ارائه شاخص های مطلوب بازنویسی و داستان گزینی آثار حماسی در ادبیات کودک و نوجوان با تاکید بر شاهنامه فردوسی

محورهای موضوعی : حماسه

پریا انصاری ¹ , عبدالحسین فرزاد ²

1 - دانشکده زیان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
2 - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

تاریخ دریافت : 1395/04/20 تاریخ پذیرش : 1395/11/23 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: شاهنامه فردوسی, حماسه, ادبیات کودک و نوجوان, بازنویسی, مشخصه های رشد,

چکیده مقاله :

گفتار پیش رو، نتیجۀ پژوهش کتاب خانه‌ای است که به منظور ارتقای کیفیت متون بازنویسی‌شده از آثار حماسی با تأکید بر مشخّصه‌های رشد ادراکی، عاطفی و اجتماعی برای کودک و نوجوان صورت گرفته است. برای دست‌یابی به این هدف، در گام نخست مبانی نظری بازنویسی آثار حماسی ادبیات کودک و نوجوان ارائه و تاریخچۀ مختصری از آثار بازنویسی شده در عرصۀ ملّی با تأکید بر شاهنامه فردوسی بررسی شده است. سپس مشخّصه‌های رشد کودک در سنین مختلف طبقه‌بندی شده و براساس آن قواعد عمومی و تخصصی بازنویسی آثار کهن حماسی ارزیابی شده است. بر مبنای این ارزیابی، شاخص‌های مطلوب داستان گزینی و بازنویسی آثار حماسی سازگار با قابلیت‌های ذهنی و توان‌مندی‌های مختلف ادراکی مخاطبان کودک و نوجوان در سنین مختلف جمع‌بندی و پیش‌نهاد شده است. در پایان، نمونه‌هایی از این شاخص‌های مطلوب در مقایسه با بازنویسی های ناکارآمد از داستان‌های شاهنامه فردوسی به منظور ارائه مصداق‌های کاربردی آورده شده است. پژوهش حاضر شیوه‌ای علمی برای ارائه شاخص‌های مطلوب و انتخاب داستان های‌مناسب در سایر انواع ادبی نیز هست.

چکیده انگلیسی:

The present article is the outcome of a library research made in order to promote the quality of the rewritten texts drawn from epic works with emphasis on the cognitive, emotional, and social development parameters for the child and adolescent.  The first step towards achieving this aim is to present the theoretical basis of rewriting the epic works in child and adolescent literature and then the brief history of the rewritten works as far as national interests is concerned with particular emphasis on Shahnameh is investigated.  Next the characteristics of the child’s development in different ages are classified and based on that information the general and specialized regulations for rewriting the ancient epic works are evaluated.  Based on this analysis, the ideal parameters for choosing a story and rewriting epic works compatible with mental capacities and different cognitive abilities addressed at child and young adult in different ages are suggested and summed up.  Finally, to show the matter in practice examples of these ideal parameters in comparison with their inefficient adaptations of Shahnameh stories are provided.  The present research is a scientific method for presenting ideal parameters for story selection in other literary genres too.

منابع و مأخذ:

- احدی، حسن و شکوه‌السادات بنی‌جمالی. (1387). روان‌شناسی رشد(مفاهیم بنیادی در روان‌شناسی کودک)، تهران: جیحون.

- براهنی، رضا. (1368). قصّه نویسی، تهران: نشر نو.

- پایور، جعفر. (1379). «سیری در بازنویسی های معاصر از ادب کهن:1  شاهنامه»، کتاب ماه کودک و نوجوان،  شماره 38. صص 14-22.

- پایور، جعفر. (1388). بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات، به کوشش فروغ الزمان جمالی، تهران: کتاب‌دار.

- پولادی، کمال. (1387). بنیادهای ادبیات کودک،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ دوم.

- ثریا، فرهاد و سهیلا آریابد. (1363). فرهنگ وبستر انگلیسی به انگلیسی، تهران: ارغوان.

- حجازی، بنفشه. (1387). ادبیات کودکان و نوجوانان، ویژگی‌ها و جنبه‌ها، تهران: روشن‌گران و مطالعات زنان، چاپ دهم.

- جلالی، مریم. (1392). شاخص‌های اقتباس در ادبیات کودک و نوجوان. تهران: طراوت.

- جلالی، مریم. (1389). «شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان از مشروطه تا سال 1385»، پایان‌نامه دکتری.دانش‌گاه فردوسی مشهد.

- جمالی، فروغ‌الزمان. (1387). «توضیح چند نکته در مورد بازنویسی و بازآفرینی»،  مجله روشنان، دفتر هفتم، ص 74.

- جواهر کلام، فرید. (1373). هفت خوان رستم (داستان‌هایی از شاهنامه)، تهران: پاییز.

