طراحی الگوی اثرات اجرای حسابداری‌مدیریت‌زیست‌محیطی و استراتژی زیست‌محیطی بر عملکرد شرکتها به کمک تئوری داده بنیاد
محورهای موضوعی : حسابداری مالی و حسابرسی
محمد حسین ستایش
1
,
سیدامین عالمشاه
2
1 - استاد حسابداری دانشگاه شیراز
2 - دانشگاه پیام نور
کلید واژه: حسابداری مدیریت زیست‌محیطی, عملکرد, استراتژی زیست محیطی, تئوری داده بنیاد,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر باهدف طراحی الگوی اثرات اجرای حسابداری‌مدیریت‌زیست‌محیطی و استراتژی زیست‌محیطی برعملکردشرکت‌ها به کمک تئوری داده بنیاد انجام شده است.یافته‌های پژوهش طی سه گام محقق شده است.گام اول:تجزیه‌وتحلیل کتابخانه‌ای؛گام دوم:انجام مصاحبه با 15 نفر ازخبرگان(بازه زمانی سالهای1401-1402)؛وگام سوم:کدگذاری مؤلفه‌های شناسایی شده براساس تئوری داده بنیاد به روش استراوس و کوربین.نهایتاً الگوی پارادایمی پژوهش شامل شرایط علّی،شرایط زمینه‌ای،عوامل محوری، عوامل مداخله‌گر،راهبردهاوپیامدهاارائه گردید.شرایط علّی شامل:مدیریت منابع انسانی،تعهد مدیریت ارشد،عدم اطمینان زیست‌محیطی،مسئولیت‌پذیری اجتماعی،نوآوری سبز،گزارشگری هزینه‌های زیست‌محیطی،افشای هزینه‌های زیست‌محیطی،قوانین و مقررات زیست‌محیطی،عملکرد مدیریت ارشدوبودجه‌ریزی زیست‌محیطی؛شرایط زمینه‌ای شامل: تعریف حساب‌های زیست‌محیطی در شرکت، وارد ساختن هزینه‌های زیست‌محیطی در گزارش‌های مالی شرکتها، طراحی و استفاده از سیستم حسابداری مدیریت زیست‌محیطی، و هماهنگی بین بخش‌های مختلف سازمان؛ عوامل محوری شامل: پیاده‌سازی استراتژی توسعه قابلیت‌های زیست‌محیطی، پیاده‌سازی استراتژی شفافیت زیست‌محیطی، پیاده‌سازی استراتژی توزیع عادلانه منابع، پیاده‌سازی استراتژی ترویج مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی، و پیاده‌سازی استراتژی مشارکت جمعی؛ شرایط مداخله‌گر شامل: ردیابی، سنجش و گزارش صحیح و دقیق هزینه‌های زیست‌محیطی، تخصیص صحیح هزینه‌های زیست‌محیطی به محصولات و خدمات شرکت، کنترل مستمر و نظارت بر هزینه‌های زیست‌محیطی، انتشار دوره‌ای و منظم گزارش‌های زیست‌محیطی، و مدیریت هزینه‌های زیست‌محیطی؛ و راهبردها شامل: تدوین استانداردها و آیین‌نامه‌ها از سوی سازمان‌های مربوطه، برگزاری دوره‌های آموزشی مستمر، گنجاندن مباحث در سرفصل‌های درسی دانشگاهی و رتبه‌بندی شرکتها و نهایتاً پیامدها شامل: ارتقای سطح عملکرد مالی و بهبود عملکرد زیست‌محیطی شرکتها می‌باشند. این پژوهش ازحیث هدف،یک پژوهش اکتشافی بوده وازنظرنتیجه، پژوهش بنیادی محسوب می‌شودوازداده‌های کیفی استفاده می‌کند.همچنین از روش نمونه‌گیری نظری هدفمند باتوجه به سطح اشباع بهره جسته است.روایی و پایایی،براساس معیارهای قابلیت اعتباریاباورپذیری تأیید شده است.
The current research was conducted with the aim of designing the model of the effects of implementing Environmental Management Accounting and Environmental Strategy on the performance of companies by Grounded Theory. The findings of the research have been realized in three steps. The first step: library analysis; Second step: conducting interviews with 15 experts; And the third step: Coding the identified components based on Grounded theory using the Strauss and Corbin method. Finally, the research paradigm model including Causal conditions, Context conditions, Core categories, intervening factors, strategies and consequences was presented. This research is an exploratory research in terms of its purpose, and in terms of results, it is considered a basic research and uses qualitative data. It also used the targeted theoretical sampling method according to the saturation level. Validity and reliability are confirmed based on the criteria of credibility or believability. Finally, practical suggestions have been presented to managers and other stakeholders.
