تاثیر منابع کودی بر غلظت عناصر پرمصرف و کم مصرف در نسبتهای کشت مخلوط رازیانه و اسپرس
حبیب الله یوسفیان قهفرخی
1
(
گروه زراعت، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مازندران. ایران.
)
محمدعلی اسماعیلی
2
(
گروه زراعت، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مازندران. ایران.
)
عبدالرزاق دانش شهرکی
3
(
گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد. ایران.
)
مهدی قاجار سپانلو
4
(
گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری. مازندران. ایران.
)
کلید واژه: کشت مخلوط, نسبت برابری زمین, نیتروژن, رازیانه, کود تلفیقی,
چکیده مقاله :
به منظور بررسی تاثیر منابع کودی و الگوهای کشت مخلوط بر میزان عناصر در علوفه دو گیاه رازیانه و اسپرس، آزمایشی به صورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در دو فصل زراعی 94-1393 و 95-1394 انجام گرفت. پنج منبع کودی به عنوان عامل اصلی شامل: کود دامی 100٪، کود دامی 75٪ + کود شیمیایی 25٪، کود دامی 50٪ + کود شیمیایی 50٪، کود دامی 25٪ + کود شیمیایی 75٪، کود شیمیایی 100٪ و الگوی کشت به عنوان عامل فرعی در پنج سطح شامل: رازیانه 100٪، رازیانه 75٪ + اسپرس 25٪، رازیانه 50٪ + اسپرس 50٪، رازیانه 25٪ + اسپرس 75٪ و اسپرس 100٪ در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین غلظت عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم و آهن، منگنز و مس مربوط به منبع تغذیهای شیمیایی در هر دو گیاه رازیانه و اسپرس بود. بیشترین غلظت پتاسیم گیاه رازیانه در هر دو سال زراعی مربوط به تیمار کود شیمیایی با 4/31 میلیگرم بر گرم در الگوی کشت 25 درصد رازیانه +75 درصد اسپرس به-دست آمد، که در سال اول 15 درصد و در سال دوم 10 درصد افزایش نسبت به تیمار 100 درصد کود دامی در این سطح الگوی کشت داشت. همچنین بیشترین غلظت نیتروژن گیاه اسپرس در سال اول و دوم مربوط به الگوی تک کشتی اسپرس تغذیه شده با کود شیمیایی به ترتیب با 5/38 و 9/39 میلیگرم بر گرم بود. بنابراین میتوان بیان کرد کود شیمیایی به تنهای و یا ترکیب کود دامی با کود شیمیایی به دلیل معدنیشدن تدریجی عناصر، دسترسی و فراهمی بیشتر عناصر با نیاز گیاه در تک کشتی و کشت مخلوط میتواند نقش مهمی در جذب و غلظت عناصر گیاه و به دنبال آن افزایش عملکرد ایفا کند.
چکیده انگلیسی :
In order to investigate the effects of fertilizer sources and intercropping ratio on elements concentration in forage of fennel and sainfoin plants, a split plot experiment was conducted as randomized complete block design with three replications at Shahrekord University research farm during the 2015 and 2016. Five fertilizer sources (manure fertilizer 100%, chemical 25%+ manure 75%, chemical 50%+ manure 50%, chemical 75%+ manure 25%, chemical fertilizer 100%), and sole cropping of fennel (F), and sole cropping of sainfoin (S), and three intercropping ratio (include fennel 75%+ sainfoin25%, fennel 50%+ sainfoin 50% and fennel 25%+ sainfoin 75%) were also considered. The results showed that the highest nitrogen, phosphorus and potassium, and iron, manganese and copper concentrations were related to the chemical fertilizer in both fennel and sainfoin plants. The highest potassium concentration of fennel in both years was related to chemical fertilizer with 31.4 mg g-1 in 25% fennel + 75% of sainfoin, and increased by15% in the first year and 10% in the second year as compared to 100% manure fertilizer treatment. Also, the highest nitrogen concentration of sainfoin in the first and second years was related to the monocropping of sainfoin under chemical fertilizer with 38.5 and 39.9 mg g-1, respectively. Therefore, it can be concluded that the chemical fertilizer alone or the combination of manure with chemical fertilizer due to the gradual mineralization of the elements, access to and more of the elements required by the plant in monocropping and intercropping can be play an important role in the absorption and nutrition concentration of plant and increase yield.
تاثیر منابع کودی بر غلظت عناصر پرمصرف و کم مصرف در نسبتهای کشت مخلوط رازیانه و اسپرس
چکیده
به منظور بررسی تاثیر منابع کودی و الگوهای کشت مخلوط بر میزان عناصر در علوفه دو گیاه رازیانه و اسپرس، آزمایشی به صورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در دو فصل زراعی 94-1393 و 95-1394 انجام گرفت. پنج منبع کودی به عنوان عامل اصلی شامل: کود دامی 100٪، کود دامی 75٪ + کود شیمیایی 25٪، کود دامی 50٪ + کود شیمیایی 50٪، کود دامی 25٪ + کود شیمیایی 75٪، کود شیمیایی 100٪ و الگوی کشت به عنوان عامل فرعی در پنج سطح شامل: رازیانه 100٪، رازیانه 75٪ + اسپرس 25٪، رازیانه 50٪ + اسپرس 50٪، رازیانه 25٪ + اسپرس 75٪ و اسپرس 100٪ در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین غلظت عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم و آهن، منگنز و مس مربوط به منبع تغذیهای شیمیایی در هر دو گیاه رازیانه و اسپرس بود. بیشترین غلظت پتاسیم گیاه رازیانه در هر دو سال زراعی مربوط به تیمار کود شیمیایی با 4/31 میلیگرم بر گرم در الگوی کشت 25 درصد رازیانه +75 درصد اسپرس بهدست آمد، که در سال اول 15 درصد و در سال دوم 10 درصد افزایش نسبت به تیمار 100 درصد کود دامی در این سطح الگوی کشت داشت. همچنین بیشترین غلظت نیتروژن گیاه اسپرس در سال اول و دوم مربوط به الگوی تک کشتی اسپرس تغذیه شده با کود شیمیایی به ترتیب با 5/38 و 9/39 میلیگرم بر گرم بود. بنابراین میتوان بیان کرد کود شیمیایی به تنهای و یا ترکیب کود دامی با کود شیمیایی به دلیل معدنیشدن تدریجی عناصر، دسترسی و فراهمی بیشتر عناصر با نیاز گیاه در تک کشتی و کشت مخلوط میتواند نقش مهمی در جذب و غلظت عناصر گیاه و به دنبال آن افزایش عملکرد ایفا کند.
کلمات کلیدی: کود تلفیقی، کشت مخلوط، نیتروژن، رازیانه و نسبت برابری زمین.
