تعیین حدود منطقه مرکزی شهر با جاذبههای فرهنگی و مذهبی در مدیریت شهری
محورهای موضوعی : آمایش محیط
رضا ابرارخرم
1
,
علیرضا استعلاجی
2
,
تهمینه دانیالی
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد، گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی روستایی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ايران
کلید واژه: مرکز شهر, منطقه بندی, منطقه مرکزی, بافت قدیمی, فرهنگی.,
چکیده مقاله :
تحقیقات شهری نشان میدهند که هسته مرکزی شهرها، با وجود تحولات، همچنان مرکزیت فعالیتها و هویت شهری را حفظ کردهاند. با این حال، تعیین محدوده این مناطق در شهرهای امروزی، بهویژه در ایران، با ابهامات غیرعلمی روبرو است. این پژوهش با هدف تعیین دقیق محدوده منطقه مرکزی شهر، با تمرکز بر مؤلفههای فرهنگی و مذهبی، و با اشاره به هسته تاریخی شهر همدان، انجام شده است. روش تحقیق ترکیبی بوده و از مشاهدات میدانی، پیمایش، بحث گروهی متمرکز و روش دلفی بهره گرفته است.در این تحقیق، ابتدا با اجماع نظر ۴۵ نفر از نخبگان و خبرگان شهری از طریق روش دلفی، شش گزینه پیشنهادی برای محدوده منطقه مرکزی شهر مورد بررسی قرار گرفت. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) و مقایسه زوجی، اولویتبندی این گزینهها و معیارها انجام شد. در این فرآیند، به عامل فرهنگی و مذهبی توجه ویژهای مبذول گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که در میان مؤلفههای مختلف، درآمدزایی برای مدیریت شهری اولویت بالایی در تعیین محدوده منطقه مرکزی شهر دارد. با این حال، پس از ارزیابی دقیق شش گزینه پیشنهادی، گزینه شماره یک که دارای مشخصات فرهنگی و مذهبی برجستهای است، به عنوان بهترین و مناسبترین محدوده برای منطقه مرکزی شهر در مدیریت شهری معرفی گردید. نقشههای موقعیت این محدوده نیز ارائه شده است.
Urban research shows that the central core of cities, despite developments, has maintained the centrality of activities and urban identity. However, determining the boundaries of these areas in modern cities, especially in Iran, is fraught with unscientific ambiguities. This research aims to accurately determine the boundaries of the city’s central area, focusing on cultural and religious components, and referring to the historical core of Hamedan. The research method was mixed and used field observations, surveys, focus group discussions, and the Delphi method. In this research, six proposed options for the city’s central area were first examined with the consensus of 45 urban elites and experts through the Delphi method. Then, using the Analytic Hierarchy Process (AHP) and pairwise comparison, these options and criteria were prioritized. In this process, special attention was paid to the cultural and religious factors. The results showed that among the various components, income generation for urban management has a high priority in determining the boundaries of the city’s central area. However, after a thorough evaluation of the six proposed options, option number one, which has prominent cultural and religious characteristics, was identified as the best and most suitable area for the city’s central area in urban management. Location maps of this area are also provided.
1- امیری، ح.، حسینیان آهنگری، س.ز. 1395. بهسازی بافت فرسوده با رویکرد حفظ هویت شهری. دومین کنفرانس شهرسازی، مدیریت و توسعه شهری، 8 صفحه.
2- افروغ، ع. 1379. فرهنگشناسی و حقوق فرهنگی. چاپ اول. انتشارات مؤسسه فرهنگ و دانش. 94 صفحه.
3- باقری، ک.، درسخوان، ر. 1400. تحلیل مؤلفههای تأثیرگذار در معاصرسازی بافت تاریخی و فرهنگی کلانشهر تبریز با تأکید بر حفظ هویت. فصلنامه جغرافیا و برنامهریزی منطقهای، 11(2): 503-516.
