تعیین ارقام گندم متحمل به تنش شوری با استفاده از روشهای آماری چندمتغییره

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

یونس دولت آبای ¹ ( دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران )
حمید نجفی زرینی ² ( استادیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران )
غلامعلی رنجبر ³ ( دانشیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران )
هادی درزی رامندی ⁴ ( دانشجوی دکتری اصلاح بیومتری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران )

تاریخ دریافت : 1395/08/05 تاریخ پذیرش : 1397/02/06 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: روش های آماری, سدیم کلرید, تجزیه به مولفه های اصلی,

چکیده مقاله :

این پژوهش به منظور بررسی اثر تنش شوری بر رقمهای گندم در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1394 اجرا گردید. این تحقیق در قالب دو آزمایش مجزا انجام شد. در آزمایش اول اثر سه سطح شوری (0 و60 و 120 میلی مولار) بر 117 رقم در مرحلهی جوانهزنی بررسی شد و پس از استخراج نتایج آن در آزمایش دوم تاثیر 4 سطح شوری (0، 60، 120، 180 میلی مولار) بر 10 رقم در مرحله رشد زایشی مورد مطالعه قرار گرفت. هر دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. با استفاده از تجزیه به مولفههای اصلی 75/56 درصد صفات رویشی بوسیله 2 مولفه و 78/31 درصد صفات زایشی بوسیله 3 مولفه قابل تفسیر بودند. با بررسی همبستگیها نیز مشاهده شد که در مرحله جوانه زنی، همبستگی مثبتی بین سه صفت وزن خشک ساقهچه، طول ساقهچه و وزن خشک ریشهچه با مجموع وزن خشک و در مرحله زایشی همبستگی مثبتی بین تعداد کل دانهها با عملکرد دانه وجود داشت. تعدادی از رقمهایی که در مرحله جوانهزنی در برابر تنش شوری تحمل بالایی داشتند، در مرحله رشد زایشی به شوری مقاوم نبودند. با توجه به نتایج بدست آمده از این پژوهش، صفات اندازه طول ریشهچه، طول ساقهچه، وزن خشک ریشهچه و وزن خشک ساقهچه، صفات موثر در تحمل شوری هستند و ارقام روشن زمستان، آریا و چمران 2 ارقام متحمل و ارقام قهته ساروق، کشه فراهان و نیشابور ارقام حساس به تنش شوری شناسایی شدند.

چکیده انگلیسی:

In this regard, this study was conducted to evaluate the effect of salinity stress on different varieties of wheat was conducted at the Agricultural Sciences and Natural Resources University of Sari in 2015. The study was conducted in two separate experiments. the effect of three levels of salinity (0, 60 and 120 mM) on 117 varieties at germination stage was investigated and Using data from the first experiment, in second experiment the effects of four salinity levels (0, 60, 120, 180 mm) on 10 varieties at reproductive stage were studied. Both factorial experiment was conducted in a completely randomized design with three replications. Using principal components analysis, 75.56 percent of germination traits by two components and 78.31 percent vegetative traits by three components were interpreted. The results showed that in the vegetative stage, pbt positive correlations between shoot dry weight, shoot length and root dry weight with the total dry weight and in reproductive stage a positive correlation between the total number of seeds and seed yield were observed. Some of the varieties that had high tolerance to salinity stress at germination stage in the growth phase weren't resistant to salinity. According to the results of this research, traits of root length, shoot length, root dry weight and shoot dry weight, are salt stress tolerance traits. Roshan zemestan, Aria and Chamran 2 varieties were identified as tolerant to salt stress and ghahte sarogh, keshe farahan and neyshabur varieties were sensitive to salinity stress.

منابع و مأخذ:

 پرنده، س.، غ. زمانی، ص. بهامین و ا. فتحی. 1391. بررسی اثر سدیم کلرید بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود تحت تنش شوری. اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار ، تهران، وزارت کشور.

