نویافته‌های داستان سیاوش در خلال روایت کُردی الماس‌خان کندوله‌ای

محورهای موضوعی : حماسه

زهرا جمشیدی ¹ ( استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری )
عباس محمدیان ² ( دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری )

تاریخ دریافت : 1399/04/03 تاریخ پذیرش : 1399/07/21 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: شاهنامۀ فردوسی, سیاوش‌نامه, روایت کُردی, الماس‌خان کندوله‌ای,

چکیده مقاله :

چکیده شکوه و گیرایی داستان های شاهنامۀ فردوسی موجب شده تا همواره مورد توجه شاعران محلی باشد. شاعران کُردزبان نیز از این قاعده جدا نیستند و بارها به ترجمه یا بازآفرینی داستان های شاهنامه پرداخته اند. یکی از نمونه‌های این تأثیرپذیری، منظومۀ سیاوش نامه اثر ارزش مند الماس خان کندوله ای به زبان کردی گورانی است که به پی روی از داستان سیاوش سروده شده است. شاعر کُرد کوشیده است تا از ترجمه و تقلید محض دوری کند و به فکر خلاقیت ادبی هم باشد. جهت نیل به این هدف، داستان سیاوش را با تفصیل و ذکر جزئیاتی بیش‌تر بیان کرده است تا منظومه ای دیگر بیافریند؛ به همین دلیل نسبت به داستان سیاوش در شاهنامه، روابط علت و معلولی دقیق تر و طرح و پیرنگی مستحکم تر در آن دیده می شود؛ از این رو می‌تواند هم‌چون کلیدی در حلّ برخی از ابهامات داستان سیاوش در شاهنامه بسیار راه گشا باشد و به پاره‌ای از پرسش هایی که تاکنون دربارۀ این داستان بی‌جواب مانده اند، پاسخی درخور دهد. نگارندگان این مقاله کوشیده اند تا ضمن معرفی الماس خان کندوله‌ای، احوال و آثار او، با روش تطبیقی ـ تحلیلی، نقاط اختلاف سیاوش نامۀ کردی و داستان سیاوش در شاهنامه را از نظر روایت، محتوا و رخ دادهای داستان واکاوی کنند و برای برخی از کنش ها و وقایع داستانی، تحلیل‌های اسطوره‌شناختی شایسته ای ارائه دهند.

چکیده انگلیسی:

Abstract The glory of the tales and their captivating features in Shahnameh have always been the focus of attention by the local poets.  Kurdish poets are no exceptions to this rule and had many times embarked on translation or representation of Shahnameh tales.  One example of such influence is the book of poetry, Siavashnameh the invaluable work composed by Almas Khan Kandulei in Kurdish Gurani dialect following the example of the Tale of Siavash.  The Kurdish poet made an attempt to avoid mere translation and imitation and pay attention to literary creation.  To achieve this end, he narrates the story with more details to recreate another collection of poetry for this reason one encounters more precise cause and effect relations, and plots are more solid than its counterpart in Shahnameh, hence it could be used as a key to solve certain ambiguities in the tale of Siavash in Shahnameh and serve to provide solutions for the questions as yet left unanswered.  The writers of this article while making an effort to introduce Almas Khan and deal with his biography and works, also made an attempt to examine the two tales in terms of narrative, content, and events in the story and cite their points of difference employing comparative analytic method.  Moreover for certain actions and events in the story appropriate mythological analysis are provided.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

- آیدنلو، سجاد. (1379). شاهنامه و ادب عامیانۀ کردی، اورمیه: صلاح‌الدین ایوبی.

-­ آیدنلو، سجاد. (1386). «اسب دریایی در داستان­ های پهلوانی»، از اسطوره تا حماسه، هفت گفتار در شاهنامه­ پژوهی، جهاد دانش­گاهی مشهد، صص 107-124.

- آیدنلو، سجاد. (1388). «سیاوش، مسیح و کی­خسرو (مقایسه­ ای تطبیقی)»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی، سال 6، شمارۀ 23، بهار 1388، صص 9- 44.

-­ آیدنلو، سجاد. (1389). «بررسی و تحلیل چند رسم پهلوانی در متون حماسی»، فصل‌نامۀ تخصصی پیک‌ نور زبان و ادبیات فارسی، سال اول، شمارۀ اول.

-­ ­اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1393). «اسطورۀ زادن زروان؛ گذار از زن سروری به مردسالاری و انعکاس آن در شاهنامه»، مجلۀ شعرپژوهی، سال ششم، شمارۀ اول، پیاپی 19، صص 27-54.

-­ اردستانی رستمی، حمیدرضا. (1394). زُروان در حماسۀ ملّی ایران، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.

-­ بوره‌که‌یی (صفی‌زاده)، صدیق. (1361). فرهنگ ماد (کردی به فارسی)، جلد اول، تهران: ادبیات ایران.