مقدمه
کشاورزی پایدار نوعی کشاورزی است که در جهت حفظ منافع انسان، کارایی بیشتری در استفاده از منابع دارد و با محیط در توازن است. به عبارتی کشاورزی پایدار باید از نظر اکولوژیک مناسب، از نظر اقتصادی توجیه‌پذیر و از نظر اجتماعی مطلوب باشد. در همین راستا یکی از مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده و مؤثر در افزایش تولید پایدار، سیستم کشت مخلوط گیاهان زراعی است (Neamatollahi et al. 2013). همچنین انتخاب گیاه زراعی همراه با نیازهاي مشابه بسیار حائز اهمیت است، به عبارت دیگر گیاهان زراعی همراه باید بر مبناي نیاز آبی و تغذیه‌اي گیاه اصلی انتخاب شوند. همچنین انتخاب گیاهان در الگوی کشت مخلوط باید به گونهای صورت گیرد که این الگو در نهایت موجب افزایش محصول در واحد سطح و برتری نسبت به الگوی کشت خالص گردد (Oswald et al. 2002).
تولید منابع دارویی به ویژه داروهای گیاهی مستلزم تولید بیشتر این محصولات بر اثر بهبود حاصلخیزی و باروری خاک میباشد که این با کاربرد کودها حاصل میگردد (Verma and Sharma, 2007). رازیانه (Foeniculum vulgare L.) از تیره چتریان (Apiaceae)، و از قدیمیترین گیاهان دارویی و ادویهای ایران و جهان است و گیاهی دو یا چند ساله بوده و تمام اندام آن حاوی ماده موثره (اسانس) است، ترکیبات موجود در اسانس رازیانه در صنایع داروسازی به منظور درمان سرفه، دل درد، نفخ، سوء هاضمهی کودکان و تحریک تولید شیر در مادران شیرده استفاده میشود. مقدار متوسط اسانس موجود در اندامهای هوایی 1 تا 5/1 درصد و در ریشه 6/0 تا 7/0 درصد است و گاهی در دانه به 2 تا 3 درصد میرسد (Ruberto et al. 2000 و Fathy et al. 2002). بنابراین با توجه به اهمیت رازیانه در صنایع داروسازی و همچنین صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی، انجام مطالعات و بررسیهای همه جانبهای بر روی آن ضرورت داشته تا زمینه برای کشت و توسعه این گیاه فراهم شود.
اسپرس (Onobrychis viciifolia L.) گیاه علوفهای چند ساله متعلق به تیره بقولات (Leguminosae) است. گونه viciafolia بیشتر به صورت زراعی کشت میشود. بالاترین ارزش زراعی اسپرس را میتوان در این عبارت خلاصه کرد که اسپرس گیاهی چند ساله، پرمحصول و دارای ارزش علوفهای زیاد، مقاوم به خشکی و شوری و مناسب برای اکوسیستمهای خشک و بیابانی است (Soares et al. 2000). اسپرس همچنین به عنوان گیاه دارویی، کود سبز و در زنبور داری مورد استفاده قرار میگیرد. افزایش عملکرد و کیفیت علوفهای اسپرس تحت تاثیر فاکتورهای بسیار مهمی از جمله کودهای ازته و فسفره قرار میگیرد (Iran-Nejad et al. 2004).
در اکوسیستمهای زراعی، نیتروژن به عنوان مهمترین عنصری که در چرخه غذایی شرکت میکند از اهمیت ویژهای برخوردار است و کمبود آن بیش از سایر عناصر، تولید گیاه را محدود میکند. کودهای شیمیایی حاوی این عنصر به طور قابل ملاحظهای عملکرد را در گیاهان زراعی افزایش میدهند (Jamshidi et al. 2011). تحقیقات نشان داده است که تامین عناصر غذایی گیاهان زراعی با استفاده از کودهای آلی میتواند نقش کلیدی در حاصلخیزی خاک و پایداری کشاورزی ایفا نماید (Erhart et al. 2005). مطالعات گوش و همکاران (Ghosh et al. 2004) نشان داد که کاربرد کود دامی در خاک و معدنیشدن و آزادسازی تدریجی عناصر غذایی آن موجب میشود که محتوای نیتروژن و فسفر و برخی دیگر از عناصر ضروری گیاه در خاک بالا رفته و از این طریق گیاه میتواند عناصر بیشتری جذب کند و به خوبی رشد و گسترش یابد. ترکیب کود دامی با کود شیمیایی به دلیل معدنیشدن تدریجی عناصر، دسترسی و فراهمی بیشتر عناصر با نیاز گیاه میتواند نقش مهمی در جذب و غلظت عناصر گیاه و به دنبال آن افزایش عملکرد ایفا کند (Rostaei and Fallah, 2015) و در نتیجه در این سیستم میتواند عملکرد بالا و پایدار حاصل گردد (Bayu et al. 2006). اکبرینیا و همکاران (Akbarinia et al. 2005) نشان دادند در سیستمهای مختلف تغذیه در گیاه دارویی زنیان (Carum copticum L.) بیشترین جذب و غلظت نیتروژن و فسفر از سیستم تلفیقی کودهای دامی و شیمیایی حاصل شد. گزارشها بیانگر این است که فراهمی عناصر در خاک توسط کودهای شیمیایی بیش از حد نیاز گیاه، علاوه بر تلفات عناصر غذایی (Judith et al. 2009)، میتواند موجب آلودگی زیست محیطی بهویژه آبهای زیرزمینی گردد (Chandrasekar et al. 2005). در این راستا توسعه جذب عناصر توسط گسترش و تنوع در جذب ریشه از طریق کشت مخلوط ممکن است در افزایش بهرهوری کاربرد عناصر کودی موثر باشد (Song et al. 2007).
بنابراین میتوان به دلیل اهمیت و جایگاه کشت مخلوط در کشاورزی پایدار بسیاری از جنبههای اکوفیزیولوژیک و ارتباطات بین گونههای زراعی را مورد بررسی قرار داد. از این رو هدف اصلی این مطالعه بررسی تاثیر منبع کودی و نسبتهای کشت مخلوط بر غلظت عناصر پر مصرف و کم مصرف در علوفه دو گیاه رازیانه و اسپرس و شاخص نسبت برابری کشت مخلوط این دو گیاه بود.
مواد و روشها
زمان و مکان اجرای آزمایش
این پژوهش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد با طول جغرافیایی 50 درجه و 49 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 32 درجه و 21 دقیقه شمالی با ارتفاع از سطح دریای 2050 متر در سالهای زراعی 94-1393 و 95-1394در یک زمین به اجرا در آمد. براساس تقسیمبندی آمبرژه این منطقه جز مناطق خشک است. بیشترین میزان بارندگی سالانه در فصل زمستان نازل میشود. در این پژوهش اثر جدا و تلفیق کود گاوی و اوره بر نسبتهای مختلف کشت مخلوط رازیانه و اسپرس به صورت جایگزینی بررسی شد. قبل از اجرای آزمایش جهت تعیین خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک محل آزمایش، از 5 نقطه خاک مورد آزمایش، از عمق‌های 30 – 0 سانتی‌متری نمونه‌برداری به عمل آمد و پس از خرد کردن کلوخه‌ها از الک 2 میلیمتری گذرانده شد و سپس در آزمایشگاه خاک‌شناسی دانشکده کشاورزی مورد تجزیه قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه خاک نمونهها در جدول 1 آمده است. ميانگين ماهيانه برخي پارامترهاي هواشناسي منطقه طي دوره رشد گياه براي دو سال آزمايش در جدول 2 ارائه شده است.
