اثر تنش شوری بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی ویژگی‌های فیزیولوژیک توده های بومی زیره سبز (Cuminumcyminum) حاصل از کالوس

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

مهسا فاضل ¹ , محمد آرمین ² , جلال صبا ³ , علی محمد طزری ⁴

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
2 - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران
3 - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
4 - استادیار گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه حکیم سبزوار، سبزوار، ایران

تاریخ دریافت : 1395/01/29 تاریخ پذیرش : 1396/03/16 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: اسانس, پتاسیم, سدیم, کشت در شیشه,

چکیده مقاله :

انتخاب گیاهان مقاوم به شوری در مرحلة جوانه زنی از طریق کشت در محیط آزمایشگاهی روشی کم هزینه و مطمئن محسوب می شود. در این آزمایش اثر غلظت های مختلف شوری بر توده های زیرة سبز مورد بررسی قرار گرفت.آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل تنش شوری با سطوح 0، 3، 6 و 9 دسی زیمنس بر مترمربع NaCl و 8 توده زیره سبز شیراز، آباده، کرمان، جیرفت، بیرجند، سبزوار، تربت حیدریه و جاجرم بودند. ریزنمونه های ساقه‌چه حاصل از کشت آزمایشگاهی بذور هر یک از توده‌های زیره سبزجهت تولید کالوس و باززایی گیاهچه به محیط کشت MS حاوی 1میلی گرم در لیترNAA و 2 میلی گرم در لیتر Kin منتقل شد. گیاهچه‌های حاصل از کشت کالوس جهت بررسی اثر تنش شوری در شرایط گلخانه‌ای کشت گردیدند. نتایج حاکی از کاهش عملکرد و اجزای عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک زیرة سبز در نتیجة افزایش سطوح شوری بود. شوری همچنین باعث کاهش درصد اسانس و محتوای پتاسیم بافت‌های گیاهی گردید. بیشترین تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در توده کرمان و بیشترین درصد اسانس و محتوای پتاسیم در توده جیرفت مشاهده شد. توده کرمان در شرایط شور از عملکرد بیولوژیک و تعداد چتر در بوته بیشتری نسبت به سایر ارقام برخوردار بود.

چکیده انگلیسی:

Choose plants resistant to salinity at germination stage through in vitro culture are a reliable and economical method in order to select the salt tolerant plant. In this experiment the effect of different concentrations of salinity on mass cumin was investigated. , an experiment was carried out in order to study the effect of different salinity levels on Cuminum cyminum varieties in a completely randomized design with three replications . In this paper , effect of : Salinity with five levels 0 , 3 , 6 and 9 Mm ( NaCl ) and eight varieties of Cuminum cyminum . Cumin variety include: Shiraz , Abadeh, Kerman, Jiroft, Birgand, Sabzevar, Torbat-e-Hydareyhe and Jagarm. Explant plumule produced from seedling vitro culture of Cumin for producing Callus and Subshrub regeneration with contents 1 mgL-1 NAA and 2 mgL-1 kinetin concentrations. Cumin from callus cultures were grown under greenhouse conditions to evaluate the effect of salinity. The result showed that all growth indices, economic and biological yield of cumin decreased with increasing salinity levels. Salinity also reduced the percentage of essential oils and k+. highest umbrella numbers per plant, seed numbers per umbrella, economic and biological yields in Kerman and highest percentage of essential oil and content of K+ was in Jiroft. Kerman in saline conditions of biological yields, umbrella numbers per plant was more than other varieties.

منابع و مأخذ:

پوستینی،ک. و س. ز. سلماسی. 1376. اثر شوری بر روی تولید و انتقال مجدد ماده خشک دو رقم گندم. مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 16: 29-11.

تاتاری، م. و م. کافی. 1381. بررسی سطوح مختلف شوری و دفعات آبیاری بر رشد و عملکرد زیره سبزدر منطقة مشهد. پایان نامة کارشناسی ارشد زراعت. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدة کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات.

