معرفی گیاهان دارویی شهرستان اراک

محورهای موضوعی : یافته های نوین کشاورزی

نوراله عبدی ¹ , معصومه عبدی ² , صدیقه رؤیا حسن‌زاده ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اراک، گروه مرتع و آبخیزداری، اراک، ایران.
2 - دانش آموخته کارشناسی باغبانی دانشگاه زنجان
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

تاریخ دریافت : 1394/09/11 تاریخ پذیرش : 1394/09/11 تاریخ انتشار : 1389/08/01

کلید واژه: گیاهان دارویی, فلور, شهرستان اراک,

چکیده مقاله :

این تحقیق با هدف معرفی، طبقه‌بندی و تعیین نقاط پراکنش گونه‌های دارویی شهرستان اراک انجام گردید. با استفاده از مطالعات میدانی و مرور منابع معتبر فهرست گونه‌های دارویی شهرستان تهیه شد و اطلاعاتی از قبیل نام علمی، نام تیره، نام فارسی، مشخصات گیاهشناسی، نقاط پراکنش، ارتفاع رویشگاه و اندام مورد استفاده برای هریک از گیاهان دارویی ثبت گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که در شهرستان اراک 143 گونه دارویی متعلق به 121 جنس و 40 تیره گیاهی وجود دارند. تیره‌های Asteraceae (17 گونه)، Papilionaceae (16 گونه)، Lamiaceae (14 گونه)، Brassicaceae و Linaceae (هرکدام 9 گونه)، Rosaceae (8 گونه) و Apiaceae (7 گونه)، دارای بیشترین گونه‌های دارویی در سطح شهرستان بودند. حدود 40 درصد از گونه‌های دارویی در دشت‌ها و 60 درصد در مناطق کوهستانی و تپه‌ماهوری رویش دارند. 126 گونه از گیاهان دارویی شهرستان اراک به‌صورت خودرو و 17 گونه به‌صورت کاشته شده می‌باشند. با توجه به شرایط متنوع اقلیمی و توپوگرافی و تنوع گونه‌های دارویی در شهرستان اراک، این منطقه از قابلیت‌های بالایی جهت توسعه کشت گیاهان دارویی برخوردار است.

چکیده انگلیسی:

      ArakCounty with an area of 5594 km2 is located in Markazi province. The altitude ranges from 1650 m in the Meighan lake to 3118 m in Sefidkhani mountain. The mean annual precipitation varies from 200 mm in Ebrahimabad plain to 440 mm in the Sefidkhani mountains. Thus, this area has climatic variation and floristic richness. This study was conducted to introduce, classify and determine the distribution of medicinal plant species of Arak county. According to field studies and literature review, medicinal species was listed and some information including scientific name, family name, Persian name, botany specifications, distribution area, habitat altitude from sea level, utilized organ were recorded for each medicinal plant. According to results, in Arak county 143 medicinal plants species were identified belonging to 121 genera and 40 families. Asteraceae with 17, Papilionaceae with 16, Lamiaceae with 14, Brassicaceae and Linaceae (each with 9), Rosaceae with 8 and Apiaceae with 7 species, were the most families that have the highest number of medicinal species. About 40 percent of medicinal plants grow in the plains and 60 percent grow in mountainous areas. 126 species of medicinal plants were self-grown (wild) in natural resource boards and 17 species were planted. Considering the diverse climatic and topographic conditions and diversity of medicinal species in Arak county, this area has a high potential for development of medicinal plants cultivation.  

منابع و مأخذ:

1- آئینه‌چی، ی. 1365. مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران، انتشارات دانشگاه تهران، 1196 صفحه.

2- اسدی، م. 1388-1367. فلور فارسی ایران، 58 جلد. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع.

3- اکبری‌نیا، ا.، باباخانلو، پ. و مظفریان، و. 1385. بررسی فلورستیکی و ویژگی‌های زیستی گیاهان دارویی استان قزوین، فصلنامه پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی ، شماره 72، ص 76-70.

4- امین، غ. 1370.  گیاهان دارویی سنتی ایران، جلد اول، انتشارات معاونت پژوهشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، تهران، 230 صفحه.

5- باقری، ح.، ادنانی، س. م. و بشری، ح. 1385. شناسایی و بررسی اکولوژیک گیاهان اسانس‌دار استان قم، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 22، شماره 2، صفحه 168-161.