جدول 1. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه آزمایشی در زمان شروع آزمایش | |
خصوصیات خاک | عمق خاک زراعی (سانتی‌متر) |
30-0 | |
هدایت الکتریکی (دسی زیمنس بر متر) | 6/3 |
اسیدیته خاک | 4/7 |
نیتروژن قابل جذب (درصد) | 05/0 |
فسفر قابل جذب (ppm) | 2/7 |
پتاسیم قابل جذب (ppm) | 214 |
روی قابل جذب (ppm) | 58/1 |
مس قابل جذب (ppm) | 08/1 |
آهن قابل جذب (ppm) | 4/16 |
منگنز قابل جذب (ppm) | 6/6 |
مواد آلی O.M (درصد) | 76/0 |
رس (درصد) | 44 |
سیلت (درص) | 40 |
شن (درصد) | 16 |
ماههاي سال | حداکثر درجه حرارت(C°) | بارندگي (ميلي‌متر) | تبخير (ميلي‌متر) | |
سال 1393 |
|
|
|
|
ارديبهشت | 7/3 | 5/23 | 1/15 | 6/234 |
خرداد | 8/7 | 5/29 | 2/0 | 1/324 |
تير | 9/12 | 9/33 | 0/0 | 2/376 |
مرداد | 7/11 | 6/34 | 0/0 | 1/392 |
شهريور | 9/6 | 5/30 | 0/0 | 7/303 |
مهر | 7/3 | 6/24 | 7/13 | 0/213 |
آبان | 3/2- | 1/15 | 8/67 | 7/48 |
سال 1394 |
|
|
|
|
ارديبهشت | 9/3 | 7/23 | 5/13 | 5/243 |
خرداد | 7/7 | 8/30 | 2/0 | 4/330 |
تير | 5/12 | 7/33 | 0/22 | 4/359 |
مرداد | 3/10 | 5/32 | 2/1 | 0/304 |
شهريور | 1/8 | 6/29 | 3/0 | 1/284 |
مهر | 1/3 | 7/25 | 7/1 | 9/202 |
آبان | 0/2 | 9/16 | 7/39 | 6/71 |
به منظور بررسی اثر کود گاوی و اوره به صورت تلفیقی و جدا بر الگوهای مختلف کشت مخلوط رازیانه و اسپرس پژوهشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سیستم کودی در کرتهای اصلی در 5 سطح شامل 100 درصد کوددامی، کود تلفیقی دامی: شیمیایی (75 درصد دامی + 25 درصد شیمیایی، 50 درصد دامی + 50 درصد شیمیایی و 25 درصد دامی + 75 درصد شیمیایی) و100 درصد کود شیمیایی و الگوهای مختلف کاشت نیز در کرتهای فرعی در 5 سطح شامل 100 درصد رازیانه، 75 درصد رازیانه + 25 درصد اسپرس، 50 درصد رازیانه +50 درصد اسپرس، 25 درصد رازیانه + 75 درصد اسپرس، 100 درصد اسپرس قرار گرفتند.
هر کرت شامل 8 خط کاشت به طول 2 متر و طول هر کرت نیز 5/2 متر بود. فاصله بین خطوط کاشت 25 سانتی‌متر و فاصله بین بوتهها روی ردیف کاشت نیز 10 سانتی‌متر بود. فاصله بین کرتهای اصلی 1 متر و فاصله بین کرتهای فرعی 5/0 متر و فاصله بین تکرارها 5/1 متر بود. تیمارهای کوددهی براساس تامین نیتروژن مورد نیاز گیاهان علوفهای (100 کیلوگرم در هکتار) مطابق عرف منطقه و با توجه به جدول آنالیز خاک منطقه آزمایشی از منابع کود اوره و کود گاوی تامین شد و مقدار نیتروژن کودهای دامی با احتساب 50 درصد قابلیت دسترسی نیتروژن کل آنها طی فصل رشد محاسبه گردید. با توجه به آزمون آنالیز کود، کود دامی مورد استفاده دارای 124/1 درصد نیتروژن و 20 درصد رطوبت بود. با توجه به درصد نیتروژن و درصد رطوبت کود و همچنین با توجه به اینکه 50 درصد نیتروژن در سال آزاد خواهد شد، میزان کود گاوی 5/21 تن در هکتار بدست آمد. کود شیمیایی نیتروژنه از منبع اوره بود که به صورت تقسیط در سه مرحله استفاده شد. آبیاری به صورت غرقاب و با توجه به شرایط محیطی هر 5 تا 7 روز یکبار صورت گرفت. جهت نمونه‌برداری از هر دو گونه گیاهی از کوادرات و از درون هر کرت در طی فصل زراعی استفاده گرفت. مبنای برداشت علوفه در این آزمایش گیاه رازیانه در نظر گرفته شد. با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه و با رسیدن رویش گیاه رازیانه به مرحله رسیدگی، برداشت چین اول تا سوم به ترتیب با فاصله حدود 55، 44 و 36 روز در تاریخ‌های 2 تیر ماه، 15 مرداد ماه و 20 شهریور ماه به صورت توأم صورت پذیرفت. مساحت برداشت برای هر گیاه در هر کرت یک پشته، با تعیین حاشیه‌ها، در نظر گرفته شد.
عناصر تغذیهای
اندازه گیری عناصر پر مصرف (نیتروژن، فسفر و پتاسیم)
اندازهگیری غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ بدین صورت انجام گرفت که پس از برداشت گیاه ، 2 گرم نمونه برگ به طور تصادفی انتخاب و به مدت 48 ساعت در آون در دمای 70 درجه خشک گردید و سپس نمونهها آسیاب شدند و با الک 2 میلیمتری غربال گردید. سپس نیتروژن کل به روش کجلدال (Bremner, 1996)، فسفر با استفاده از اسپکتروفتومتر مدل Pharmacia LKB-Novaspec-11 (Olsen and Sommers, 1982)، پتاسیم با دستگاه فلیمفتومتر (Simard, 1993) مدل Jenway-Pfp7، اندازهگیری شد.