تحمل کنان، م. 1388. اثر متقابل شور، ازت و بور بر رشد نهال های زیتون در محیط کشت پرلیت. پایان نامة کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان، دانشکدة کشاورزی، گروه خاک شناسی.

حاتمی، ح. و س. الف. گالشی. 1387. اثر سطوح مختلف شوری بر جوانه زنی گندم. مجلة علوم کشاورزی و منابع طبیعی. جلد 6، شماره2: 35-31.

سلامی، م. ر.، ع. صفرنژاد و ح. حمیدی. 1386. اثر تنش شوری برخصوصیات مورفولوژی زیره سبز و سنبل الطیب. مجلة پژوهش و سازندگی. جلد72: 83-77.

شاهین فر، ز. 1387. برآورد وراثت پذیری خصوصی و عمومی هدایت­روزنه­ای، دمای کانوپی و صفات گیاهچه ای گندم تحت تأثیر تنش آبی. پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان، دانشکدة کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات.

طزری، ع. م. 1375. بررسی اثر شوری بر ترکیبات سازنده اسانس زیره سبز در کشت بافت و گیاه کامل. پایان نامة کارشناسی ارشد دانشگاه تهران. دانشکدة کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات.

کافی، م. و س.استوارت.1377. اثرات شوری و تجمع کاتیون ها در اندام هوایی و ریشه ارقام گندم مقاوم و حساس به شوری. مجله علوم زراعی ایران. جلد 12، شماره 2: 12-9.

کافی، م.، م. ح. راشد محصل.، ع. کوچکی و ع. الف. ملافیلابی. 1381. زیره سبز فناوری تولید و فرآوری. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

ملافیلابی،ع. 1379. تکنولوژی تولید بذر و تکثیر انبوه گیاهان دارویی. سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران مرکز خراسان.

مومنی، ع.، م. محمدیان و م. ز. نوری. 1388. ارزیابی مزرعه ای ژنوتیپ های برنج جهت تحمل به تنش شوری در مازندران. مجلة الکترونیک تولید گیاهان زراعی.جلد2، شماره2: 144-129.

نبی زاده، م.، ر. 1381. اثر شوری بر رشد و عملکرد زیره سبز. پایان نامة کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدة کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات.

هاشمی نژاد، ی.، ع. علی آبادی و الف. فیله کش. 1385. بررسی غنی سا زی بذر با پتاسیم بر مقاومت بذور زیره سبز در برابر تیمارهای مختلف شوری در مرحلة جوانه زنی. مجله علوم و صنایع کشاورزی. جلد 1: 138-136.

Akinci, I. E. and M. Simsek. 2004. Ameliorative effects of potassium and calcium on the salinity stress in embryo culture of cucumber. J. Biolo. Sci. 4: 361-365.

Francois, L. E., C. M. Grieve., E. V. Maas. and S. M. Lesch.1994. Time of salt stress affects growth and yield components of irrigated wheat. Agron. J . 86: 100-107.

Garg, B. K., U. Burman. and S. Kathju. 2002. Responses of cumin to salt stress. J. Plant Physiol. 71: 70-74.

Garg, B. K., U. Burman. and S. Kathju. 2003.Genotypic differences in seed yield, K: Na ratio and leaf metabolismof cumin (Cuminumcyminum L.) under salt stress. 7 : 30-35.

Karmoker, J. L.,S. Farhana. and P. Rashid. 2008. Effects of salinity on ion accumulation in maize (ZEA MAYS L. CV. BARI-7). Bangladesh J. Bot. 372: 203-205.

Levitt, J. 1980. Responce of plants to environmental stresses. Vol. II. Acadamic press Inc. 2 pp.

Tatari, M. and R. AbbasiAlikamar. 2004. Effect of salinity and times of irrigation on growth and yield of cumin. 77 PP.