تبیین مدل کیفیت‌های طراحی شهری پل‌های اجتماعی

محورهای موضوعی : طراحی شهری

زهرا جمشیدیان ¹ , سید علی صفوی ² , احسان رنجبر ³

1 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، ایران
2 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/02/23 تاریخ پذیرش : 1401/09/08 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: پیاده‌مداری, پل‌های اجتماعی, پل پیاده, تفرجگاه پیاده, کیفیت طراحی شهری,

چکیده مقاله :

موضوع فضاهای شهری پیاده‌ مدار به‌عنوان رویکردی غالب در ادبیات طراحی شهری دارای اهمیت فراوان است. ضرورت توجه به این موضوع در کلان‌شهرها به‌دلیل توسعه‌ی فضاهای خودرو ‌محور و کاهش قابلیت پیاده ‌مداری بیش‌از پیش احساس می‌شود. نوعی از فضاهای پیاده که از دیرباز در شهرها وجود داشته‌اند؛ پل‌های اجتماعی بوده‌اند. بنابراین مفهوم "پل به مثابه فضای اجتماعی" که به ‌خصوص در کشور ما جایگاه واجد ارزشی داشته ‌است می‌تواند بازتعریف و تدقیق شده و در توسعه‌ فضاهای امروزی مورد استفاده قرارگیرد. علاوه‌ بر قابلیت پیاده ‌مداری، پل‌های اجتماعی دارای فواید دیگری نیز هستند که می‌تواند در سطوح مختلف از محله تا سطح جهانی، تأثیرگذار باشد؛ چرا که پتانسیل زیادی برای طراحی خلاقانه را دارند و می‌توانند در جهت تأمین اهدافی مانند ایجاد تعاملات اجتماعی، خلق خاطرات جمعی، ایجاد هویت و کارکرد پویا برای شهرها به‌کار گرفته‌ شوند. این پژوهش با رویکرد کیفی، در پی کشف عواملی است که پل‌های شهری را به فضاهای اجتماعی موفق تبدیل می‌کند. بنابراین پس از مطالعات مبانی نظری و تجارب جهانی، دو مورد از پل‌های تهران که زندگی شهری در آن ‌ها جریان دارد مورد پژوهش قرار گرفتند. مراجعه‌کنندگان این فضاها به‌طور تصادفی انتخاب شده و مصاحبه‌ عمیق در رابطه با کشف کیفیت‌های فضا با آن‌ها انجام شده ‌است و جمع ‌آوری داده‌ها به روش مصاحبه تا اشباع نظری ادامه‌ یافته ‌است. سپس داده‌های جمع ‌آوری‌شده به روش تحلیل محتوا مورد تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته‌اند. بر‌اساس نتایج این پژوهش معیارهای کیفیت پل‌های اجتماعی برساخته‌ی دو مؤلفه‌ی عملکردی و ادراکی است.

چکیده انگلیسی:

Abstract As a dominant approach in the literature on urban design, walkable urban spaces are of great importance. So, the concept of "bridge as a social space" which has a valuable place, especially in Iran, can be redefined and used in the development of today's spaces. Social bridges have many benefits that can be effective at different levels from the neighborhood to the world in addition to their walkability because they have great potential for creative design and can be used to fulfill goals such as establishing social interactions, creating collective memories, creating identity, and dynamic functioning for cities. This qualitative study was conducted to identify the factors that make urban bridges successful social spaces. For this purpose, after reviewing the theoretical foundations and world experiences, two bridges of Tehran, where urban life flows, were examined. The visitors to these spaces were randomly selected and interviewed in-depth concerning the qualities of the space. The interviews were continued until theoretical saturation was achieved. The collected data were then analyzed by content analysis. The results indicated that the criteria for the qualities of social bridges are based on functional and perceptual components.Keywords: urban design qualities, social bridges, walkable bridges, walkability, Pedestrian promenade.

منابع و مأخذ:

امیرشاه کرمی، سیدعبدالعظیم. (1385). بازخوانی مهندسی پل خواجو. گلستان هنر. 6، 81-94.