اندازه گیری عناصر کم مصرف (آهن، منگنز و مس)
به‌وسیله دستگاه جذب اتمیک و از روش خاکسترگیری خشک استفاده شد. در این روش 1 گرم از برگ خشک را آسیاب کرده و در کورزه های چینی قرار گرفت. سپس نمونه را در کوره در دمای 500 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت تبدیل به خاکستر کردیم. به هر یک از نمونهها 5 میلی لیتر اسید کلریدریک 2 نرمال اضافه کرده و در بن ماری در دمای 56 درجه به مدت 10-5 دقیقه قرار گرفت. بعد از این نمونه را از کاغذ صافی عبور داده و به یک بالن ژوژه 50 میلی لیتری انتقال داده شد و با آب مقطر ولرم به حجم 50 سی سی رسانده شد. از این عصاره بدست آمده برای قرائت عناصر استفاده شد. لازم به ذکر است برای هر یک از عناصر استانداردهایی تهیه شد و منحنی استاندارد و معادله خط برای هر کدام بدست آمد و از روی این معادله مقدار نهایی عنصر بر حسب میلیگرم در کیلوگرم محاسبه شد (Khadem et al.. 2014).
نسبت برابری زمین
از رایج‌ترین شاخص‌های تعیین سودمندی در کشت مخلوط، نسبت برابری زمین است که بیانگر سطحی از زمین مورد نیاز برای تولید در شرایط تک‌کشتی است که کمیت تولید آن مشابه با تولید هر یک از گیاهان زراعی، در شرایط مخلوط باشد. این شاخص از رابطه‌ی LER= (Yab/Yaa)+(Yba/Ybb) محاسبه میگردد (Banik et al. 2006)، که در آن Yab و Yba به ترتیب نشاندهنده عملکرد گونههای a و b در مخلوط و Yaa و Ybb به ترتیب نشاندهنده عملکرد در کشت خالص گونههای a و b در تک‌کشتی است.
تجزیه‌های‌آماری
تجزیه آماری دادهها، شامل تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از نرم افزار SAS نسخه 9.1 و مقایسه میانگین دادهها با آزمون LSD در سطح 5 درصد انجام و جهت رسم نمودارها نیز از نرم‌افزار 2016Excel استفاده گردید.
نتایج و بحث
عناصر تغذیهای برگ در گیاه رازیانه و اسپرس
نتایج جدول تجزیه واریانس دادهها بر غلظت عناصر اندازهگیری شده نشان داد در گیاه رازیانه تیمارهای کودی و برهمکنش سال × کود بر غلظت نیتروژن این گیاه معنیدار بود، این در حالی بود که غلظت نیتروژن گیاه رازیانه تحت تاثیر الگوهای کشت قرار نگرفت (جدول 3). تیمارهای آزمایشی کودی، الگوی کشت و برهمکنش دو گانه کود × الگوی کشت بر غلظت عناصر نیتروژن گیاه اسپرس و همچنین فسفر، پتاسیم، آهن، منگنز و مس هر دو گیاه رازیانه و اسپرس معنیدار بود. تیمار برهمکنش سهگانه سال ×کود × الگوی کشت تنها بر غلظت پتاسیم گیاه رازیانه و نیتروژن گیاه اسپرس معنیدار بود (جدول 3).
غلظت نیتروژن گیاه رازیانه در سال اول با 7/35 میلیگرم بر گرم تحت منبع تغذیهای شیمیایی بیشترین مقدار را دارا بود در حالی که در سال دوم بیشترین غلظت نیتروژن این گیاه با 8/34 میلیگرم بر گرم مربوط به تیمار کودی (50٪ کود دامی+50 درصد کود شیمیایی) و (75٪ کود دامی+25 ٪ کود شیمیایی) بود (شکل 1). در توجیه این روند میتوان بیان کرد کود شیمیایی دسترسی به عناصر غذایی در سال اول به شکل آمادهتری در اختیار گیاه قرار گرفته، در حالی که تیمار کود دامی در طول زمان میتواند به تدریج عناصر کم مصرف و پرمصرف مورد نیاز را در اختیار گیاه قرار دهد و در سال دوم بهتر عمل میکند (Ghasemi et al. 2016).
جدول 3. تجزیه واریانس (میانگین مربعات) عناصر تغذیهای در گیاه اسپرس و رازیانه در کشت مخلوط و منابع کودی طی دو سال زراعی. | ||||||||||||||
منابع تغییرات | درجه آزادی | رازیانه |
| اسپرس | ||||||||||
نیتروژن | فسفر | پتاسیم | آهن | منگنز | مس | نیتروژن | فسفر | پتاسیم | آهن | منگنز | مس | |||
سال | 1 | 64/0ns | 08/0ns | 90/6** | 1749ns | 36/4** | 70/6** |
| 54/9** | 27/0** | 41/1ns | 396ns | 01/0ns | 70/4** |
خطای الف | 4 | 44/0 | 002/0 | 28/1 | 691 | 74/0 | 005/0 |
| 95/8 | 06/0 | 9/13 | 16991 | 3/14 | 32/0 |
کود | 4 | 2/24** | 41/0** | 8/25** | 109286** | 4/18** | 71/2** |
| 7/49** | 37/0** | 6/90** | 93586** | 5/88** | 81/1** |
سال×کود | 4 | 1/10ns | 005/0ns | 64/9** | 25ns | 0/1ns | 002/0ns |
| 56/3** | 004/0ns | 04/1ns | 522ns | 42/8ns | 04/0ns |
خطای ب | 16 | 23/0 | 002/0 | 68/0 | 745 | 54/0 | 02/0 |
| 56/1 | 001/0 | 44/1 | 243 | 60/1 | 01/0 |
الگوی کشت | 3 | 18/1ns | 02/0** | 67/1** | 4132** | 35/1* | 11/0** |
| 69/7** | 08/0** | 9/13** | 22477** | 9/12** | 39/0** |
سال×الگوی کشت | 3 | 15/0ns | 0002/0ns | 31/0ns | 172ns | 24/0ns | 0001/0ns |
| 19/0ns | 001/0ns | 57/0ns | 122ns | 44/0ns | 01/0ns |
کود ×الگوی کشت | 12 | 33/0ns | 009/0** | 36/1** | 3272** | 97/0** | 06/0** |
| 85/0** | 007/0** | 72/1* | 2035** | 27/10* | 14/0* |
سال×کود×الگوی کشت | 12 | 36/0ns | 0001/0 | 62/0* | 186ns | 54/0ns | 0004/0ns |
| 15/1** | 0001/0ns | 39/0ns | 334ns | 41/0ns | 0005/0ns |
خطا | 60 | 62/0 | 003/0 | 34/0 | 952 | 35/0 | 02/0 |
| 33/0 | 002/0 | 70/0 | 677 | 55/0 | 01/0 |
ns، * و ** به ترتیب یعنی غیرمعنی‌دار، معنیدار | ||||||||||||||
شکل 1. تاثیر منابع کودی بر غلظت نیتروژن گیاه رازیانه در کشت مخلوط با اسپرس در دو سال.
