ردیابی فرهنگ دخالت والدین و نقش آن‌ها در ازدواج فرزندان در شاهنامۀ فردوسی

محورهای موضوعی : تکتونواستراتیگرافی

پشنگ دلاوری ¹ , مهدی کارگر ² , خسرو جلیلی کهنه شهری ³ , بهرام خوشنودی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
2 - استادیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران (نویسنده مسؤول)
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

تاریخ دریافت : 1400/06/13 تاریخ پذیرش : 1401/02/20 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: والدین, شاهنامه, ازدواج, خانواده, فرزندان,

چکیده مقاله :

بحث در بارۀ فرهنگ دخالت والدین و نقش مثبت یا منفی آن‌ها در ازدواج فرزندان، با توجه به آخرین آمار سازمان ثبت احوال کشور، در سال 1398، مبنی بر منجر شدن بیش از 30% ازدواج‌ها به طلاق، یکی از مباحث مهم جامعه‌شناسی خانواده به شمار می‌رود؛ بنابراین هرگونه پژوهشی در این زمینه که بتواند به نوعی در ریشه یابی علل و عوامل ناموفق بودن درصد بالایی از ازدواج‌ها به مسؤولین و یا پژوهش‌گران حوزۀ خانواده، در پیش‌گیری یا کاهش وقوع پدیدۀ طلاق یاری کند، می‌تواند قابل اعتنا باشد؛ لذا پژوهش حاضر با توجه به اهمیت موضوع، یکی از قدیمی‌ترین منابع ادبی ایران، یعنی شاهنامۀ فردوسی را، که مدل‌های مختلفی از ازدواج فرزندان را در بطن خود جای داده به عنوان جامعۀ آماری انتخاب کرد و مسألۀ نقش والدین در ازدواج فرزندان را با استفاده از روش تحقیق کیفی و تحلیل داده‌ها به روش توصیف فراوانی و فراوانی درصدی از نوع تاریخی، در این اثر مورد مطالعه قرار داد. نتیجۀ این پژوهش نشان داد در تمامی 21 ازدواجی که فرزندان دارای پدر بودند، پدران در ازدواج فرزندنشان نقش داشتند در حالی‌که مادران فقط در سه مورد از ازدواج فرزندانشان نقش ایفا کرده‌اند. هم‌چنین مشخص شد بیش از 60% درصد ازدواج‌ها تحمیلی بود و در همۀ ازدواج‌های تحمیلی پدر عامل اجبار شناخته شد. 93% ازدواج‌های تحمیلی اختصاص به دختران داشت و بیش از 80% ازدواج‌های تحمیلی که نتیجۀ آن در شاهنامه گزارش شده، ناموفق بود.

چکیده انگلیسی:

The discussion regarding the custom of parental interference and their role in their children’s marriage in the light of the latest statistics of the civil Registration Organization in 1398 based on the fact that more than 30% of marriage end in divorce is one of the chief discussions in sociology of family, therefore any research in this field that could in any way help the officials or researchers in this domain to find the underlying causes and factors in order to prevent divorce or reduce its rate would be enlightening.  Considering the importance of the subject the present article selected Ferdowsi’s Shahnameh, the oldest Persian source as a statistical community that incorporates different models of marriage.  The role of parental interference in the marriage of the children was further investigated by using qualitative research method and data analysis to reveal the frequency in which this problem led to divorce in history.  The results obtained showed that in all 21 marriages fathers played crucial role in the marriages of their children while mothers were only responsible for three cases.  It was also determined that more than 60% of marriages were arranged and in all of them the father played the dominant role.  93% of arranged or imposed marriages belonged to daughters and more than 80% of the arranged marriages reported in Shahnameh were unsuccessful.

منابع و مأخذ:

• ابوالمعالی الحسینی، نسرین (1387)، «شکل‌شناسی ازدواج در شاهنامه فردوسی»، نشریۀ فرهنگ مردم ایران، تابستان 1387 شماره 13، صص 59 –86.
  