6- توکلی صابری، م. ر.، و صداقت، م .ر. 1371. گیاهان دارویی (ترجمه)، چاپ چهارم، انتشارات روزبهان، تهران، 264 صفحه.

17- حاجی آخوندی، ع. و بلیغ، ن. 1381. راهنمای کاربردی گیاهان دارویی. مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، 282 صفحه.

18- حسینی، س. ع . ر.، ابرسجی، ق. و حسینی، س. ع. ح. 1387. گیاهان دارویی استان گلستان، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 24، شماره 4، صفحه 498-472.

19- خضری، ش. 1382. فرهنگ گیاهان دارویی، انتشارات سید شهاب خضری، سنندج، 567 صفحه.

20- ذوالفقاری، م.، هاشمی، م. ن. و حیدری، م. س. 1389. بررسی تغییرات مکانی بارندگی و حجم نزولات جوی در حوزه آبخیز کویر میقان، مجموعه مقالات اولین همایش ملی مقابله با بیابان‌زایی و توسعه پایدار تالاب‌های کویری ایران، اراک، 28-27 خرداد.

21- زارع زاده، ع.، میروکیلی، س. م. و عرب زاده، م. ر. 1386. بررسی فنولوژی و سازگاری گیاهان دارویی کشت شده در کلکسیون استان یزد، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 23، شماره 2، صفحه 217-204.

22- زرگری، ع. 1370-1368. گیاهان دارویی، جلد 5-1، انشارات دانشگاه تهران، 4850 صفحه.

23- سفیدکن، ف. 1387. برنامه راهبردی تحقیقات گیاهان دارویی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 40 صفحه.

24- سلطانی پور، م. ا. 1384. گیاهان دارویی منطقه حفاظت شده گنو، فصلنامه پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، شماره 68، صفحه 37-27.

25- صابر آملی، س.، ناصری، 1.، رحمانی، غ. و کالیراد، ع. 1383. گیاهان دارویی استان کرمان، فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، شماره 4، جلد 20، صفحه 532-487.

26- صمصام شریعت، س. ه. 1383. گزیده گیاهان دارویی، انتشارات مانی، 1040 صفحه.

27- عبدی، ن. 1387. ارزیابی تنوع زیستی گیاهان در معرض خطر استان مرکزی، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، جلد 16، شماره 1، صفحه 74-50.

28- قهرمان، ا. 1384-1361. فلور رنگی ایران، جلد 25-1، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران، 3250 صفحه.

29- قهرمان، ا. و عطار، ف.،1377. تنوع زیستی گونه‌های گیاهی ایران، جلد اول. انتشارات دانشگاه تهران، 1176 صفحه.

30- کریمیان، ع. ا. 1384. گیاهان دارویی، معطر، مرتعی و نادر مناطق حفاظت شده کالمند بهادران و کوه بافق استان یزد، مجله محیط شناسی، شماره 37، صفحه 88-77.

31- کلوندی، ر.، صفی خانی، ک.، نجفی، ق. و باباخانلو، پ. 1386. شناسایی گیاهان دارویی استان همدان، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 23، شماره 3، صفحه374-350.

32- مازندرانی، م.، کسایی، م. و رضایی، م. ب. 1383. معرفی گیاهان دارویی کوهستان زیارت گرگان، فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 20، شماره 1، صفحه 58-39.

33- مظفریان، و. 1377. فرهنگ نامهای گیاهان ایران، انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 671 صفحه.

34- مظفریان، و. 1379. فلور یزد، مؤسسه انتشارات یزد، 560 صفحه.

35- موسوی، ا. 1383. گیاهان دارویی استان زنجان، فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 20، شماره 3، صفحه 368-345.

36- میرحیدر، ح. 1375-1372. معارف گیاهی، جلد 8-1، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 4182 صفحه.

37- هوشیدری، ف.، 1388. گیاهان دارویی استان کردستان، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد 25، شماره 1، صفحه 103-92.

38- Jalili, A. and Jamzad, Z. 1999. Red Data Book of Iran. Research Institute of Forests & Rangelands (RIFR), Tehran, Iran. 748 p.

39- Rechinger, K. H. (ed.) 1963-2001. Flora Iranica, NO 1-175, Pub. Druck-u. Veriagsanstalt, Graz – Austria