همانطور که در جدول 4 نیز نشان داده شده است برای گیاه رازیانه نسبت مخلوط 25 درصد رازیانه+ 75 درصد اسپرس که با منبع کودی شیمیایی تغذیه شده بودند به ترتیب با 58/3 میلیگرم بر گرم، و 1700، 3/43 و 64/8 میلیگرم بر کیلوگرم دارای بیشترین غلظت فسفر، آهن، منگنز و مس بود، اما در تک کشتی رازیانه غلظت این عناصر در تیمار تغذیه شده با کودی دامی کاهش معنیداری نشان داد (جدول 4). بیشترین غلظت فسفر، پتاسیم، آهن، منگنز و مس در گیاه اسپرس مربوط به منبع تغذیه شیمیایی بود و افزایش معنیداری در مقایسه با تیمار تغذیه شده با کود دامی نشان داد. در واقع بیشترین غلظت این عناصر مربوط به الگوی تک کشتی اسپرس تغذیه شده با کود شیمیایی به ترتیب با 80/3 و 5/34 میلیگرم بر گرم فسفر و پتاسیم و 1816، 8/46 و 07/9 میلیگرم بر کیلوگرم آهن، منگنز و مس بود که البته در این سطح تیمار کودی اختلاف معنیداری با الگوی کشت 25 درصد رازیانه+ 75 درصد اسپرس نداشت (جدول 5). هرچه درصد اسپرس در ترکیب مخلوط جایگزینی بیشتر باشد غلظت این عناصر نیز بیشتر خواهد بود. به این ترتیب بالاترین و پایین‌ترین درصد از نسبتهای 100 درصد اسپرس و 75 درصد رازیانه+ 25 درصد اسپرس به دست آمد.
مقایسه میانگین برهمکنش سهگانه سال ×کود× الگوی کشت نشان داد بیشترین غلظت پتاسیم گیاه رازیانه در هر دو سال زراعی مربوط به منبع تغذیه شده شیمیایی با 4/31 میلیگرم بر گرم در الگوی 25 درصد رازیانه +75 درصد اسپرس بهدست آمد که در سال اول 15 درصد و در سال دوم 10 درصد افزایش نسبت به تیمار 100 درصد کود دامی در این سطح الگوی کشت داشت (شکل 2) که نشاندهنده بازدهی بهتر کود دامی در سال دوم نسبت به سال اول و کاهش اختلاف بین این دو تیمار کودی میباشد. همچنین بیشترین غلظت نیتروژن گیاه اسپرس در سال اول و دوم مربوط به الگوی تک کشتی اسپرس تغذیه شده با کود شیمیایی به ترتیب با 5/38 و 9/39 میلیگرم بر گرم بود و کمترین در هر دو سال مربوط به تیمارهای تغذیهشده با کود دامی بود (شکل 3).
گیاه اسپرس با استفاده از همراهی گیاه رازیانه در کشت مخلوط و همینطور نیتروژن منبع شیمیایی که در اوایل فصل نسبت به عناصر موجود در کود دامی قابلیت دسترسی بیشتری داشته در افزایش غلظت عناصر نیتروژن و پتاسیم موفقتر عمل نموده است.
نتایج اصغرپور و رفیعی (Asgharipour and Rafiei, 2010) بیانگر آن است که در کشت مخلوط اسفرزه و عدس، بیشترین غلظت نیتروژن هر دو گیاه در الگوی تک کشتی بهدست آمد. به نظر میرسد در کشت خالص، بوتههای اسپرس بدون ایجاد رقابت با گیاه رازیانه، از نیتروژن منبع کود شیمیایی که در دوره رشد به آسانی در دسترس گیاه قرار گرفته است، سود برده و توانسته بیشترین غلظت عناصر را به دنبال داشته باشد. یدوی و یوسفپور (Yadavi and Yuosefpur, 2015) در مطالعه خود بیان کردند بیشترین میزان نیتروژن برگ آفتابگردان مربوط به سطح کاربرد 100 درصد کود شیمیایی مصرفی نسبت به کودهای آلی بود، مصرف سطوح بالای کودهای شیمیایی نیتروژن و فسفر، با افزایش دسترسی بیشتر نیتروژن برای گیاه باعث جذب بیشتر نیتروژن خاک توسط گیاه و در نتیجه افزایش ذخیرهسازی بیشتر نیتروژن در اندامهای هوایی آفتابگردان میشود. طبق گزارشات درداس و سیولاس (Dordas and Sioulas, 2008) کود نیتروژن، غلظت نیتروژن را در سطح کل گیاه گلرنگ در مرحله گلدهی افزایش داد. افزایش غلظت منگنز برگ در اثر کاربرد کود شیمیایی نیتروژن به دلیل افزایش ظرفیت فتوسنتزی و تولید مواد پرورده بیشتر و به تبع آن گسترش ریشه میباشد که از این طریق باعث بهبود جذب عناصر معدنی خاک میشود (Yadavi and Yuosefpur, 2015). افزایش میزان فسفر برگ در نتیجه کاربرد کود شیمیایی اوره میتواند ناشی از همبستگی مثبت بین جذب عناصر غذایی (فسفر و نیتروژن) باشد؛ به طوری که افزایش در فراهمی جذب نیتروژن میتواند منجر به افزایش جذب فسفر توسط گیاه شود (Sadeghi et al. 2016). در این ارتباط کوچکی و سیدی (Koocheki and Seyyedi, 2015) ضمن آنکه همبستگی مثبت و معنیداری را بین میزان جذب نیتروژن و فسفر در زعفران مشاهده کردند، این همبستگی را ناشی از تحریک رشد رویشی ریشه و در نتیجه افزایش توانایی گیاه در جذب فسفر از خاک دانستند. مشابه جذب فسفر، افزایش جذب پتاسیم در نتیجه کاربرد کود شیمیایی اوره میتواند ناشی از تحریک رشد رویشی در بخش هوایی و زیرزمینی و در نتیجه افزایش توانایی گیاه در جذب پتاسیم از خاک باشد. از این رو به نظر میرسد بین جذب نیتروژن، فسفر و پتاسیم رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد، به طوری که افزایش توانایی در جذب هر عنصر میتواند سبب افزایش توانایی گیاه در جذب دیگر عنصر شود (Sadeghi et al. 2016). در تایید این نتایج، در مطالعهای بیشترین غلظت نیتروژن در گیاه خرفه در تیمار کود شیمیایی مشاهده شد (Rostaei and Fallah, 2015).
