راه با نشان دادن واقعیت، از طنز نیز بهره برده است. این گرایش به طنز، معلول فضای بستۀ سیاسی در عصر پهلوی است و همین عامل، نحوۀ بیان داستان‌های او را نیز تمثیلی می‌سازد. هرجا که طنز به اثر ادبی تزریق می‌شود، می‌توان حضور نقیضه‌گویی و نقیضه‌اندیشی را نیز پیش‌بینی کرد. نقیضه را می‌توان شگردی در میان انواع شیوه‌های طنزپردازی پرخاش‌گرانه دانست که در گونه‌های متنوّع ادبی نمایان می‌شود. در این مقاله برآنیم که جلوه‌های نقیضه را در داستان یوشت فریان اثر طبری، بررسی کنیم. یوشت فریان داستانی افسانه‌ای است که در کتاب سفر جادو اثر احسان طبری آمده است. در این اثر، نویسنده با آشنایی‌زدایی از مفاهیم اسطوره‌ای، به نقیضه‌سازی روی آورده است. هدف نگارندگان در این مقاله آن است که نشان دهند نقیضه در اثر نویسنده چگونه خودنمایی کرده است. از آن‌جا که این داستان ظرفیّت‌های متنوّعی برای خوانش در اختیار قرار می‌دهد، پس از تعریف نقیضه و ویژگی‌های آن، به شیوة تحلیلی، جای‌گاه این داستان در نظریه‌های ادبی چون ساختارگرایی، ساخت‌شکنی و هم‌چنین منطق گفتوگویی بررسی می‌شود.
In the decades of 1320 and 1330 HJ, the heavy burden of defeat, agony of retracing the past, and feeling of anxiety for future events led Iranian intellectual authors to variety of escapes. The authors of this lost generation attempt to console their readers by seeking refuge to mythical narratives and allegorical stories. In this period, authors pay particular attention to myths because of their unfamiliarity and vagueness. In order to recreate character and boost the spirit of the repressed society myths are retold and reinvented. Ehsan Tabari is a contemporary Persian author whose musings in the field of philosophy and his preoccupations with political activities has cast a shadow over his literary creations hence his works are less analyzed in terms of literary theories. Philosophically speaking, he belongs to a realist movement. In his narrative works alongside showing reality he utilizes irony. The tendency towards irony is due to the harsh political climate in Pahlavi era and for this reason the manner of expression in his stories becomes allegorical. Whenever irony is injected into a literary work, one can anticipate the presence of contradiction and contradictory thoughts. Contradiction can be regarded as a device among the variety of insulting ironies which appear in many kinds of literary devices. The purpose of this article is to examine the manifestations of contradiction in the story of Yousht Fryan by Tabari. Yousht Fryan is a legendary tale which appears in Tabari’s book of Magic Journey. In this work, the author by defamiliarizing mythical concepts turns to contradiction. Since this story lends itself to different interpretations, after defining contradiction and its characteristics using the analytic method, the standpoint of this story from the perspective of literary theories such as structuralism, deconstruction, and also discourse logic is examined
- قرآن کریم.
- آلن، گراهام. (1380). بینامتنیّت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
- احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز
- اخوان ثالث، مهدی. (1374). نقیضه و نقیضه‌سازان، به کوشش ولی‌الله درودیان، تهران: زمستان.
- اوستا. (1385). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.
- باختین، میخائیل. (1391). منطق گفتوگویی، ترجمة داریوش کریمی، تهران: مرکز.
- بهرامی، احسان. (1369). فرهنگ واژه‌های اوستا، تهران: بلخ.
- حرّی، ابوالفضل. (1387). دربارة طنز رویکردی نوین به طنز و شوخ طبعی، تهران: سورة مهر.
- دهخدا، علی‌اکبر. (1373). لغت‌نامه، تهران: دانشگاه تهران.
- زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1337). فنّ شعر، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- سوزنی سمرقندی. (1338). دیوان، تهران: امیرکبیر.
- طبری، احسان. (1358). سفر جادو، تهران: آلفا.
- قاسمی‌پور، قدرت. (1388). «نقیضه در گسترة نظریّه‌های ادبی معاصر»، فصلنامة نقد ادبی، شمارۀ ششم، صص 128-147.
- قزوینی، محمّد. (1337). یادداشت‌های قزوینی، به کوشش محمّد افشار، تهران: دانشگاه تهران.
- ماتیکان یوشت فریان. (1365). متن پهلوی، آوانویسی، ترجمه، واژه‌نامه، پیش‌گفتار و پیوست از محمود جعفری، تهران: فروهر.
- مکاریک، ایرنا ریما. (1384). دانشنامة نظریّه‌های ادبی معاصر، ترجمة محمّد نبوی و مهران مهاجر، تهران: آگه.
- مهر، فرهنگ. (1388). دیدی نو از دینی کهن، تهران: جامی.
- میر عابدینی، حسن. (1377). صد سال داستاننویسی ایران، تهران: چشمه.
- یشت‌ها. (1377). تفسیر و تألیف ابراهیم پورداوود، تهران: اساطیر.
- Abrams, M. H. (1993). Glossary of literary terms, Harcourt: Ithaca.
- Baktin, Mikhail. (1981). Dialogic Imagination trans and eds, M Holoquist, Austin: Texas university press.
- Baktin, Mikhail. (1984). Problems of Dostoevsky's poetics Ed. And Trans by caryl Emerson. London: university of Minnesota Press
- Drrida, Jacques. (1979). of Grammatology, Trans, Gayatri Spivak, Baltimore: Johns Hopkins university press.
- Hutcheon, Linda. (1978). Parody without Ridiclue: Observations on Modern Literary Parody, Canadian Review of Comprative Literature, Spring, Volum5 , Number 2.
_||_