-­ الیاده، میرچا. (1389). رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.

-­ بهار، مهرداد. (1384). از اسطوره تا تاریخ، تهران: نشر چشمه.

-­ بیرانوند، یوسف ­علی، قاسم صحرایی، علی حیدری و محمدرضا جلیلیان. (1395). «بررسی تطبیقی شخصیت­ ها و کارکردهای آن­ها در داستان سیاوش و رامایانا»، مجلۀ زبان و ادبیات فارسی (نشریۀ سابق دانش­کدۀ ادبیات دانش­گاه تبریز)، سال 69، پاییز و زمستان 95، صص 2- 15.

-­ پراپ، ولادیمیر. (1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان، فریدون بدره‌ای، تهران: توس.

-­ چمن‌آرا، بهروز (1390)، «درآمدی بر ادب حماسی و پهلوانی کردی با تکیه بر شاهنامۀ کردی»، جستارهای ادبی، شمارۀ 172، سال 44، صص 119-149.

-­ حسام­ پور، سعید. (1388). «بررسی تطبیقی ساختار داستان­ های شیر و گاو در کلیلهودمنه و افراسیاب و سیاوش در شاهنامه»، مجلۀ بوستان ادب دانش­گاه شیراز، دورۀ اول، شمارۀ اول، بهار 1388، صص 73-89.

-­ رضایی دشت­ ارژنه، محمود و پروین گلی­زاده. (1390). «بررسی تحلیلی  تطبیقی سیاوش، اوزیریس و آتیس»، فصل­نامةادبیاتعرفانیواسطوره­­شناختی، سال 7، شمارۀ 22، بهار 1390، صص 57-83.

-­ ریاحی‌امین، زهرا و فؤادی، طاهره. (1395). «بازتاب خویش­کاری وایو در منظومه‌های حماسی ملّی»، مجلۀ شعرپژوهی دانش­گاه شیراز، سال هشتم، شمارۀ اول، بهار 1395، پیاپی 27، صص 131-156.

-­ زریاب‌خویی، عباس. (1357). افسانۀ فتح الحضر در منابع عربی و شاهنامه، شاهنامه­شناسی، تهران: بنیاد شاهنامه، صص187-201.

-­ زنر، آر. سی. (1375). طلوع و غروب زرتشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: فکر روز.

-­ شریفی، احمد. (بهار 1374). «شاهنامۀ کردی، اثری مستقل یا ترجمه‌ای از شاهنامۀ فردوسی»، فرهنگ، شمارۀ شانزدهم.

-­ صالحی، ملا­محی‌الدین. (1380). سرود بادیه، سنندج: کردستان.

-­ طاهری، محمد. (1391). «جای­گاه و تأثیر قوم سکایی در تاریخ و شاهنامۀ فردوسی»، متن‌شناسی ادب فارسی، دورۀ جدید، سال چهارم، شمارۀ 1، پیاپی 13، صص 125-146.

-­ فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، ج 2 و 3، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایره­ المعارف بزرگ اسلامی.

- فرنبغ دادگی. (1369). بن‌دهش، ترجمۀ مهرداد بهار، تهران: توس.

-­ قائمی، فرزاد و یاحقی، محمدجعفر. (1388). «اسب، پرتکرارترین نمادینۀ جانوری در شاهنامه و نقش آن در تکامل کهن‌الگوی قهرمان»، فصل‌نامۀ زبان و ادب پارسی، شمارۀ 42، صص 9-26.

-­ کریستین‌سن، آرتور. (2535). آفرینش زیان­کار در روایات ایرانی، ترجمۀ احمد طباطبایی، تبریز: دانش­کدۀ ادبیات تبریز.

-­ کندوله‌ای کرمان­شاهی، الماس خان. (1394). سیاوش‌نامه، تصحیح، مقدمه و تعلیقات خلیل بیگ‌زاده، تهران: یار دانش.

-­ کندوله‌ای، الماس خان. (1373). شیرین و فرهاد، تصحیح امین گجری، قم: سینا.

-­ کیا، خجسته. (1375). قهرمانان بادپا در قصه‌ها و نمایش‌های ایرانی، تهران: مرکز.

-­ گجری (شاهو)، امین. (1378).از بیستون تا دالاهو، تهران: مه.

-­ مارزلف، اولریش. (1376). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی، تهران: سروش.

-­ ممتحن، مهدى و پریسا داوری. (1389). «دو زن، مقایسة سودابه و زلیخا در داستان سیاوش (با نگرش فردوسی) و داستان یوسف (به روایت قرآن)»، فصل­نامۀ مطالعات ادبیات تطبیقی، سال چهارم، شمارۀ 13، بهار 1389، صص 173-201.

­-­ Herodotus. (1957). With an English Translation by A.D.Gollery, Harvard University Press, London, in Four Volumes.