1) امین افشار، ز.، و هوشنگی، م. (1398). تأثیر مسئولیت اجتماعی بر عملکرد سازمان و مزیت رقابتی شرکتها با میانجیگری توسعه زیست‌محیطی تأمین‌کنندگان (مطالعه موردی: شرکتهای تولیدی استان قزوین). مدیریت فرهنگی، 12 (44)، 85-100.
2) بادنوروز، ز. (1398). تأثير استراتژي‌هاي زيست‌محيطي و تعهد مديران بر عملکرد زيست‌محيطي در صنعت نفت و گاز. اکتشاف و تولید نفت و گاز، 168، 37-31.
3) بهارلو، ر.، معین‌الدین، م. و حیرانی، ف. (1399). تبیین مصادیق زیست‌محیطی در شرکتها با رویکرد پدیدارشناسی (مطالعه موردی: صنایع سیمان، آهک و گچ). حسابداری مدیریت، 13(45)، 43-61.
4) پاکدلان، س.، آذربراهمان، ع.، و ضیائی، ز. (1400). بررسی رابطه شاخص‌های حاکمیت شرکتی بر افشای زیست‌محیطی و افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی. شباک, 7 (5 (پیاپی 62)), 11-20.
5) جلالیان لرکی، ر.، باورصاد، ب.، و علیزاده، ص. (1400). بررسی رابطه مدیریت سبز و عملکرد پایداری (عملکرد اقتصادی، عملکرد زیست‌محیطی و عملکرد اجتماعی): مورد مطالعه شرکتهای فعال در صنعت پتروشیمی. پیشرفت‌های مالی و سرمایه گذاری، 2(4)، 1-32.
6) سپاسی، س.، و رمضانی، م. (1399). کاربرد حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شناسایی هزینه‌های زیست‌محیطی. مطالعات حسابداری و حسابرسی، 9(35)، 37-48.
7) سلیمانی، غ.، و مجبوری یزدی، ه. (1398). بررسی تأثیر استراتژی زیست‌محیطی، عدم اطمینان زیست‌محیطی و تعهد مدیریت ارشد بر عملکرد زیست‌محیطی شرکتی: نقش حسابداری‌مدیریت‌زیست‌محیطی. حسابداری مدیریت، 12(43)، 87-104.
8) شهری، م. و فاضلی، ن. و عبدلی، م. (1400). بسط پارادایم نظریه‌ی آنتروپوسن در بررسی تأثیر رفتارهای زیست‌محیطی شرکتها نسبت به پیامدهای استراتژیک حسابداری سبز. حسابداری مدیریت، 14(48)، 193-214.
9) فروتن برنجگانی، ا. (1396). شیوه‌های حسابداری مدیریت محیط زیست و انجام مسئولیت‌های اجتماعی شرکتهای بزرگ، پژوهش‌های مدیریت و حسابداری، 35، 107-96.
10) قنبری قلعه رودخانی، م.، وطن پرست، م.ر.، و آزادی, ک. (1400). عملکرد مسئولیت اجتماعی و افشا اطلاعات زیست‌محیطی: آزمون نظریه توسعه پایدار با استفاده از منطق فازی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 10(40).
11) گرد، ع.، صالحی، ع.، و کریمی، ف. (1397). اثرات استراتژی زیست‌محیطی شرکت، تعهد مدیریت ارشد و عدم اطمینان زیست‌محیطی با تأکید بر نقش حسابداری مدیریت زیست‌محیطی بر عملکرد زیست‌محیطی شرکت. مطالعات اقتصاد، مدیریت مالی و حسابداری، (3)4، 378-358.
12) مطیعی، م.، و خانی، ا.، و بیرامی، ث. (1400). تأثیر زنجیره تأمین سبز و مدیریت منابع انسانی سبز بر عملکرد زیست‌محیطی: نقش واسطه ای نوآوری سبز. اندیشه آماد, 20(77 ), 165-196.
13) نظری پور، م.، و نصیری، ب. (1397). بررسی رابطه بین سیستم‌های مدیریت زیست‌محیطی و عملکرد مالی با تأکید بر عوامل بازار. پیشرفت‌های حسابداری (علوم اجتماعی و انسانی شیراز), 10(1 (پیاپی 74/3)), 244-272.
14) نمازی، م.، و مصلی نژاد، آ. (1400). شاخص‌های حسابداری مدیریت آب: رهیافت فراترکیب و فن ارزیابی متوازن، تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 49(12)، 30-5.
15) نمازی، م.، و خرم دل ماسوله، ز. (1401). تأثیر نوآوری سبز و حسابداری مدیریت زیست‌محیطی بر عملکرد مالی، زیست‌محیطی و اقتصادی شرکت. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 19(74)، 1-40.