4- پورمحمدی، م.ر.، مصیبزاده، ع. 1388. آشنایی با محله و معیارهای محلهبندی شهر با تأکید بر شهر تبریز. نشریه جغرافیا و برنامهریزی (دانشگاه تبریز)، 14(28): 53-89.
5- حبیبی، م.، مرصوصی، ن.، علیاکبری، ا. 1402. شناسایی و اولویتبندی راهبردهای مناسب جهت ساماندهی بافت فرسوده بخش مرکزی شهر قزوین با رویکرد بازآفرینی شهری. فصلنامه انسان و محیط زیست، 66: 59-75.
6- حسینزاده دلیر، ک.، جوادی اسلک، ا. 1398. اهمیت مرکز شهر و ضرورت توجه به آن و احیای آن. نشریه صفه، 29(42): 20-38.
7- حیاتی، ح.، شیخی. 1404. بررسی کاربرد اصول نوشهرگرایی در احیای بافتهای فرسوده شهری (مطالعه موردی: بندر ماهشهر). فصلنامه آمایش محیط، 18(68): 85-104.
8- خاتونهادیپور، ح.، فرهودی، ر.، احمدپور، ا. 1385. معیارهای مؤثر در مرزبندی نواحی مناطق شهری (مورد مطالعه: منطقه یک شهرداری تهران). پژوهشهای جغرافیایی، 56: 93-111.
9- خالقیان، س.، قندهاری، ش. 1401. معیارهای تعیین مرز محلات تاریخی اصفهان (نمونه مطالعاتی: منطقه 9 شهر اصفهان). فصلنامه پژوهشهای مکانی فضایی، 7(25): 69-85.
10- رحمانی، م. 1393. کلانشهر همدان. انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان. 462 صفحه.
11- رهنما، م.ر. 1399. معرفی و ارزیابی تئوری اصالتبخشی در فرآیند احیای بافتهای قدیم شهری. همایش تخصصی بافتهای شهری، 52: 327-351.
12- زیاری، ک. 1379. سنجش درجه توسعهیافتگی فرهنگی استانهای ایران. نامه علوم اجتماعی، 8(16): 121-144.
13- سعیدنیا، ا.، تلخابی، ح.، سلیمانی، م.، زنگانه، ا. 1397. انفجار مادرشهر و توسعۀ گسیختۀ منطقۀ کلانشهری تهران در چارچوب نظریۀ زوال شهری. پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، 6(3): 451-472.
14- سیاحی، ز.، رهنما، م.ر.، اجزاء شکوهی، ر. 1396. رویکرد استراتژی توسعه شهری در احیای بافت فرسوده، نمونه موردی: بخش مرکزی شهر اهواز. فصلنامه جغرافیا برنامهریزی منطقهای، 7(3): 255-278.
15- شماعی، ع.، پوراحمد، ا. 1391. بهسازی و نوسازی شهری. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تهران. 328 صفحه.
16- طاهرخانی، ح.، متوسلی، م.م. 1385. مدیریت بافت تاریخی شهرهای ایران. هنرهای زیبا، 18: 96-107.
17- فرجکرده، خ. 1398. جایگاه مرکز شهر در نظریههای ساخت شهر و برنامهریزی شهری. مطالعات شهری، 9(89): 29-34.
18- فرید، ی. 1390. جغرافیا و شهرشناسی. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تبریز. 638 صفحه.
19- قربانی، ر.، جامکسری، م. 1398. جنبش پیادهگستری، رویکردی نو در احیا مراکز شهری. نشریه مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، 2(6): 55-72.
20- کاظمیان، غ.، فرجکرده، خ.، پرهیزکار، ا. 1388. عوامل و متغیرهای مؤثر بر تبیین بخش مرکزی شهرهای میانی (مورد مطالعه: شهر بوکان). فصلنامه مدرس علوم انسانی، 13(3): 197-227.
21- کوکبی، ا. 1386. معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری. نشریه هویت شهر، 1(1): 75-86.