- چراغی، رضا و علی صفایی و معصومه پوررجبی. (1392). «تحلیل انتقادی بازنویسی و بازآفرینی داستان‌های شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان (مطالعۀ موردی: داستان زال)»، دانش‌گاه گیلان.

- ذبیح‌نیا عمران، آسیه. (1393). بازآفرینی و بازنویسی در ادبیات کودک و نوجوان. تهران: فدک ایساتیس.

- ساچکوف، بوریس. (1362). تاریخ رئالیسم، ترجمۀ فرامرزی، تهران: تندر.

- صادقی، علی‌اکبر. (1352). گردآفرید، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

- صفا، ذبیح الله. (1352). حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

- فتاحی، حسین. (1385). اکوان دیو ، تهران: قدیانی.

 -فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان. (1386). شورای کتاب کودک، ج 2، ص 164.

- قزل ایاغ، ثریا. (1389). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن،  تهران: سمت.

- کلهر، فریبا. (1389). افسانه گرشاسب، تهران: سروش.

- لین، راث نیدلمن. (1379). «فانتزی فرار از واقعیت»، پژوهش‌نامه ادبیات کودک و نوجوان، ترجمۀ ابراهیمی (الوند)، شماره 22، صص 7-27.

- محمّد بیگی، ناهید. (۱۳۸۹). رازکاوی ادبیات کودک و نوجوان، تهران: ترفند، سی‌برگ.

- محجوب‌، محمّدجعفر. (1373). «ادبیات‌ داستانی‌ عامیانه‌ و تأثیرات‌ آن‌ بر ادبیات‌ داستانی‌ کودکان»، ماه‌نامة‌ کیان‌، شماره‌21.

- مراد پور، ندا. (1392). «بررسی بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات کودک با نگاهی به بازنویسی آثار عطار»، کتاب مهر، شماره 8.

- مشرف آزاد تهرانی، محمود. (1382). ضحّاک و کاوه آهن‌گر، تهران: مهاجر.

- مصاحب، غلامحسین. (1345)، دایرة المعارف فارسی، جلد اول، ص 72.

- مقدم، مریم و زهرا اباذری و هاجر زارعی. (1392). «بررسی وضعیت انتشار داستان­های بازنویسی شده از شاهنامه و مثنوی برای کودکان و نوجوانان از سال 1369 تا 1389»، تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتاب‌خانه‌های عمومی، 19 (3)، 363-386.

- میرصادقی، جمال. (1388). عناصرداستان، تهران: شفا.

- نجفی بهزادی، سجاد و جهانگیر صفری و  مسعود رحیمی. (1392). «بررسی و تحلیل عناصر داستان در چند داستان بازنویسی شده از شاهنامه برای نوجوانان»، فصل‌نامه علمی پژوهشی کاوش‌نامه، سال چهاردهم، شماره 27.

- نفیسی، احمد. (1372). گزیده‌هایی از شاهنامه، تهران: انتشارات تهران.

- وزیری، عبدالله. (1369). فریدون و سه پسرش، تهران: وزیری.

- هاشمی نسب، صدیقه. (1371). کودکان و ادبیات رسمی ایران: بررسی جنبه‌های مختلف بازنویسی از ادبیات کلاسیک ایران برای کودکان و نوجوانان،  تهران: نشر سروش.

- هدایت، صادق. (1346). نوشته‌های پراکنده: اوسانه، تهران: امیرکبیر.

-یمینی شریف، عباس. (1368). نیم قرن در باغ شعر کودکان، تهران: نشر مؤلف.

-Burch, Robert. (1971). The New Realism, Hornbook, pp.264-857.

- Cullinan, B.E. and Galda, L. (2002). Literature and the child. Belmont, CA: Wadsworth/Thomson Learning.

-Huck, Charlotte. (1997). Children’s Literature in the Elementary School, 6^th Edition, McGraw-Hill.

- Hunt, Peter. (2004). International Companion Encyclopedia of Children’s Literature, Second Edition, Volume 1, Routledge Ltd.

- Kohlberg, Lawrence (1981). Essays on Moral Development, Vol. I: The Philosophy of Moral Development. San Francisco, CA: Harper & Row. ISBN 0-06-064760-4.

- Lukens, Rebeca. (1999). A Critical Handbook of Children’s Literature, New York, Longman.

- Nikolajeva, Maria and Scott, Carole. (2001). How picture books work, New York & London: Garland.

- Norton, Donna (1999), Through Eyes of a Child: An Introduction to Children's Literature, 5^th Edition, Columbus, Ohio.

- Russell, David. (2009). Literature for Children: A Short Introduction. Boston: Pearson/Allyn & Bacon.

- Norton, Donna (1999), Through Eyes of a Child: An Introduction to Children's Literature, 5^th Edition, Columbus, Ohio.

- Russell, David. (2009). Literature for Children: A Short Introduction. Boston: Pearson/Allyn & Bacon.