سازوکارهای دیپلماسی آکادمیک آمریکا درجذب دانشگاهیان ایرانی (1357-1396)

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

محمدرضا دهشیری ¹ ( دانشیار علوم سیاسی، دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه )
مهدی طاهری ² ( استادیار سیاست‌گذاری فرهنگی، مؤسسه آموزش عالی مولوی )

تاریخ دریافت : 1396/07/30 تاریخ پذیرش : 1396/12/01 تاریخ انتشار : 1396/12/20

کلید واژه: قدرت نرم, آموزش عالی, دیپلماسی آکادمیک, ایالات متحده امریکا, دانشگاهیان ایرانی,

چکیده مقاله :

امروزه با بین المللی شدن آموزش عالی و نیز تسهیل ارتباطات جهانی ناشی از فرایند جهانی شدن، استفاده از ظرفیت های نظام آموزش عالی به مثابه ابزار تأثیرگذار در راستای کسب منافع ملی و قدرت نرم توسط کشورهای جهان به ویژه کشورهای توسعه یافته، روزبه روز بیشتر شده است؛ امری که از آن می توان به دیپلماسی آکادمیک تعبیر نمود. کشورهای مختلف جهان به فراخور قدرت فرهنگی و اقتصادی خود، روی برنامه های مبادلات فرهنگی و آموزشی سرمایه گذاری زیادی نموده اند. شاخص ترین و موفق ترین کشورها در این زمینه ایالات متحده امریکا است. از طریق برنامه های دیپلماسی آکادمیک مانند تبادلات دانشجویی و بورسیه های تحصیلی، پروژه های بین المللی آموزشی برای دیدارکنندگان خارجی، کنفرانس ها وسمینارهای دانشگاهی، گسترش زبان انگلیسی و غیره، ایالات متحده در حال انتقال ارزش ها و باورهای اخلاقی اش به نخبگان کشورهای جهان است. دولت ایالات متحده به دنبال آن است تا با گسترش برنامه های فرهنگی و دیپلماسی آکادمیک خود با مخاطبین جوان ارتباط برقرار کرده و پلی با رهبران آینده کشورها بویژه ایران ایجاد نماید. با نگاهی به عملکرد دیپلماسی آکادمیک ایالات متحده آمریکا در ایران در طول دهه های گذشته، می توان دریافت که این کشور در تلاش برای ترویج ارزش ها و سبک زندگی امریکایی، پرورش طبقه متوسط متمایل به غرب، جهت دهی به دانش و دانشگاه ها و همچنین گسترش زبان انگلیسی به مثابه زبان علمی و ارتباطی بوده است. بر همین اساس شناخت تجربیات و عملکرد امریکا در حوزه دیپلماسی آکادمیک برای کشوری با ظرفیت های جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت خواهد بود. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که کارکرد دیپلماسی آکادمیک ایالات متحده امریکا در جذبدانشگاهیان به ویژه نخبگان ایرانی چگونه بوده است؟ فرضیه مقاله بر این است که این کشور با استفاده از ابزارهای دانشگاهی و جذابیت های علمی و آموزشی خود، توانسته است بیشترین مبادلات آموزشی را در سطح جهان داشته باشد و از این طریق ضمن انتقال ارزش های خود به دانشگاهیان، قدرت نرم خود را افزایش دهد. این جاذبه ها، بسیاری از دانشگاهیان ایرانی را نیز برای تحصیل و تحقیق به سمت ایالات متحده امریکا سوق داده است.

چکیده انگلیسی:

Today, with the internationalization of higher education and the facilitation of global communication resulting from the globalization process, the use of higher education's capacity as an effective tool for national interest and soft power by countries in the world, especially developed countries, has grown more and more today; It can be regarded and interpreted as academic diplomacy The US government is seeking to establish connections with younger generation by expanding its cultural programs and academic diplomacy, creating a platform of relationship with countries' future leaders, inter allia Iran. Looking at the performance of American diplomacy in Iran over the past decades, it can be understood that US is trying to promote American values and lifestyle, to establish a west-oriented middle class, especially in the universities, and also to develop English language as a scientific and communication tool.Accordingly, understanding US experience and practice in the field of academic diplomacy towards a country such as the Islamic Republic of Iran will be important. The main question of the present article is to understand how the US academic diplomacy has attracted academicians, especially the Iranian elites? Our hypothesis is that, using its academic tools as well as educational attractiveness, the country has been able to have the largest educational exchanges around the world, and thus, to disseminate its values to academicians, simultaneously with increasing its soft power. These attractivenesses have led many Iranian scholars to study abroad especially in the United States.