جدول 4. مقایسه میانگین برهمکنش تیمارهای کود× الگوی کشت بر غلظت عناصر گیاه رازیانه در کشت مخلوط | ||||||
کود | الگوی کشت | فسفر | آهن | منگنز | مس | |
میلیگرم بر گرم | میلیگرم بر کیلوگرم | |||||
100 درصد کود دامی | 100 درصد رازیانه | 18/3j | 1481j | 9/39h | 60/7h | |
75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 20/3ij | 1503ij | 3/40gh | 68/7gh | ||
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 19/3j | 1492ij | 1/40gh | 65/7gh | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 22/3ij | 1499ij | 3/40gh | 74/7gh | ||
75 درصد کود دامی و 25 درصد شیمیایی | 100 درصد رازیانه | 26/3hij | 1526hij | 7/40fgh | 84/7fg | |
75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 29/3hi | 1533hi | 8/40fg | 85/7fg | ||
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 31/3gh | 1560gh | 8/40fg | 98/7ef | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 38/3d-g | 1598d-g | 9/40fg | 17/8de | ||
50 درصد کود دامی و 50 درصد شیمیایی | 100 درصد رازیانه | 38/3fg | 1586efg | 0/41efg | 15/8de | |
75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 44/3c-f | 1623b-f | 2/41def | 30/8cd | ||
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 39/3d-g | 1603c-g | 9/40fg | 18/8de | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 38/3fg | 1583fg | 9/40fg | 15/8de | ||
25 درصد کود دامی و 75 درصد شیمیایی | 100 درصد رازیانه | 46/3b-f | 1628b-f | 4/41def | 36/8bcd | |
75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 46/3b-f | 1636bcd | 3/41def | 35/8bcd | ||
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 51/3abc | 1666ab | 1/42bcd | 48/8abc | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 51/3abc | 1648bc | 8/41cde | 46/8abc | ||
100 درصد کود شیمیایی | 100 درصد رازیانه | 54/3ab | 1669ab | 4/42abc | 54/8ab | |
75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 47/3b-e | 1633b-e | 3/41def | 36/8bcd | ||
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 47/3bcd | 1630b-e | 8/42ab | 37/8bcd | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 58/3a | 1700a | 3/43a | 64/8a | ||
در هر ستون و برای هر واحد آزمایشی، میانگینهایی که حداقل دارای یک حرف مشترک هستند، بر اساس آزمون حداقل تفاوت معنیدار LSD)) در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری ندارد. | ||||||
جدول 5. مقایسه میانگین برهمکنش تیمارهای کود× الگوی کشت بر غلظت عناصر گیاه اسپرس در کشت مخلوط | |||||||
کود | الگوی کشت | فسفر | پتاسیم | آهن | منگنز | مس | |
میلیگرم بر گرم | میلیگرم بر کیلوگرم | ||||||
100 درصد کود دامی | 75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 34/3k | 4/28m | 1560l | 8/40i | 03/8m | |
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 52/3fgh | 4/30hij | 1658a | 5/42fgh | 47/8hij | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 46/3hij | 5/29j-m | 1625ijk | 6/41hi | 32/8jkl | ||
100 درصد اسپرس | 51/3ghi | 1/30ijk | 1651hij | 0/42ghi | 44/8ijk | ||
75 درصد کود دامی و 25 درصد شیمیایی | 75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 41/3jk | 6/28lm | 1613k | 0/41i | 20/8lm | |
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 44/3ij | 0/29klm | 1618k | 2/41hi | 29/8kl | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 50/3hi | 9/29i-k | 1658ghi | 9/41ghi | 41/8jk | ||
100 درصد اسپرس | 58/3aef | 5/31fgh | 1690efg | 3/43ef | 61/8fgh | ||
50 درصد کود دامی و 50 درصد شیمیایی | 75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 57/3efg | 2/31ghi | 1674fgh | 0/43efg | 59/8ghi | |
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 63/3de | 3/32d-g | 1703def | 2/44de | 71/8d-g | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 62/3de | 0/32efg | 1711cde | 9/43de | 69/8efg | ||
100 درصد اسپرس | 66/3cd | 7/32c-f | 1729cd | 7/44cd | 78/8def | ||
25 درصد کود دامی و 75 درصد شیمیایی | 75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 61/3de | 2/32efg | 1704def | 0/44de | 68/8efg | |
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 67/3cd | 1/33b-e | 1728cd | 0/45bcd | 80/8cde | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 61/3de | 0/32efg | 1700def | 8/43de | 68/8efg | ||
100 درصد اسپرس | 71/3bc | 6/33a-d | 1746bc | 7/45abc | 88/8bcd | ||
100 درصد کود شیمیایی | 75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | 71/3bc | 7/33abc | 1747bc | 7/45abc | 88/8bcd | |
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | 74/3ab | 9/33abc | 1779b | 1/46ab | 95/8abc | ||
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | 77/3ab | 2/34ab | 1780ab | 5/46a | 00/9ab | ||
100 درصد اسپرس | 80/3a | 5/34a | 1816a | 8/46a | 07/9a | ||
در هر ستون و برای هر واحد آزمایشی، میانگینهایی که حداقل دارای یک حرف مشترک هستند، بر اساس آزمون حداقل تفاوت معنیدار LSD)) در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری ندارد. | |||||||
شکل 2. برهمکنش تیمارهای منبع کودی و الگوی کشت بر غلظت پتاسیم گیاه رازیانه در کشت مخلوط با اسپرس در دو سال زراعی.
شکل 3. برهمکنش تیمارهای منبع کودی و الگوی کشت بر غلظت نیتروژن گیاه اسپرس در کشت مخلوط با رازیانه در دو سال زراعی.
نسبت برابری زمین (LER)
یکی از مهمترین دلایل کشت دو یا چند گیاه با هم افزایش تولید در واحد سطح زمین میباشد (گوش و همکاران 2004). نتایج بدست آمده از جدول تجزیه واریانس 6 نشان داد تنها تیمار آزمایشی سال × الگوی کشت × چین بر شاخص نسبت برابری زمین معنیدار بود.
