نقد و نظر ترجمة دیوان حافظ به زبان عربی «أغانی شیراز»
محورهای موضوعی :
سید محمد حسینی
1
(استاد دانشگاه علامه طباطبائی.)
کلید واژه: شیراز, شعر, ترجمه, الجاحظ, دیوان حافظ, طه حسین, الشَّواربی, أغانی, یزید پسر معاویه,
چکیده مقاله :
یک پرسش کهن از دیرباز، اندیشة پژوهشگران، ادیبان و انسانهای کنجکاو را به خود سرگرم داشته بوده است که: آیا می شود شعر را به زبانی دیگر ترجمه کرد؟ چنین پیداست که تا نیمه دوم قرن دوم هجری، دانشمندان جهان در این باره، سخنی دانشورانه نگفته اند. یکی از دانشمندان اسلامی سدة دوم و سوم هجری، نخستین بار درباره ترجمه و مسائل آن، گفت و گو کرده است. عمروبن بحرالجاحظ از مردم بصره، دانشمند بزرگی است که با کنجکاوی و ژرفنگری به کنکاش در این موضوع رو می آورد و دیدگاههای روشن خود را دربارة مسائل ترجمه بیان می کند. یکی از نمونه های زیبا و شایسته در این راستا، برگردان غزلیات خواجه حافظ شیرازی به زبان تازی است. ابراهیم امین الشَّواربی در ترجمة غزلیات حافظ، گرچه دچار پاره ای لغزشها گشته، ولی بر روی هم وی در این کار سترگ، به راستی موفّق بوده و توانایی و هنر ادبی خود را نشان داده است.
Since antiquity an old question has preoccupied the mind of many researches, literates, and curious individuals, that is whether it is possible to translate a poem into another language. It seems obvious that until the second half of the second century A.H, the scientists have not uttered a wise word in this regard. One of the outstanding scientists, Amroben Bahrol Jahez, in the second and third century A.H. for the first time spoke thoroughly of translation and its problems. What escapes Jahez and other researchers is the fact that in translation of poetry, the meter of the Arabic poetry is lost. After Jahez, this problem has diverted from the outer into the inner structure of the poem, and translation became a new challenge for the scientists. Despite the fact that through translation aesthetic qualities and eloquence of the poem is lost, this should not prevent one from appreciating the art, knowledge, talents, and findings of other nationalities. For this reason the interest of the scientists towards the art of translation has augmented day by day. A good example in this regard is the translation of Hafez's lyrical poetry into Arabic by Ebrahim Amin Ashavarbi. Though not immaculate, altogether it is regarded as a prominent work, and he has well proved his competency in literary art.
مشخصات مراجع
أغانی شیراز، أو غزلیات حافظ الشّیرازیّ، ترجمة اِبراهیم أمین الشواربّی، محسن رمضانی، تهران: پدیده 1362.
تلخیص کتاب أرسطوطالیس فی الشعر، أبوالولیدبن رشد، تحقیق محمد سلیم سالم، القاهرة 1391 ق – 1971 م.
حافظ الشیرازیّ، شاعر الغناء و الغَزَل فی إیران، إبراهیم أمین الشوارییّ، مطبعة المعارف، القاهرة 1323 ق – 1944 م.
الحیوان، عمروبن الجاحظ، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، مطبعة مصطفی بابی الحلبی، مصر، 1384 ق ـ 1965 م.
دیوان حافظ، تصحیح سیدعبدالرحیم خلخالی، تهران 1306.
دیوان حافظ، تصحیح قزوینی – غنی، چاپخانة مجلس، تهران 1320.
الذَّریعة إلی تصانیف الشیعة، الشخ آغا بزرگ تهرانی، دارالأضواء، بیروت .
سخن اهل دل، مجموعه مقالات کنگرة جهانی حافظ، شیراز، دفتر یونسکو در تهران.
الشّاهنامه، بنداری، تحقیق عبداالوهّاب عزّام، القاهره.
شرح سودی بردیوان حافظ، ترجمه (از ترکی) عصمت ستّارزاده (چاپ دوم)، تهران 1347.
فنّ الشعر، أرسطوطالیس، ترجمة عبدالرحمن بدوی (ترجمه از یونانی)، دارالثقافة، بیروت- لبنان1973.
فنّ شعر، ارسطو، عبدالحسین زرینکوب، ترجمه و نشر کتاب، تهران 1353.
فهرست مقالات فارسی، ایرج افشار، ج 1، تهران، علمی و فرهنگی.
کتابشناسی حافظ، مهرداد نیکنام، انتشارات علمی و فرهنگی (چاپ اول)، تهران 1367.
_||_