منابع و مأخذ:

 
ابوالحسنی یکتا، امیر (۱۳۹۲). با لژیونرهای عرصه وزارت در دولت ایران آشنا شوید. برگرفته از وب سایت ایمنا در تاریخ 12 دی 1392 به آدرس اینترنتی:
http://www.imna.ir/fa/doc/report/130526
احدی، افسانه (1387)، دیپلماسی عمومی امریکا. تهران: پژوهشنامه سیاست خارجی امریکا.
آشنا، حسام‌الدین (1383)، فرهنگ، ارتباطات و سیاست خارجی، ارائه مدلی برای دیپلماسی عمومی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. شماره 21، بهار.
آشنا، حسام‌الدین(1384)، دیپلماسی فرهنگی آمریکا در ایران؛ انجمن ایران و آمریکا، مطالعات تاریخی، پاییز،  شماره9
-آشنا، ﺣﺴﺎم‌اﻟﺪﻳﻦ(1388)، ﺑﻮرس رﻫﺒﺮان ﻓﻮﻟﺒﺮاﻳﺖ و ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺣﺎﻛﻢ در دﻫﻪ آﺧﺮ دوران ﭘﻬﻠﻮی. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻤﺎره 43 و 42
آغاز دیپلماسی آموزشی واشنگتن –تهران (30/3/1394)، سایت دیپلماسی ایرانی به آدرس:
http://irdiplomacy.ir/fa/page/8587
امینی، آرمین (1391)، جهانی‌شدن فرهنگ و کارکرد دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی؛ فصلنامه راهبرد. شماره 65، زمستان.
باترفیلدرایان هنری (1392)، بخش رایزنی فرهنگی در آمریکا کجاست و چه می‌کند؟ هزینه‌هایی بالا برای هدف‌هایی مهم، ترجمه بابک اوجاقی، ماهنامه مدیریت ارتباطات. شماره 44، زمستان.
برنامه‌ای برای نفوذ: از فریدمن تا گودمن (7/1/1395) خبرگزاری دانشجو، به آدرس الکترونیکی:
http://www.snn.ir/mobile/mobiledetail/News/497454/67
پارمر ایندرجیت،کاکس میشل(1391)، قدرت نرم و سیاست خارجی آمریکا، ترجمه جواد علی پور، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)
تاجیک، عباس (1389)، زبان فارسی و دیپلماسی عمومی آمریکا. برگرفته از وب سایت دیپلماسی ایرانی در تاریخ 17 شهریور 1389 به آدرس اینترنتی:
http://irdiplomacy.ir/fa/page/8587
حقیقی، رضا (1388)، دیپلماسی فرهنگی از دریچه نو اشاعه‌گرایی: تأثیر فناوری اطلاعات بر دیپلماسی فرهنگی؛ فصلنامه سیاست خارجی، شماره 2، تابستان.
خانی، محمدحسن (1384)، دیپلماسی فرهنگی و جایگاه آن در سیاست خارجی کشورها. فصلنامه دانش سیاسی، دوره 1، شماره 2، زمستان.
خرازی محمد وندی آذر، زهرا (1388)، تأثیر دیپلماسی فرهنگی بر منافع ملی کشورها. مجله مدیریت فرهنگی، شماره ششم، زمستان.
خراسانی، رضا (1387)، جایگاه و نقش قدرت فرهنگی در سیاست خارجی و تأثیر آن بر روند تحولات جهانی. فصلنامه علوم سیاسی، شماره 41، بهار.
داد درویش، رضا (1384)، کتاب آمریکا؛ ویژه دیپلماسی عمومی آمریکا. تهران: موسسه ابرار معاصر.
دانشگاهیان آمریکایی خولستار دیپلماسی آکادمیک آمریکا با ایران شدند (1386).  برگرفته از وب سایت مشرق در تاریخ 10 تیر 1386 به آدرس اینترنتی:
http://www.mehrnews.com/news/510934
دهشیری، محمدرضا (1393)، دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دیپلماسی عمومی آمریکا در قبال ایران(1393). برگرفته از وب سایت مشرق در تاریخ 19 اردیبهشت 1393 به آدرس اینترنتی: 
http://www.mashreghnews.ir/news/301985/
رهبری، پیمان (30/8/1394)، جریان شناسی دیپلماسی فرهنگی آمریکا در ایران. به آدرس اینترنتی:
http://www.modiryar.com/index-management/cultural/cultural-management/5319
سیاست درهای باز و تبادلات آموزشی(1390)، برگرفته از وب سایت تابناک در تاریخ 10 مهر 1390 به آدرس اینترنتی:
http://www.tabnak.ir/fa/news/699104/
شرف زاده بردر، محمد (1383)، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌های ایران. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
عابدینی، محمدحسین (1384)، فعالیت‌های فرهنگی دولت‌های خارجی در آسیای مرکزی. ماهنامه ایراس، شماره 4، پاییز.
عبدالله، عبدالمطلب و محمدصادق بیگلری (1389)، جایگاه دیپلماسی فرهنگی- ارتباطی در سیاست خارجی ایالات‌متحده: برنامه‌ها و برنامه‌ریزان. فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 13.
عزیزی بساطی، مصطفی (1391)، دیپلماسی عمومی آمریکا در خاورمیانه. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
علی پور جواد (1390)، نقش قدرت نرم در سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران. تهران، دانشگاه امام صادق(ع).
فهیمی، فاطمه (1391). آشنایی با دفتر مشاوره علم و فناوری وزارت خارجه امریکا. برگرفته از سایت دیپلماسی علم و فناوری در تاریخ 27 شهریور ۱۳۹۱ به آدرس اینترنتی:
http://www.techdiplomacy.ir/archives/458
قاسمی، محمد (1390)، نظریه پخش و دیپلماسی فرهنگی ایالات‌متحده در قرن 21، فصلنامه پاسداری فرهنگی. شماره 4، تابستان.
قدیمی، اکرم (1392)، مطالعه و بررسی تطبیقی نقش دیپلماسی علم و فناوری در کشورهای جمهوری اسلامی ایران، آمریکا، پاکستان، ترکیه، ژاپن، کوبا، مالزی، هند، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
مانهایم، یارول بی (1390)، دیپلماسی عمومی راهبردی و سیاست خارجی آمریکا؛ گسترش نفوذ. ترجمه حسام‌الدین آشنا و محمدصادق اسماعیلی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
نای، جوزف (1392)، آینده قدرت، ترجمه احمد عزیزی، تهران: نشر نی.
وحیدی، موسی الرضا (1389)، دیپلماسی در جهان در حال تحول. تهران: وزارت امور خارجه.
یاساشوسی واتانامه، دیوید ال. مک کانل (1389)، آموزش عالی، فرهنگ عامه و قدرت نرم: مطالعه موردی ژاپن و ایالات‌متحده امریکا. ترجمه محسن روحانی، تهران: دانشگاه امام

