بررسی اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط و پایداری عملکرد دانه ارقام گندم نان در استان کردستان

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

مسعود بخشایشی قشلاق ¹ , هاجر بخشایشی قشلاق ²

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، باشگاه پژوهشگران جوان، تبریز، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم خاک دانشگاه ارومیه

تاریخ دریافت : 1394/09/07 تاریخ پذیرش : 1394/09/07 تاریخ انتشار : 1391/03/01

کلید واژه: اثر متقابل ژنوتیپ در منطقه, پایداری و گندم نان,

چکیده مقاله :

به منظور مطالعه پایداری عملکرد دانه و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط، 8 ژنوتیپ گندم نان در سال های زراعی 1386تا 1389 از نظر عملکرد دانه در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار بررسی شدند. مناطق اجرای آزمایش شامل در 6 مکان سنندج، قروه، دیواندره، بانه، مریوان و سقز بودند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب (3 سال و 6 منطقه)، اثرهای مربوط به ژنوتیپ، سال در مکان، ژنوتیپ در سال و اثر متقابل سه جانبه ژنوتیپ و سال و مکان معنی دار بود. برای تعیین پایداری عملکرد دانه، از واریانس پایداری شوکلا، اکووالانس ریک، معیار غیر پارامتری رتبه بندی و تجزیه کلاستر استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش اکووالانس ریک نشان داد ارقام زرین و سبلان دارای کمترین اکووالانس است. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس پایداری شوکلا نشان داد، پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام زرین و سبلان بود. همچنین نتایج حاصل از روش رتبه بندی نشان داد پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام الوند و سبلان بود. نتایج تجزیه کلاستر از لحاظ میانگین عملکرد و پارامترهای پایداری، ارقام را در پنج گروه مجزا قرار داد. جمع بندی نتایج حاصل از این بررسی نشان داد ارقام زرین و سبلان از پایداری بالاتری نسبت به سایر ارقام مورد تحقیق برخوردار بودند و کشت آن در مناطق مورد مطالعه توصیه می شود .

چکیده انگلیسی:

     To study genotype x environment interaction and stability of grain yield in bread wheat genotype, 8 bread wheat genotype were evaluated for grain yield in 6 location in 2007-2010 cropping seasons. six location included Sanandaj, Gorveh, Marivan, Divandarreh, Saggez and Baneh. Combined analysis of variance (three years x six locations) for grain yield showed significant differences among the genotypes, year x location, genotype x year and year x location x genotype interaction were significant. Yield Stability indices used were Shukla stability variance, Rick ecovalance method, rank nonparametric method and cluster analysis. Results of stability analysis with Riclk ecovalance method showed that Zarrin and Sabalan cultivars had the lowest amount of ecovalance. Stability analysis based on Shukla method showed that Zarrin and Sabalan cultivars had the most stablest grain yield, respectively. Also stability analysis based on rank method showed that Alvand and Sabalan cultivars had the most stablest grain yield, respectively. Cluster analysis for mean yield and stability parameters grouped cultivars into five categories.The conclusion of results showed that the Zarrin and Sabalan cultivars had the lowest yield stability and can be recommended for studied locations.

منابع و مأخذ:

1- امیری گنگچین، ع. 1375. بررسی سازگاری و پایداری عملکرد ارقام گندم دوروم در مناطق دیم گرمسیر و نیمه گرمسیرکشور. مجله نهال و بذر، شماره 12: صفحه 48 -42.

2- بخشایشی، م.، بخشایشی، ه . و شکارچی­زاده­، م­. 1388. بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه ارقام آبی گندم در منطقه شمال­غرب ایران. چکیده مقالات همایش علوم کشاورزی و صنایع وابسته. 17 دیماه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزاد شهر، صفحه 100.

3- دهقانپور، ز. 1385. بررسی عملکرد و پایداری در هیبرید­های زود رس ذرت. مجله نهال و بذر، شماره 22: صفحه 52 - 45.

4- رحیمی، م.، نجفی میرک، ت. و رشیدی، و. 1388. پایداری عملکرد دانه ارقام و لاین­های گندم نان با تیپ رشدی متفاوت در اقلیم معتدل ایران. مجله به­نژادی نهال وبذر، شماره 3 : صفحه 469-451.