• افراسیابی، ح.، و بهمنی، ن. (1394)، «زمینه­ های برون­ همسری در ایران باستان بر اساس شاهنامه فردوسی»، زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، دورۀ 7، شمارۀ 1، 123-136.
  Dio: 10.22059/jwica.2015.56780
• حکیمی بافقی، زهرا (1391). بررسی نهاد خانواده در شاهنامۀ فردوسی. اصفهان: نشر به‌چاپ.
  
• خاتمی، احمد (1387)، «بررسی آداب پیوند زناشویی و امور خانواده در شاهنامه فردوسی»، خانواده پژوهی، پاییز 1387، دوره 4، شماره 15، ص 303 –320.
  
• درگاه ملی آمار ایران (20/11/99)، ازدواج و طلاق ثبت شده در کشور، داده‌ها و اطلاعات آماری جمعیت و نیروی کار ازدواج و طلاق.
  https://www.org.ir/5591746#
• دلاور، علی (1399)، روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی، تهران: انتشارات ویرایش.
  
• روح الامینی، محمود (1370)، «ساختار اجتماعی ازدواج‌های شاهنامه»، چیستا، شمارۀ 78؛ صص: 877 تا 891.
  
• سعادتمند، نیره‌السادات و فاطمه‌السادات سعادتمند (1391)؛ خانواده در شاهنامه فردوسی (با روی‌کرد روان‌شناسی)؛ چاپ اول؛ تهران: نشر فرهنگ سبز.
  
• سنجری، سیده سعیده (1394)، «تحلیل ازدواج در شاهنامۀ فردوسی» ، نشریۀ علمی زن و فرهنگ، دورۀ 7 شمارۀ 25، صص 95 –105.
  
• شیخ پور، نورالله؛ نجمه سدرپوشان؛ محمد حسین فلاح و ویدا رضوی (1397)، «پدیدارشناسی تجربه زیسته زنان با میل به طلاق درشهر کرمان»، زن و مطالعات خانواده، سال دهم، شماره چهلم ـ تابستان 1397 صص: 145 –163.
  
• فردوسی، ابوالقاسم (1384-1366). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلـق، ج 1-6، چـاپ اوّل نیویورک: ناشر بنیاد میراث ایران.
  
• فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلـق، ج 7 و 8، چـاپ اوّل، تهران: ناشر مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
  
• مالمیر، تیمور و شیرزاد نعیمی (1391). «ژنوگرام روابط خانوادگی در ایران کهن بر اساس شاهنامۀ فردوسی»، ویژه­ نامۀ خانواده و طلاق، مشاوره و روان­درمانی خانواده، پیاپی 7.
  
• محبوبی منش، حسین (1282)، «تغییرات اجتماعی ازدواج»، مطالعات راهبردی زنان، 1383 شماره 26، 31 صفحه (از 172 تا 202).
  
• مریدی، مهران، (21/11/1399)، خبرگزاری ایسنا، ازدواج اجباری، تاریخ مراجعه (12/10/1400)،
  
• مشکی، مهدی و شاه قاسمی و هم‌کاران (1390). «بررسی وضعیت و عوامل مرتبط با طلاق از دیدگاه زوجین مطلقۀ شهرستان گناباد»، افق دانش، فصل‌نامۀ دانش‌گاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد، دورۀ 17، شمارۀ 1، بهار سال 1390، صفحات ۳۵-.
  ۴۴
• مظاهری، حسین (1367). تربیت فرزند از نظر اسلام، چاپ قم: سازمان تبلیغات اسلامی.
  
• مقدسی، محمد باقر و زهرا عامری (1395)، «ازدواج اجباری؛ از ممنوعیت انگاری تا جرم انگاری آموزه‌های حقوق کیفری»، دانش‌گاه علوم اسلامی رضوی، دورۀ 13، شمارۀ ١٢، پاییز و زمستان 1395. نشانی سایت: https://www.isna.ir/news/99112115714/ازدواج-اجباری.
  