16) Adomako,S.,Tran,M.(2022).Sustainable environmental strategy, firm competitiveness, and financial performance: Evidence from the mining industry, Resources Policy,Vol.75, 102515.
17) Bansal, P., Roth, K., (2000). Why companies go green: a model of ecological responsiveness.Acad. Manag. J. 43 (4), 717-736. BBC, 2007. Country Profile: Indonesia.
18) Burritt, R. L., & Saka, C. (2006). Environmental management accounting applications and eco-efficiency: Case studies from Japan. Journal of Cleaner Production, 14(14), 1262–1275. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2005.08.012 [Crossref], [Web of Science ®], [Google Scholar]
19) Christ KL, Burritt RL. Environmental management accounting: the significance of contingent variables for adoption. J Clean Prod. (2013) 41:163–73. doi: 10.1016/j.jclepro.2012.10.007
20) Christ, K. L., & Burritt, R. L. (2015). Material flow cost accounting: A review and agenda for future research. Journal of Cleaner Production, 108, 1378–1389. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2014.09.005 [Crossref], [Web of Science ®], [Google Scholar]
21) Cormier, D., Lapointe-Antunes, P., & Magnan, M, (2015), “Does Corporate Governance Enhance the Appreciation of Mandatory Environmental Disclosure by Financial Markets?”, Journal of Management & Governance, 19(4), PP. 897-925.
22) Ferreira, A., Moulang, C., & Hendro, B. (2010). Environmental management accounting and innovation: An exploratory analysis. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 23(7), 920–948. https://doi.org/10.1108/09513571011080180 [Crossref], [Web of Science ®], [Google Scholar].
23) Guenther, E., Endrikat, J., Guenther, T.W., 2016. Environmental management control systems: a conceptualization and a review of the empirical evidence. Journal of Cleaner Production. 136, 147-171.
24) Gupta,A.K., Gupta,N.(2020). Effect of corporate environmental sustainability on dimensions of firm performance – Towards sustainable development: Evidence from India, Journal of Cleaner Production,Vol.253, , 119948.
25) Henri, J.-F., Journeault, M., 2010. Eco-control: the influence of management control systems on environmental and economic performance. Accounting, Acc. Org. Soc. 35 (1), 63-80.
26) Lisi, I.E., (2015). Translating environmental motivations into performance: the role of environmental performance measurement systems. Manag. Account. Res. 29 (1), 27e44.
27) Maslo, S., Aioze, R., Faizem, D. (2019). Environmental management accounting practices and Islamic corporate social responsibilitycompliance: evidence from ISO14001 companies. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 145 (43), 343 – 351.
28) M.V. Russo, P.A. Fouts.A resources-based perspective on corporate environmental performance and profitability,Academy of Management Journal, 40 (3) (1997), pp. 534-559.
29) Pondeville, S., Swaen, V., Rong_e, Y.D., 2013. Environmental management control systems: the role of contextual and strategic factors. Manag. Account. Res. 24 (4), 317- 332.
30) R.D. Klassen, C.P. Mclaughlin.The impact of environmental management on firm performance,Management Science, 42 (1996), pp. 1199-1214.
31) R.Y.K. Chan,Does the natural-resource-based view of the firm apply in an emerging economy?,A survey of foreign invested enterprises in China,” Journal of Management Studies, 42 (3) (2005), pp. 625-672.
32) Rodrigue, M., Magnan, M., Boulianne, E., 2013. Stakeholders' influence on environmental strategy and performance indicators: a managerial perspective. Manag. Account. Res. 24 (4), 301-316.
33) S.L. Hart.A natural-resource-based view of the firm Academy of Management Review, 20 (4) (1995), pp. 986-1014.
34) Schaltegger, S., Lüdeke-Freund, F., 2013. Business cases for sustainability. In: Idowu, S.O., Capaldi, N., Zu, L., Das Gupta, A. (Eds.), Encyclopedia of Corporate Social Responsibility. Springer-Verlag, Berlin/Heidelberg, pp. 245e252.
35) Xie,D., feng,X., Zhou,L.(2022). Does environmental information disclosure increase firm exports?, Economic Analysis and Policy,Vol.73, pp:620-638.
36) Zhang, Q. and Ma, Y.(2021). The impact of environmental management on firm economic performance: The mediating effect of green innovation and the moderating effect of environmental leadership, Journal of Cleaner Production,Vol.292.
37) Zhang,SH., Wang,Z., Zhao,X.(2019). Effects of proactive environmental strategy on environmental performance: Mediation and moderation analyses, Journal of Cleaner Production,Vol.235, P.P:1438-1449.
38) Zhou, Z., Zhao, W., Chen, X., & Zeng, H. (2017). MFCA extension from a circular economy perspective: Model modifications and case study. Journal of Cleaner Production, 149, 110–125.
