نقش پذیری توده‌ها و فرودستان در سه رویداد اجتماعی مهم ایران در قرن بیستم

محورهای موضوعی : ایران

امیرمسعود شهرام‌نیا ¹ , محمد کوراوند ² , مرضیه فدایی ده چشمه ³

1 - دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
2 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش جامعه شناسی سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
3 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش جامعه شناسی سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/01/26 تاریخ پذیرش : 1399/02/20 تاریخ انتشار : 1399/02/01

کلید واژه: طبقه اجتماعی, توده, قشربندی اجتماعی, نابرابری اجتماعی, اقشار فرودست,

چکیده مقاله :

در این مقاله با رویکرد تاریخی – تطبیقی به چگونگی نقش‌پذیری توده‌ها و اقشار فرودست در سه رویداد مهم اجتماعی سیاسی ایران در قرن بیستم پرداخته می‌شود. با توجه به گستردگی توده‌ها و فرودستان در جامعه ایران در قرن گذشته و تغییرات مهم در قشربندی اجتماعی ایران به تاثیر و نقش‌پذیری این اقشار در روند تحولات مهم اجتماعی کمتر پرداخته شده است. این پژوهش در صدد است با تکیه بر قشربندی اجتماعی و نقش توده‌ها و فرودستان در سه رویداد انقلاب مشروطه، دوره ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی به تبیین عوامل اصلی موثر در نقش آفرینی این اقشار بپردازد. پرسش اصلی مقاله این است که کدام عوامل در هر سه دوره بر حضور و نقش آفرینی این اقشار اثر داشته و با وجود این زمینه‌ها کدام عوامل به طور خاص و مقطعی توانسته به عنوان محرک، تاثیرپذیری و مشارکت توده ها را در هر رویداد تحت تاثیر قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد: تبعیت از گروه‌های مسلط در جنبش‌ها، تحریک ایستارهای احساسی و ارزشی با تاثیر عناصر کاریزماتیک، بحران اقتصادی مقطعی به عنوان محرک توده‌ها، بر نقش‌پذیری توده‌ها و فرودستان تاثیر مستقیمی داشته است.

چکیده انگلیسی:

This Article deals with the historical-comparative approach to the role played by the masses and sections of the people in the three major political events of Iran in the twentieth century. Given the widespread masses and descendants of Iranian society in the last century, and important changes in the social stratification of Iran, less attention has been paid to the influence and role of these strata in the process of important social changes, and research literature in this area is in short supply. This research seeks to explain the main factors influencing the role of these groups in a comparative approach to the class composition and the role of the masses and the descendant in the three events of the Constitutional Revolution, the nationalization period of the oil industry and the Islamic Revolution. This article seeks to answer the main question which factors in each of the three periods affected the presence and role of the masses and the lower classes, and in spite of which areas, which, in a particular and periodic way, have been able to act as motivating, influencing and participating in the masses Affect each event.

منابع و مأخذ:

- آبراهامیان، یرواند (1389). ایران بین دو انقلاب، ترجمه ی احمد گل محمدی و ابراهیم فتاحی، تهران: نی.

- اتابکی، تورج (1391). تجدد آمرانه، تهران: ققنوس.

- اشرف، احمد و بنوعزیزی (1387). دولت و طبقات اجتماعی در ایران، ترجمه سهیلا ترابی، تهران: نیلوفر.

- امام جمعه زاده، جواد و دیگران (1392). «سنجش رابطه فرهنگ سیاسی و رفتار سیاسی دانشجویان دختر دانشگاه اصفهان»، نشریه زن، شماره1.

- امام جمعه زاده، جواد و دیگران (1395). «تحلیل جامعه شناسی وقوع انقلاب اسلامی»، فصلنامه دانش سیاسی، سال دوازدهم، شماره اول.

- بشیریه، حسین (1374). جامعه شناسی سیاسی، تهران: نی.

- براون،ادوارد (1338). انقلاب ایران، ترجمه احمدپژوه، تهران: نشر کانون معرفت.

- ترکمان، محمد (1361). قیام ملی سی تیر به روایت اسناد، تهران: دهخدا.

- دوورژه، موریس (1376). جامعه شناسی سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران: دانشگاه تهران.

- زکی، محمدعلی (1378). «پژوهشی درجامعه شناسی تاریخی»، کیهان فرهنگی، شماره153.

- شهرام نیا، امیر مسعود (1379). پارلمانتاریسم در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

- قریشی، امان الله (1335). سیر کمونیزم در ایران، تهران: کیهان.

- کسروی، احمد (1390). تاریخ مشروطه ایران، تهران: صدای معاصر.

- کسروی، احمد (1391). تاریخ هجده ساله آذربایجان، تهران: نگاه.

- کدی، نیکی (1369). ریشه های انقلاب ایران،ترجمه ی رحیم گواهی، تهران: قلم.

- کرمانی، ناظم الاسلام (1371). تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: امیر کبیر.

- کمالی، مسعود (1381). دو انقلاب ایران، تهران: دیگر.

- مشیرزاده، حمیرا (1381). درآمدی نظری بر جنبشهای اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینی.

- مقصودی، مجتبی (1396). تحولات سیاسی اجتماعی ایران 1357-1320، تهران: روزنه.

- ملک زاده، مهدی (1363). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، تهران: انتشارات سخن

- مهدی نیا، جعفر (1384). قتل‌های سیاسی و تاریخی سی قرن ایران، تهران: امید فردا.

- هالیدی، فرد (1358). دیکتاتوری و توسعه سرمایه داری در ایران، ترجمه فضل الله نیک آیین، تهران: امیرکبیر.

- یزدانی، سهراب (1394). کسروی و تاریخ مشروطه ایران، تهران: نی.

- یزدانی، سهراب ( 1392). اجتماعیون –عامیون، تهران: نی.

- Almond, G and Verba, S (1963). The Civie Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nation. Princenton: Princenton University Press.

- Ashraf, A (1971). Imperialism, Class and Modernization From Above. New York: Bedminster Press.

- Robert Gurr, T (1993). Minorities at Risk: A Glibal View of Ethnopolitical Conflict. Washington: United State Institue of Peace Press.