جدول 6. تجزیه واریانس (میانگین مربعات) نسبت برابری زمین در کشت مخلوط رازیانه و اسپرس | ||||
| درجه آزادی | منابع تغییرات | ||
۱۷7/۰ | ns | ۱ | سال | |
۰۴5/۰ | ns | ۴ | بلوک(سال) | |
۲۴7/۰ | ns | ۴ | کود | |
۰۹5/۰ | ns | ۴ | سال*کود | |
۰۱9/۰ |
| ۱۶ | خطای الف | |
۰۰۸/۰ | ns | ۲ | الگوی کشت | |
۱۵9/۰ | ns | ۲ | سال*الگوی کشت | |
۰۴7/۰ | ns | ۸ | کود*الگوی کشت | |
۰۲1/۰ | ns | ۸ | سال*اکود*الگوی کشت | |
۰۱2/۰ |
| ۴۰ | خطای ب | |
۱۴2/۰ | ns | ۲ | چین | |
۲۹7/۰ | ns | ۲ | سال*چین | |
۰۵۶/۰ | ns | ۸ | کود*چین | |
۰۰۳/۰ | ns | ۴ | الگوی کشت*چین | |
۱۰۵/۰ | ns | ۸ | سال*کود*چین | |
۰۶5/۰ | ** | ۴ | سال*الگوی کشت*چین | |
۰۱2/۰ | ns | ۱۶ | کود*الگوی کشت*چین | |
۰۰6/۰ | ns | ۱۶ | سال*کود*الگوی کشت*چین | |
۰۰۵/۰ | ۱۱۹ | خطا | ||
ns، * و ** به ترتیب یعنی غیرمعنی‌دار، معنیدار | ||||
در سال اول و در چین سوم با الگوی کشت (50 درصد رازیانه+50 درصد اسپرس) و در سال دوم در چین دوم با الگوی کشت (25 درصد رازیانه+75 درصد اسپرس) به ترتیب با 18/1 و 08/1 بالاترین میزان شاخص نسبت برابری زمین را دارا بودند یعنی 18٪ و 8٪ افزایش عملکرد در واحد سطح متعلق به این الگوهای کشت بوده است و دلیل آن را نیز میتوان این‌گونه توجیه کرد که، به جهت مهیا بودن آشیانهای اکولوژی مناسب برای هر دو گیاه، درنتیجه استفاده از منابع محیطی برای گیاهان عادلانه بوده و در این شرایط حداقل رقابت برون گونهای اتفاق افتاده است و در نهایت این ترکیب، بر تک کشتی برتری یافت. مقدار LER بالا بیانگر این است که دو گیاه در این حالت از کشت مخلوط توانسته‌اند با کارایی بیشتری از امکانات موجود بهرهبرداری کرده و بیوماس علوفهای بیشتری را تولید کنند در نتیجه کشت مخلوط آنها بر تک کشتی ارجحیت دارد (جدول 7). اسکندری و جوانمرد (Eskandari and Javanmard, 2013) در آزمایشی که روی کشت مخلوط ذرت و لوبیا چشمبلبلی انجام دادند بیان کردند که در اکثر تیمارهای کشت مخلوط LER بزرگتر از یک بوده و این موضوع نشاندهنده برتری کشت مخلوط نسبت به کشت خالص این دو گیاه بوده است. پژوهشگران بیان کردند برتری عملکرد در کشت مخلوط ممکن است بر اثر تلفیقی از عوامل مختلف همچون استفاده بهتر از رطوبت خاک، نور و عناصر غذایی باشد. آنها وجود اختلاف در ساختار ریشه، توزیع کانوپی و احتیاجات غذایی گیاهان در کشت مخلوط را علت این کارآمدی تشخیص دادند (Pandiata et al. 2000).
جدول 7. مقایسه میانگین برهمکنش تیمارهای سال×الگوی کشت× چین بر نسبت برابری زمین در کشت مخلوط رازیانه و اسپرس | |||||
الگو کشت | چین | سال اول | سال دوم | ||
75 درصد رازیانه و 25 درصد اسپرس | اول | d | ۹۳/۰ | abc | ۰۱/۱ |
دوم | bcd | ۰۲/۱ | abc | ۰۰/۱ | |
سوم | bc | ۰۴/۱ | c | ۹۱/۰ | |
50 درصد رازیانه و 50 درصد اسپرس | اول | cd | ۹۸/۰ | bc | ۹۸/۰ |
دوم | ab | ۰۹/۱ | ab | ۰۲/۱ | |
سوم | a | ۱۸/۱ | d | ۸۰/۰ | |
25 درصد رازیانه و 75 درصد اسپرس | اول | cd | ۹۶/۰ | bc | ۹۴/۰ |
دوم | bcd | ۰۱/۱ | a | ۰۸/۱ | |
سوم | bcd | ۰۱/۱ | bc | ۹۶/۰ | |
در هر ستون و برای هر واحد آزمایشی، میانگینهایی که حداقل دارای یک حرف مشترک هستند، بر اساس آزمون حداقل تفاوت معنیدار LSD)) در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری ندارد. | |||||
نتیجهگیری
نتایج این پژوهش نشان داد غلظت عناصر کم مصرف و پر مصرف گیاه اسپرس بیشتر در الگوی تک کشتی اسپرس و در الگوهای کشت با نسبت بالاتر اسپرس بهدست آمد در حالی که در گیاه رازیانه تفاوت محسوسی بین الگوهای کشت وجود نداشت. با این وجود بیشترین غلظت این عناصر در تیمارهای تغذیه شده با کود شیمیایی بود و کود دامی به دلیل آزاد کردن تدریجی عناصر غذایی در طول زمان و در سال دوم بهتر عمل کرد.
منابع
Akbarinia. A., A. Ghalavand., Z. Tahmasebi Sarvestani., A. Sharifi Ashorabadi, and S. Banj Shafieei. 2005. Effect of different nutrition systems on soil properties, elemental uptake and seed yield of Ajowan (Carum copticum). (In Persian, with English Abstract.) Pajouhesh Sazanegi. 62: 11-19.
Asgharipour, M. and M. Rafiei. 2010. Intercropping of isabgol (Plantago ovate L.) and lentil as influenced by drought stress. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Sciences. 9 (1): 62-69.
Banik, P., A. Midya., B.K. Sarkar, and S.S. Ghose. 2006. Wheat and chickpea intercropping systems in an additive experiment: European Journal of Agronomy. 24: 325-332.
Bayu, W., N.F.G. Rethman., P.S. Hammes, and G. Alemu. 2006. Effect of farmyard manner and inorganic fertilizers on sorghum growh, yield and nitrogen use in a semi-arid area of Ethipia. Journal of Plant Nutrition. 29: 2. 391-407.
Bremner, J.M. 1996. Nitrogen-total, P 1085-1121. In: Sparks, D. L. (Ed.), Methods of soil analysis. Part 3. SSSA Book Ser. 5. SSSA and ASA, Madison, WI. Pp: 1085-1121.
Chandrasekar, B.R., G. Ambrose, and N. Jayabalan. 2005. Influence of biofertilizers and nitrogen source level on the growth and yield of Echinochloa frumentacea (Roxb) Link. Journal of Agricultural Science and Technology. 1: (2): 223-234.
Dordas, C.A., and C. Sioulas. 2008. Safflower yield, chlorophyll content, photosynthesis, and water use efficiency response to nitrogen fertilization under rainfed conditions. Field Crops Research. 27(1): 75-85.
Erhart, E., W. Hatrl, and B. Putz. 2005. Biowaste compost effect rate yield, nitrogen supply during the vegetation period and crop quality of agricultural crops. European Journal of Agronomy. 23: 305-314.
Eskandari, H. and A. Javanmard. 2013. Evaluation of Forage Yield and Quality in Intercropping Patterns of Maize (Zea mays) and Cow pea (Vigna sinensis). (In Persian, with English Abstract.) Journal of Agricultural Science and Sustainable Production. 23(4): 101-110.
Fathy, M.S., H. Afaf., A. Shehata., E. Kaleel Shahera, and M. Ezzat. 2002. An Acylated kaempferol Glycoside from flowers of Foeniculum vulgare and F. dulce. Molecules. 7: 245 – 251.
