ارزیابی شاخص‌های انتخاب غیر مستقیم برای بهبود عملکرد ژنوتیپ‌های تریتیکاله تحت شرایط تنش خشکی

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

آرمین ساعدموچشی ¹ , ژاله ساعدموچشی ² , فاطمه انصارشوریجه ³

1 - بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه،
2 - پژوهشگر هنرستان ارشاد، آموزش و پرورش ناحیه 2 سنندج، کردستان، ایران.
3 - دانش آموخته بخش مهندسی منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، فارس.

تاریخ دریافت : 1402/03/20 تاریخ پذیرش : 1402/07/24 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: تنش خشکی, وراثت پذیری, شاخص اسمیت-هیزل, انتخاب همزمان, اثرمستقیم,

چکیده مقاله :

جهت بررسی لاین‌های تریتیکاله با بهره‌وری مناسب در شرایط نرمال و تنش خشکی با استفاده از صفات عملکرد و اجزای عملکرد و نحوه محاسبه ضرایب شاخص انتخاب همزمان اسمیت-هیزل است آزمایش‌های مزرعه‌ای جداگانه در سه سال زارعی از 1393 تا 1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز با 56 ژنوتیپ و دو رقم تریتیکاله در دو شرایط نرمال و تنش خشکی انجام شد. در این مطالعه میزان وراثت‌پذیری عمومی، تنوع و همبستگی ژنتیکی صفات عملکرد و اجزای عملکرد محاسبه شد. وراثت‌پذیری اجزای عملکرد نشان داد که برای ایجاد ارقام با عملکرد بالا می‌توان از عملکرد دانه و صفاتی نظیر تعداد پنجه با وراثت‌پذیری بالا بهره جست. صفات با اثر‌گذاری بالا روی عملکرد شامل تعداد روز تا گلدهی و عملکرد کاه با همبستگی منفی و طول برگ پرچم و عملکرد زیست‌توده با همبستگی مثبت در شرایط نرمال بود. به نظر می‌رسد در شرایط نرمال به دلیل اختصاص منابع به رشد اندام هوایی، افزایش میزان عملکرد کاه دارای اثر منفی روی شاخص انتخاب هم‌زمان و در نتیجه کاهش عمکرد ژنوتیپ‌های تریتیکاله دارد. در شرایط تنش خشکی نیز صفات وزن سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله دارای اثر مثبت روی عملکرد بودند. بر اساس این پژوهش می‌توان از شاخص انتخاب جهت تشخیص ژنوتیپ‌های برتر با استفاده همزمان از چندین صفت در برنامه‌های به‌نژادی سود جست. همچنین در شرایط نرمال ژنوتیپ‌های 53، 48، 32، 29 و 39 و در شرایط تنش ژنوتیپ‌های 36، 38، 39، 48 و 50 به عنوان ژنوتیپ‌های برتر شناسایی شدند.

چکیده انگلیسی:

The general goal of this study is to investigate suitable triticale lines under normal conditions and drought stress using important grain yield and its components. Also, the technique of evaluating the Smith-Hazel coefficient for considering the yield components as indirect selection index, which has not been used practically in plant breeding sciences up to now, has been discussed and proposed. Accordingly, it would be possible to utilize the contribution of yield components in grain yield apply them to screen superior lines in the form of one single index. In this research two separate field experiments, normal irrigation and drought stress conditions, were conducted in three cropping years from 2016 to 2018 with 56 genotypes and two cultivars of triticale. Smith-Hazel selection index applied based on yield-related traits in such a way that the traits with a higher positive effect on grain yield were being utilized for screening aims. high heritability of yield and its component showed the possibility of using them as selection criteria to screen elite genotypes. For indirect selection the path analysis was carried out and calculated coefficient of the traits with higher impacts on yield containing number of days to flowering straw yield with negative impacts alongside flag leaf length and biomass yield with positive impacts in normal condition were used as economic coefficients. In stressful condition, spike weight and seeds and spikelet numbers per spike had a positive and significant effect on the selection index.