 چغاکبودی، ز.، ع. زیرجدی و د. کهریزی. 1391. ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ­های مختلف کلزا در شرایط مزرعه و آزمایشگاه. مجله به­نژادی نهال و بذر. 1(1): 28.

دادرس، ن.، ح. بشارتی و س. کتابعلی. 1391. اثرات تنش شوری ناشی از کلرید سدیم بر رشد و تثبیت بیولوژیک نیتروژن در 3 رقم سویا. مجله پژوهش­های خاک. 26(2).

رستمی هیر، م.، س. گالشی، ا. سلطانی و ا. زینلی. 1383. تاثیر تنش شوری (کلرید سدیم) بر رشد و تثبیت نیتروژن در 11 رقم سویا. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 11(2).

فرشید ر. صحرایی ا. و غ.ر. زمانی. 1393. تاثیر شوری ناشی از کلرید سدیم بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه های 12 رقم گندم.نشریه پژوهش های زراعی ایران. 12(1): 156-146.

گماریان م.، م.ع. ملبوبی، ف. درویش، س.ا. محمدی و خ. رضوی. 1388. بررسی واکنش ژنوتیپهای گندم نان   (Triticum aestivum L.) به تنش شوری. مجله پژوهش در علوم کشاورزی. 5(1): 31-21.

ولدیانی ع.ر.، ع. حسن زاده قورت تپه و م. تاج بخش. 1384. بررسی اثرات تنش شوری بر جوانه زنی و رشد گیاهچه ارقام جدید و پر محصول کلزای پاییزه. مجله پژوهش و سازندگی زراعت و باغبانی. 66: 32-23.

مصطفوی، خ. و ع. حیدریان. 1391. بررسی تنش شوری بر جوانه­زنی و شاخص­های آن در چهار رقم گیاه آفتاب­گردان. مجله زراعت و اصلاح نباتات. 8 (4): 123-131.

مقتولی، م.، و م. چائی چی. 1387. بررسی اثر شوری و نوع نمک بر تندش و رشد اولیه سورگوم. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. سال ششم. 33-40.

نبوی کلات، س.م. و ر. غفاری، ۱۳۸۹، مطالعه اثرات تنش شوری و خشکی بر خصوصیات جوانه زنی سویا (رقم کلارک)، همایش ملی دستاوردهای نوین در تولید گیاهان با منشاء روغنی، بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد.

Brevedan, R. E., and D. B. Egli 2003. Short periods of water stress during seed filing, leaf  senescence, and yield of soybean. Crop Sciense.43: 2083-2088.

Dieriga, D.A., M.C. Grieve, and M.C. Shannon. 2003. Selection for salt tolerance in lesquerella fendleri. Industrial Crops and Products 17: 15-22

Heydari, B.G.‚ A. Saeidi and B.I. Tabatabaei. 2007. Factor analysis for quantitative traits and path coefficient analysis for grain yield in wheat. J. Agric. Nat. Res. Sci. Techn. 11:135-143.(In Persian).

Kaya, C., D. Higgs. and H. kirnak. 2004. The effects of high salinity (NaCl) and Supplementary phosphorus and potassium on physiology and nutrition development of spinach. Bulg. J. Plant physiol. 27:47-59

Khajeh-Hosseini, M., I. Powell and J. Bingham. 2003.The interaction between salinity stress and seed vigour during germination of soybean seeds. Seed Sci. & Technol., 31: 715- 725.

Munns, R., James, R.A. and A. Lauchli, 2006. Approaches toincreasing the salt tolerance of wheat and other cereals. J. Exp.Bot., 57: 1025.

Pan. Y., L. J. Wu, Z. L. Yu. 2006. Effect of salt and drought stress on antioxidant enzymes activities and SOD isoenzymes of liquorice (Glycyrrhiza uralensis fisch). Plant Growth Regul. 49: 157-165.