Ghasemi, A., A. Ghanbari, B.A. Fakheri, and H.R. Fanaie. 2016. Effect of different fertilizer resources on yield and yield components of grain maize (Zea mays L.) influenced by tillage managements. (In Persian, with English Abstract.) Journal of Agroecology. 7(4): 499-512.
Ghosh, P.K., P. Ramesh., K.K. Bandyopadhyay., A.K. Tripathi., K.M. Hati, and A.K. Misra. 2004. Comparative effectiveness of cattle manure, poultry manure, phosphocompost and fertilizer- NPK on three cropping systems in vertisols of semi-arid tropics. I. crop yields and system performance. Bioresource Technology. 95: 77-83.
Iran-Nejad, H., M. Faramarzi, and M. Farshadfar. 2004. Evaluation of different levels of nitrogen and phosphorous on yield of Sainfoin under dryland conditions. (In Persian, with English Abstract.) Iranian Journal of Crop Science. 6(2): 1-8.
Jamshidi, E., A. Ghalavand., F. Sefidkon, and E. Mohammadi Goltapeh. 2011. Effects of different nutrition systems (organic, chemical, biologic and integrated) on yield and nutrients concentrations in fennel seed and foliage. (In Persian, with English Abstract.) Environmental Sciences. 8(4): 59-72.
Judith, N., M. Chantigny., A. Dayegamite, and M. Laverdiere. 2009. Dairy cattle manure improves productivity in low residue rotation systems. Agronomy Journal. 101: 207-214.
Khadem, A., A. Golchin, and E. Zaree. 2014. Effects of manure and sulfur on nutrients uptake by corn (Zea mays L.). (In Persian, with English Abstract.) Applied Field Crop Research. 27(103):2-11.
Koocheki, A. and S.M. Seyyedi. 2015. Relationship between nitrogen and phosphorus use efficiency in saffron (Crocus sativus L.) as affected by mother corm size and fertilization. Industrial Crops and Products. 71: 128–137
Neamatollahi, E., M.R. Jahansuz., D. Mazaheri, and M. Bannayan. 2013. Intercropping. In: Lichtfouse, E. (ed.), Sustainable Agriculture Reviews, Sustainable Agriculture Reviews 12. Springer Dordrecht Heidelberg New York, London
Olsen, S.R. and L.E. Sommers. 1982. Phosphorus, P 403-431. In: Page, A. L., Miller, R.H. and Keeney, D.R. (Eds.), Methods of Soil Analysis, Part 2: hemical and Microbiological Properties, American Society of Agronomy Madison, WI, USA. Pp: 403-431.
Oswald, A., J.K. Ransom, J. Kroschel, and J. Sauerborn. 2002. Intercropping controls Striga in maize based farming systems. Crop Protection. 21: 367-374.
Pandiata, A.K., M.H. Saha, and A.S. Bali. 2000. Effect of row ratio in cereal-legume intercropping systems on productivity and competition function under Kashmir condition. Indian Journal Agronomy. 45: 48-53.
Rostaei, M. and S. Fallah. 2015. Effects of fertilizer source and intercropping ratios on fenugreek and black cumin: Macronutrients concentration and uptake. (In Persian, with English Abstract.) Journal of Soil Management and Sustainable. 5(1): 43-59.
Ruberto, G., M.T. Baratta., S. Deans, and H.J.D. Dorman. 2000. Antioxidant and antimicrobial activity of Foeniculum vulgare and Crithmum maritimum essential oil. Planta Medica. 66: 84 - 93.
Sadeghi, A.A., K. Hajmohammadnia Ghalibaf, and S.M. Seyyedi. 2016. The effects of vermicompost and urea fertilizers on nitrogen, phosphorus and potassium uptake in marshmallow (Altheae officinalis L.) organs. (In Persian, with English Abstract.) Journal of Plant Ecophysiology. 9: 123-132.
Simard, R.R. 1993. Ammonium acetate-extractable elements, P 39-42. In: M.R. Carter (Ed.), Soil Sampling and Methods of Analysis. Boca Raton F.L. USA: Lewis Publishers, PP: 39-42.
Song, Y.N., F.S. Zhang., P. Marchner., F.L. Fan., H.A. Gao., X.G. Bao., J.H. Sun, and L. Li. 2007. Effect of intercropping on crop yield and chemical and microbiological properties in rhizosphere of wheat (Triticum aestivum L.), maize (Zea mays L.) and faba bean (Vicia faba L.). Biology and Fertility of Soils. 43: 565-574.
Soares, M.I.M., S. Kakhimov, and Z. Shakiroz. 2000. Productivity of the desert legume. “Onobrychis”. Dryland Biotechnology. 6: 117-134.
Verma, S. and P.K. Sharma. 2007. Effect of long-term manuring and fertilizers on carbon pools, soil structure, and sustainability under different cropping systems in wet-temperate zone of northwest Himalayas. Biology and Fertility of Soils. 44: 235-240.
Yadavi, A., and Z. Yuosefpur. Effect of nitrogen and phosphorus sources on soil chemical properties and elements concentration in sunflower (Helianthus annuus L.). (In Persian, with English Abstract.) Journal of Water and Soil. 29(1): 210-224.
Effects of fertilizer source on Macro and Micro-nutrients concentration under intercropping ratios of fennel and Sainfoin
Abstract
In order to investigate the effects of fertilizer sources and intercropping ratio on elements concentration in forage of fennel and sainfoin plants, a split plot experiment was conducted as randomized complete block design with three replications at Shahrekord University research farm during the 2015 and 2016. Five fertilizer sources (manure fertilizer 100%, chemical 25%+ manure 75%, chemical 50%+ manure 50%, chemical 75%+ manure 25%, chemical fertilizer 100%), and sole cropping of fennel (F), and sole cropping of sainfoin (S), and three intercropping ratio (include fennel 75%+ sainfoin25%, fennel 50%+ sainfoin 50% and fennel 25%+ sainfoin 75%) were also considered. The results showed that the highest nitrogen, phosphorus and potassium, and iron, manganese and copper concentrations were related to the chemical fertilizer in both fennel and sainfoin plants. The highest potassium concentration of fennel in both years was related to chemical fertilizer with 31.4 mg g-1 in 25% fennel + 75% of sainfoin, and increased by15% in the first year and 10% in the second year as compared to 100% manure fertilizer treatment. Also, the highest nitrogen concentration of sainfoin in the first and second years was related to the monocropping of sainfoin under chemical fertilizer with 38.5 and 39.9 mg g-1, respectively. Therefore, it can be concluded that the chemical fertilizer alone or the combination of manure with chemical fertilizer due to the gradual mineralization of the elements, access to and more of the elements required by the plant in monocropping and intercropping can be play an important role in the absorption and nutrition concentration of plant and increase yield.
Keywords: Integrated fertilizer, Broiler litter, Nitrogen, Fennel, land equivalent ratio.