5- رحیمی، م. و غلامی، ا. 1383. مشخصات برخی از ارقام مهم گیاهان زراعی ایران، جلد اول: غلات. دانشگاه صنعتی شاهرود.

6- سوقی، ح.، وهاب­زاده، م.، قاسمی، م. و امینی، 1. 1388. بررسی پایداری عملکرد لاین­های امید بخش گندم نان در اقلیم گرم و مرطوب شمال ایران. مجله به­نژادی نهال وبذر، شماره 1 : صفحه 221-211.

7- صادق­زاده اهری، د.، حسین­پور، ط.، خلیل­زاده، غ.، و علیزاده، خ. 1384. بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه لاین­های گندم دوروم در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر دیم. مجله نهال و بذر، 21: 576-561.

8- فرشادفر، ع. ا.1377 . کاربرد ژنتیک کمی در اصلاح نباتات. انتشارات طاق بستان، دانشگاه رازی کرمانشاه، 396 صفحه.

9- کاظمی اربط، ح. 1388. زراعت خصوصی، جلد اول: غلات. مرکز نشر دانشگاهی.

10- کبریایی، آ.، یزدان سپاس، ا.، کشاورز، س. و بی همتا، م. 1386. پایداری عملکرد دانه در لاین­های امید بخش گندم زمستانه و بینابین. مجله علوم زراعی ایران، شماره 3 : صفحه 235-225.  

11- محفوظی، س.، جاسمی، س.، امین­زاده، غ. و رضایی، م. 1388. بررسی پایداری و سازگاری عملکرد دانه ژنوتیپ­های گندم زمستانه با استفاده از معیارهای مختلف پایداری در شرایط تنش خشکی آخر فصل. مجله به­نژادی نهال وبذر، شماره 1 : صفحه 83-65.

12- Delacy, I. H., Basford, K. E., Cooper, M., Bull, J. K. and Mclaren, C. B. 1996. Analysis of multi-environment trials. An historical perspective., 39-124.

13- Eberhart, S.A. and Russell , W.A.1966.Stability parameters for comparing varieties. Crop Science., 6:36-40.

14- Francis, T. R. and Kannenberg, L. W. 1978. Yield  Stability studies in short-season maize(I). A descriptive method for genotypes. Canadian Journal of Plant Science.,      58:1029-1034.

15- Finlay, K. W. and Wilkinson, G. N. 1963. The analysis of adaptation in a plant breeding program. Australian Journal of Agricultural Research., 14: 742-754.

16- Hawtin, G., Iwanage, M. and  Hodykin, T. 1996. Genetic resources in breeding for adaptation . Euphytica., 92:255-266.

17- Kang, M. S. 1993. Crossing genotype * environment  interaction for crop cultivar development . Adv . Agron., 62:199-252.

18- Ketata, H. 1988. Genotype * environment  interaction ICARDA. Proceedings of Biometrical Technique for Cereal Breeders , ICARDA , Syria.

19- Lin, C. S., Binns, M. R. and  Letkovitch, L.P. 1986. Stability analysis: Where do we stand?.  Crop Science., 26:894-900.

20- Mcintosh, M. S. 1983. Analysis of combined experiments .Agronomic Journal.,       75:153-155.

21- Paolo, A.  2002. Genotype * environment, challengens and opportunities for plant breeding and cultivar recommendations. Plant production and protection., 174, FAO, Rome.

22- Plaisted, R. L. and Peterson, L. C. 1959. A technique for evaluating the ability of selection to yield consistently in different locations or seasons. American Potato Journal.,   36: 381-385.

23- Shukla, G. K. 1972. Some statistical aspects of partitioning genotype-environmental components of variability . Heredity., 29:237-242 .

24- Wricke, G. 1962. Uber eine methode zur erfassung der geologischen sterubretic in feld versuchen . Pflanzuecht., 47:92-96 .

 25- Yan,  W. and kang, L. A.  2003. GGE Bioplot Analysis: A graphical Tool for Breeders, Geneticists and Agronomist. CRC Press, Boca Raton, FL.