• Abolmaali Al-Hosseini, Nasrin (2008). "The Morphology of Marriage in Ferdowsi's Shahnameh". Journal of Iranian People's Culture, Summer 2008, No. 13. 59-86. [In Persian]
• Afrasiabi, H., Bahmani, N. (2015), "Exogamy grounds in ancient Iran based on Shahnameh" The Quarterly Journal of Women in Culture and Art, Series 7. 1.  Spring 2015   123-136. Dio: 10.22059/jwica.2015.56780. [In Persian]
• Hakimi Bafghi, Zahra (1391). The Study of the Family Institution in Ferdowsi’s Shahnameh. Isfahan: Behchap. [In Persian]
• Khatami, Ahmad (2008) "A Review of Marriage Traditions & Family Affairs in Ferdowsi's Shahnameh".  Journal of Family Research.  Fall 2008.   Series 4.   15.   303 - 320. [In Persian]
• National Statistics Portal of Iran (20/11/99), marriage and divorce registered in the country data-and-statistical-information / population-and-labor-force / marriage-and-divorce. [In Persian]
• Delavar, A. (2007), Research methods in psychology and educational sciences, Tehran: Virayesh. [In Persian]
• Ruholamini, Mahmoud (1991). "Social structure of Shahnameh marriages". Chista. -  NO. 78.  877- 891. [In Persian]
• Saadatmand, N. A. & F. A. Saadatmand (2012).  “Family in Ferdowsi Shahnameh (Using psychological approach)”. 1^st Tehran:  Farhang Sabz. [In Persian]
• Sanjari, Seyedeh Saeedeh (2015), "Analysis of Marriage in Ferdowsi’s Shahnameh", Scientific Journal of Women and Culture. 7.   No. 25.   95-105. [In Persian]
• Sheikhpour, Noorullah; Najmeh Cedar; Mohammad Hossein Fallah and Vida Razavi (1397), "Phenomenology of lived experience of women with a desire for divorce in the city of Kerman". Women and Family Studies.  Year 10.  40.  Summer 2018.  145-163. [In Persian]
• Ferdowsi, Abolghasem (1987- 2006). Shahnameh.  Jalal  Khaleghi  Motlagh, vols. 1-6. 1^st ed. New York: Bonyade Mirase Iran. [In Persian]
• Ferdowsi, Abolghasem (2007). Shahnameh.   Jalal  Khaleghi  Motlagh,  vols. 7-8.  1^st ed. Tehran: The Great Islamic Encyclopedia. [In Persian]
• Malmir, Timur and Shirzad,  Naeemi (2012). "Genealogy of Family Relations in Ancient Iran Based on Ferdowsi’s Shahnameh".   Special Issue on Family and Divorce, Counseling and Family Psychotherapy.  Issue No. 7. [In Persian]
• Mahboubi Manesh, Hossein. "Social Changes in Marriage".   Strategic Studies of Women. 2004.    26.    172-202. [In Persian]
• Moridi, Mehran, (2020), ISNA News Agency. “Forced marriage”. Date of referral (2021). [In Persian]
• Moshki, Mehdi & Shah Ghasemi et al. (2011). "The Survey of Condition and related factors regarding divorce from the Divorced Couples' point of view in the city of Gonabad in 1387-88". Ofogh Danesh, Quarterly Journal of Gonabad University of Medical Sciences and Health Services. 17. No. 1.  Spring 2001.   35-44. [In Persian]
• Mazaheri, Hossein (1367).  Raising a child from the perspective of Islam. Qom Press: Islamic Propaganda Organization. [In Persian]
• Moghaddasi, Mohammad Baqer & Zahra, Ameri. (2016), "Forced marriage; From Prohibition to Criminalization" Teachings of Criminal Law, Razavi University of Islamic Sciences. 13.  No.  12.   Spring and Winter 2016.    169-198. [In Persian]