اثر محلول‌پاشی کلرمکوات کلراید و کاربرد مقادیر متفاوت کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا (Brassica napus L.)

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

علیرضا عمادی ¹ , هادی پیرسته انوشه ²

1 - گروه زراعت، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران
2 - مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران

تاریخ دریافت : 1395/03/10 تاریخ پذیرش : 1398/10/09 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: پروتئین, اوره, روغن, خورجین, کندکننده رشد,

چکیده مقاله :

به‌منظور بررسی تأثیر غلظت‌های مختلف کلرمکوات‌کلراید بر عملکرد، اجزای عملکرد و کیفیت دانه کلزا در سطوح مختلف کود نیتروژن آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-1393 در مرودشت انجام گردید. تیمارها عبارت بودند از کود نیتروژن در چهار سطح 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار و محلول‌پاشی با غلظت‌های مختلف کلرمکوات‌کلراید کلرید در سه سطح صفر، 5/1 و 3 گرم در لیتر. در این پژوهش تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن صددانه، عملکرد دانه و بیولوژیک، درصد پروتئین و روغن دانه اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تأثیر نیتروژن بر همه صفات، کلرمکوات‌کلراید کلرید بر همه صفات به‌جز وزن صددانه و برهمکنش نیتروژن و کلرمکوات‌کلراید بر همه صفات به‌جز وزن صددانه و درصد پروتئین دانه معنی‌دار بود. نیتروژن و کلرمکوات‌کلراید تأثیر مثبت و معنی‌داری بر عملکرد و اجزای عملکرد و همچنین درصد پروتئین و روغن دانه داشتند. به‌طورکلی، افزایش نیتروژن تا سطح 150 کیلوگرم در هکتار با افزایش کمیت و کیفیت محصول کلزا همراه بود و افزایش بیشتر از آن تأثیر معنی‌داری بر اجزای عملکرد نداشت، ولی درصد روغن دانه را کاهش داد. بین غلظت‌های 5/1 و 3 گرم در لیتر کلرمکوات‌کلراید تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. در شرایط بدون کلرمکوات-کلراید، نیتروژن تا سطح 150 و در شرایط محلول‌پاشی کلرمکوات‌کلراید نیتروژن تا سطح 200 کیلوگرم باعث افزایش معنی‌دار عملکرد دانه گردید. به‌طورکلی، کاربرد 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار توأم با محلول‌پاشی کلرمکوات‌کلراید با غلظت 3 گرم در لیتر برای شرایط مشابه قابل توصیه است.

چکیده انگلیسی:

To evaluate the effect of varied concentrations of chlormequat chloride (CCC) on yield, yield components and grain quality of rapeseed under different nitrogen (N) levels, a field study was conducted as factorial experiment based on randomized complete block design with three replications during 2014-2015 growing season in Marvdasht. The treatments were consisted of nitrogen fertilizer at four levels: 50, 100, 150 and 200 kg ha-1 and CCC spraying at three concentrations: 0, 1.5 and 3 g.L-1. IThe results of analysis of variance showed that the effect of N on all traits, the effect of CCC on all traits except hundred grain weight and the effect of N and CCC interaction on all traits except hundred grain weight and protein percentage were significant. Nitrogen and CCC had positive and significant effect on yield, yield components as well as protein and oil percentage of seed. In general, increasing N up to 150 kg ha-1 was associated with enhanced quantity and quality of rapeseed crop, whereas more amount of N had no significant effect on yield components but reduced oil percentage of seed. There is no significant difference between 1.5 and 3 g.L-1 CCC spraying. Under no CCC application, N up to 150 kg.ha-1 and under CCC foliar application N up to 200 kg.ha-1 increased grain yield. Exceeded amount of N stimulate tillering and increase infertile tillers and reduce N efficiency, while CCC as a growth retardant increased uniformity intra plants and increased fertile tillers via prolong of development during.

منابع و مأخذ:

امام، ی. و ه. پیرسته انوشه. 1393. روش‌های آزمایشگاهی و مزرعه‌ای در علوم زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 108 صفحه.

امام، ی. و م. نیک نژاد. 1390. مقدمه‌ای بر فیزیولوژی عملکرد گیاهان زراعی. انتشارات دانشگاه شیراز. 570 صفحه.

امام، ی. و م.ن. ایلکایی. 1381. تأثیر تراکم بوته و کلرمکوات‌کلراید کلرید (CCC) بر ویژگی های ظاهری و عملکرد دانه کلزای پاییزه رقم طلایه. مجله علوم زراعی ایران. جلد 4: 8-1.

پیرسته انوشه، ه. و ی. امام. 1391الف. دست ورزی صفات مورفو- فیزیولوژیک گندم نان و ماکارونی با استفاده از تنظیم‌کننده های رشد در شرایط متفاوت آبیاری. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی. شماره 5: 45-29.

پیرسته انوشه، ه. و ی. امام. 1391ب. واکنش عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم نان و ماکارونی به تنظیم‌کننده‌های رشد در شرایط تنش خشکی. مجله تنش‌های محیطی در علوم زراعی. شماره 5: 17-1.

زنگانی، ا.، ع. کاشانی، ق. فتحی و م. مسگرباشی. 1385. بررسی تأثیر و کارایی سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی و اجزای عملکرد دانه دو رقم کلزا در منطقه اهواز. مجله علوم کشاورزی ایران. شماره 37: 45-39.

سیدشریفی، ر.، م.ن. سیدی و م. ضعیفی زاده. 1390. اثر مقادیر مختلف کود نیتروژنه بر عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن در ارقام کلزا (Brassica napus L.). مجله به­زراعی کشاورزی. دوره 13. شماره 2: 60-51.