22- مسعود، م.، بیگزاده شهرکی، ف. 1393. مبانی شکلگیری بناهای میانافزا در بافتهای تاریخی براساس بیانیهها و منشورهای بینالمللی. مجله مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، 6(22): 86-106.
23- محمدی، ج.، ایزدی، م. 1399. رتبهبندی مناطق شهر اصفهان از لحاظ شاخصهای فرهنگی بر اساس تصمیمگیری چندشاخصه. فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، 12(44): 163-194.
24- مرصوص، ن. 1391. تحلیل و بررسی بخش مرکزی شهر قم. پایاننامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس. 94 صفحه.
25- ملامیرزایی، ر. 1401. تبیین چارچوب توسعه هستههای تاریخی شهری با رویکرد شهر خلاق نمونه موردی: هسته تاریخی شهر همدان. جغرافیا و برنامهریزی محیطی، 33(86): 127-146.
26- ملکی، س.، شائی، ع.ع.، فرهمند، ق. 1400. ارزیابی و سطحبندی مناطق شهری از لحاظ توسعهیافتگی فرهنگی با تلفیق عملگر فازی نمونه موردی: مناطق چهارگانه شهر ارومیه. فصلنامه آمایش محیط، 14(53): 1-24.
27- موسوی، س.د.، نوروزی، ع.، محمدپور، م.، مطلبی، غ. 1393. سنجش میزان پایداری محلههای شهری با استفاده از تکنیک پهنهبندی موریس (نمونه موردی شهر ملایر). فصلنامه آمایش محیط، 7(25): 84-109.
28- متولی، ص.، زنگنه، ع.، هاشمی، س.ر.، سجادیان، ا. 1401. بازآفرینی فرهنگی بافت تاریخی شهری با تأکید بر سیاستهای ملی و محلی دانشگاهها (منطقه 12 کلانشهر تهران). فصلنامه آمایش محیط، 15(57): 43-62.
29- عارفمنادی، م.، میرزایی، ح. 1401. رتبهبندی معیارهای مؤثر در برندسازی بازار سرپوشیده تبریز با استفاده از مدل تحلیل مسیر (نمونه موردی: بازار تبریز). فصلنامه آمایش محیط، 15(58): 107-130.
30- ناظری، ش.، روحیکلاش، ح. 1387. بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری (تبدیل تهدیدها به فرصتها). مجله فضای جغرافیایی، 8(12): 117-151.
31. Lim, H., Kim, J., Potter, C., Bae, W. 2013. Urban regeneration and gentrification: Land use impacts of the Cheonggye Stream Restoration Project on the Seoul's central business district. Habitat International, 39: 192-200.
32. Couch, C., Sykes, O., Börstinghaus, W. 2011. Thirty years of urban regeneration in Britain, Germany and France: The importance of context and path dependency. Progress in Planning, 75(1): 1-52.
33. Swensen, G. 2012. Integration of historic fabric in new urban development—A Norwegian case study. Landscape and Urban Planning, 107(4): 380-388.
34. LUDA Project. 2005. Integrating assessment into sustainable urban regeneration. Key Action for City of Tomorrow & Cultural Heritage, European Union.
35. Fernendo, F., Morales, R. 2006. Public-private partnerships for municipal governments. Electronic version. Available from: http://www.mfif.org: 75.
36. Wood, C. 2006. Scope and patterns of metropolitan governance in urban America. American Review of Public Administration, 36(3): 337-353.
37. Razzu, G. 2005. Urban redevelopment, cultural heritage, poverty and redistribution: The case of Old Accra and Adawso House. Habitat International, 29(3): 399-419.
38. Vehbi, B.O., Hoşkara, Ş.Ö. 2009. A model for measuring the sustainability level of historic urban quarters. European Planning Studies, 17(5): 715-739.
39. Oktay, B. 2005. A model for measuring the level of sustainability of historic urban quarters: Comparative case studies of Kyrenia and Famagusta in North Cyprus. Doctoral dissertation, Eastern Mediterranean University. 365 pages
