هوم عابد در شاهنامه و ریشه‌های اسطوره‌ای آن

محورهای موضوعی :

محمدنوید بازرگان ¹ (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد رودهن)
مریم تراب پرور ² (نویسنده مسؤول/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن)

تاریخ دریافت : 1391/11/10 تاریخ پذیرش : 1391/12/10 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: شاهنامه, اوستا, هوم عابد, سوما, ریگ ودا, اسطوره, افراسیاب, کی خسرو,

چکیده مقاله :

هوم یا هئومه که در فرهنگ ودائی سئوما نام دارد، گیاهی پررمز و راز است که خود را در جایگاه خدایان و ایزدان در پهنه اساطیر هند و ایرانی جای داده است. ردپای این ایزدگیاه، در کهن‌ترین آثار مکتوب نظیر وداها و نیز اوستا، تا ادبیات دوره میانه و سپس شاه‌نامه فردوسی بچشم می‌خورد. هم اکنون نیز جایگاه این گیاه و افشره مقدس آن در آیین‌‌های دینی زرتشتیان، یادگاری از پیشینه درخشان و فراتاریخی آن است. این پژوهش به بررسی ریشه‌های فرهنگی این گیاه از اعصار دور تا زمان حاضر می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه در یک انتقال از قلمرو اسطوره به حماسه، دگرگونی‌هایی جالب توجه یافته است.

چکیده انگلیسی:

Hoom or Haoma also known in Vedic culture as Saoma is a mysterious plant assuming its position alongside Gods and deities in the vast expanse of Indo-Iranian mythology. The footprints of this plant deity can be traced in the most ancient written texts such as Vedas and also in Avesta well continued up to the literature of the middle period and then in Shahnameh. At present the standpoint of this plant and its essential oil in the Zoroastrians religious ceremonies and rituals is a relic of its glorious past. This research investigates the cultural roots of this plant since the antiquity till present and shows how a transposition from the realm of myth to the epic underwent remarkable transformations.

منابع و مأخذ:

- بازرگان، محمدنوید،  آب و افراسیاب، پژوهش‌نامه فرهنگ و ادب، دانش‌کده زبان و ادبیات فارسی، دانش‌گاه آزاد اسلامی واحد رودهن، سال پنجم، شماره 8.

- بندهشن، (1380) به کوشش مهرداد بهار، تهران: طوس چاپ دوم.

- بویس، مری و دیگران، (1386)  دیانت زرتشتی، ترجمه فریدون وهمن، تهران: ثالث، چاپ اول.

- بویس، مری، زرتشتیان، باورها و آداب دینی آنها، ترجمه عسگر بهرامی، تهران: ققنوس.

- پورداوود، ابراهیم، یسنا، تهران: اساطیر.

- پورداوود، ابراهیم، (1377) یشت‌ها، تهران: اساطیر، چاپ اول..

- جلالی نائینی، محمدرضا، (1367) گزیده سروده‌های ویگ‌ودا، تهران: نقره، چاپ دوم.

- دادور ابوالقاسم، (1385) درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، تهران: دانش‌گاه الزهرا، چاپ اول.

- دوست‌خواه، جلیل، (1377) گزارش و پژوهش اوستا، تهران: مروارید، چاپ چهارم.

- صمدی، مهرانگیز، ماه در ایران از قدیم‌ترین ایام تا ظهور اسلام، تهران: علمی فرهنگی، چاپ اول.

- فردوسی، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: روزبهان.

- کرتیس، وستا سرخوش، (1373)  اسطوره‌های ایرانی، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.

- کریستین‌سن، آرتور، (1368) کیانیان، به کوشش ذبیج‌الله صفا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم.

- کمبل، جوزف، قدرت اسطوره، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.

- ورونیکا، ایونیس، شناخت اساطیر هند، ترجمه باجلان فرخی، تهران: گلشن، چاپ اول.

- هینلز، جان، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

 

- The Rgvedic Soma Plant, (2001), Rajesh Kochhar, From the Book Medicine And Life Sciences in Indian, Published by Centr of Studish in Civilization,  New Delhi.