 

صادق (ع).Bellamy, C., & Weinberg, A. (2008). Educational and cultural exchanges to restore America's image. Washington Quarterly, 31(3), 55-68.
Dutta-Bergman, M. J. (2006). US public diplomacy in the Middle East: A critical cultural approach. Journal of Communication Inquiry, 30(2), 102-124.
http://photos.state.gov/libraries/amgov/30145/publications-persian/EJ-college-1105fa.pdf
Iranian Students in the United States, (2014). Available from: http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/infographics/Infographic-Iranian-Students-in-the-United-States-Red-Tape-Iron-Nerve.png
Joseph, Nye (2016), Soft Power and Higher Education, Harvard University: https://net.educause.edu/ir/library/pdf/FFP0502S.pdf
Mulcahy, K. V. (1999). Cultural diplomacy and the exchange programs: 1938–1978. The Journal of Arts Management, Law, and Society, 29(1), 7-28.
Nkosi, Milton(Jul 23, 2015),  The airlift education scholarship that changed the world BBC News. See in: www.bbc.com/news/world-africa-33629577
Open Doors, 2015. Available from: http://www.iie.org/Research-and-Publications/Open-Doors/Data/Fact-Sheets-by-Country/2015#.V-KPATWmQqs
Prachi Naik, (2012). An Examination of the Fulbright Program; International Educational Exchange from a National Security Perspective, AmericanSecurityProject, August
Ross, C. (2002). Public diplomacy comes of age. Washington Quarterly, 25(2), 73-83.
Ross, Cristopher, (2002). Public Diplomacy Comes of Age, The Washington Quarterly, Spring.
Saville-Troike, M., & Barto, K. (2016). Introducing second language acquisition. Cambridge University Press.
Stoddart, B. (2014). International Education: The Hard Edge of Soft Power. Global Policy, 5(4), 483-484.
Wolfgang, Ben (19/8/2012), Armed with U.S. education, many leaders take on world, The Washington Times