طاهرخانی، م.، ا. گلچین و ق. نورمحمدی. 1384. بررسی کارایی و تأثیر مقادیر مختلف اوره با پوشش گوگردی و سایر منابع کودی نیتروژن دار بر عملکرد کمی و کیفی کلزا. مجله علوم کشاورزی. شماره 2: 191-179.

فتحی، ق.، ع. بنی سعیدی، ع. سیادت و ف. ابراهیم پور. 1381. تأثیر سطوح مختلف نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه کلزا در شرایط آب و هوایی خوزستان. مجله علمی کشاوزری. شماره 25: 57-43.

لک، ش.، ع. مدحج، م. علوی فاضل، م. مجدم و م. گوهری. 1389. اثر تنش کمبود آب، سطوح نیتروژن و تراکم بوته بر شاخص های رشد ذرت هیبرید سینگل کراس 704 در شرایط خوزستان-رامین. فصلنامه فیزیولوژی گیاهان زراعی. سال دوم، شماره 2: 45-66

مجد، س. و ی. امام. 1392. تأثیر کاربرد سایکوسل و نیتروژن  بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزای پاییزه در تراکم های مختلف بوته. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی. جلد 3، شماره 7:  132-123.

محقق، ر. و ی. امام. 1388. بررسی پاسخ عملکرد دو رقم کلزا به سایکوسل و نیتروژن در شرایط استان فارس. مجله پژوهش­های زراعی. شماره 7: 624-615.

میرزاپور ، م.، ا. خوشگفتارمنش، م. داوودی و ا. کوچه­باغی. 1393. تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن بر رشد و عملکرد دو رقم کلزا در دو خاک شور. مجله پژوهش‌های خاک، جلد 28، شماره 1: 14-1.

نامجویان، م.ح. و ح. غدیری. 1384. مطالعه برهمکنش سایکوسل و کود نیتروژن بر عملکرد دانه کلزا. طرح پژوهشی جهاد کشاورزی فارس.

Ahmad, G., A. Jan., M. Arif., T. Jan and R. A. Khattak. 2007. Influence of nitrogen and sulfur fertilization on quality of canola (Brassica napus L.) under rainfed conditions. J. Zhejiang .Uni. Sci. 8: 731-737.

Akinrinde, E.A. 2006. Growth regulator and nitrogen fertilization effects on performance and nitrogen – use efficiency of tall and dwarf varieties of rice (Oryza sativa). Biotechnol. 5:268-276.

Arcand, M.M., J.D. Knight and R.E. Farrell, R. E. 2013. Estimating belowground nitrogen inputs of pea and canola and their contribution to soil inorganic N pools using ₁₅N labeling. Plant soil, 371: 67-80.

Armstrong, E.L. and H.I. Nicol. 1991. Reducing height and lodging in rapeseed with growth regulators. Aust. J. Exp. Agric. 31: 245-250.

Bora, R. K. and C.M. Samara. 2006. Effect of gibberellic acid and cycocel on growth, yield and protein content of pea. Asia. J. Plant Sci. 5: 324-330.

Diepenbrock, W. 2000. Yield analysis of winter oilseed rape (Brassica napus L.): A review. Field Crops Res. 67: 35-49.

El-Nakhlawy, F.S. and A.A. Bakhshawain. 2009. Performance of canola seed yield, yield components and seed quality under the effects of four genotypes and nitrogen fertilizer rates. Env. Arid Land Agric. Sci. 20: 33-47.

Emam, Y. and H.R. Karimi. 1996. Influence of chloromequat chloride on five winter barley cultivars. Iran Agric. Res., 15: 89-104.

Johnston, A M., E.N. Johnston, K J. Kirlkland and P.C. Stevenson. 2002. Nitrogen fertilizer placement for fall and spring seeds (Brassica napus) canola. Can. J. Plant Sci. 82: 15-20.

Kazemeini, S.A., M. Edalat, A. Shekoofa and R. Hamidi. 2010. Effects of nitrogen and plant density on rapeseed (Brassica napus L.) yield and yield components in Southern Iran. J. Appl. Sci. 10: 1461-1465.

Ma, B.L. and D.L. Smith. 1991. Apicial development of spring barley in relation to chloromequat and ethephon. Agron. J. 83: 270-274.

Mintale, Z. and M. Vikmane. 2015. Changes of photosynthesis-related parameters and productivity of spring oilseed rape under different nitrogen and sulphur fertilizers supply. In Proceedings of the International Scientific and Practical Conference. Vol. 1, pp. 163-167.

Pirasteh-Anosheh, H., Y. Emam and A. Khaliq. 2016. Response of cereals to cycocel application (Review article). Iran Agric. Res. 35 (1): 1-12

Prasad, M. and R. Prasad. 1994. Effect of some plant growth regulators in cotton. Ind. J. Plant Physiol. 37: 109-111.

Rathke, G.W., O. Christen and W. Diepenbrock. 2005. Effects of nitrogen source and rate on productivity and quality of winter oilseed rape grown in different crop rotations. Field Crops Res. 94: 103-113.

Scott, R.K., E.A. Ogunremi and J.D. Jvins. 1973. The effect of fertilizers and harvest date on growth and yield of oilseed repe. J. Agric. Sci. Camb. 81: 277-285.

Shekoofa, A. and Y. Emam. 2008. Effect of nitrogen fertilization and plant growth regulators (PGRs) on yield of wheat. Shiraz cv. J. Agric. Sci. Technol. 10: 101-108.

Sliman, Z.T and M.O. Ghandorah. 1992. Response of two wheat cultivars to chlormequat (CCC) Aplication. J. King Saud Univ. Agric. Sci. 4: 57-65.