بحرینی، سیدحسین، خسروی، حسین. (1389). معیارهای کالبدی-فضایی موثر بر میزان پیاده‌روی، سلامت و آمادگی جسمانی. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 2(43)، 5-16.

پاکزاد، جهانشاه. (1384). راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، شرکت طرح و نشر پیام‌سیما، وزارت مسکن و شهرسازی.

پورجعفر، علی، رنجبر، احسان و خرمی، علی. (1396). تببین مدل نوین کیفیت‌های طراحی شهری فضاهای شهری زیرزمینی. نقش جهان، مطالعات نظری و فناوری‌های نوین معماری و شهرسازی. 7(3)، 79-94.

ترکاشوند، عباس، جهانبخش، حیدر و کریمی نژاد، مریم. (1395). بازشناسی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر شکل‌گیری هویت و خاطره جمعی در فضاهای شهری پیرامون پل‌های تاریخی.  نشریه علمی – پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. 8(13)، 5-14.

جیکوبز، جین. (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. (ترجمه حمید پارسی و آرزو افلاطونی). تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

حسین‌زاده دلیر, کریم و آشنا، لاله. (1390). نظم بصری در شهرسازی سنتی ایران، مطالعه موردی: بازار تبریز. نشریه جغرافیا و برنامه ریزی. 16(37), 25-57.

رنجبر, احسان، رئیس اسماعیلی, فاطمه. (1389). سنجش کیفیت پیاده راه های شهری در ایران نمونه موردی: پیاده راه صف (سپهسالار) تهران. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 2(42)، 83-93.

علی بخش، ندا و محمدخانی، ساناز. (1395). بررسی عملکرد زیبا شناسی طراحی پل در معماری شهری (نمونه مورد مطالعه پل طبیعت تهران). دومین همایش بین المللی معماری، عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم. تهران. 

فرشیدنیک, فرزانه و افهمی، رضا. (1389). پل‌_سکونتگاه سیر تکامل پیوستگی کاربرد عبور و سکونت در پل‌های ایران. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی. 2(41)، 55-66.

فرشید نیک، فرزانه، افهمی، رضا و طاووسی، محمود. (1390). بررسی تجلی حکمت صدرایی در معماری اصفهان عصر صفوی (پل خواجو، ترجمان اسفار اربعه ملاصدرا). دو فصلنامه‌ی دانشگاه هنر، نامه‌ی معماری و شهرسازی. 4(7)، 49-66.

کریمی نژاد، ..... ......... ......... (1394)،

گلکار، کوروش. (1379). مؤلفه‌های سازنده کیفیت طراحی شهری. نشریه علمی_ پژوهشی صفه. 32، 38-65.

لک، آزاده و جلالیان، سحر. (1397). تجربه ی معنای مکان فضای شهری: کاربرد تحلیل محتوای کیفی در کشف معنای باغ فردوس. مجله علمی_پژوهشی مطالعات معماری ایران. 13، 71-88.

محمدی، محمود، چنگلوایی, یونس. (1392). ارزیابی مؤلفه های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای پیاده گردشگری (مورد پژوهی الویت بندی مسیرهای گردشگری پیاده در شهر اصفهان). معماری و شهرسازی ایران. 5(4)، 32-15.

مدنی پور، علی. (1379).  طراحی فضای شهری، نگرشی به فرایند اجتماعی و مکانی، ترجمه فرهاد مرتضایی. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.

مروج تربتی، خاطره و پورنادری، حسین. (1392). بررسی تداوم سنت‌های مؤثر در شکل‌گیری پل خواجو براساس مطالعه تطبیقی پل‌های تاریخی شهر اصفهان. فصلنامه علمی پژوهشی مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی نظر (باغ نظر). 27، 61-70.

منصوری، مریم‌السادات. (1394). زیباشناسی فضای جمعی؛ ارزیابی زیبایی در سه فضای شهر تهران. مجله علمی منظر، 7(30)، 62-69.

ناظمی، الهام، حبیب، فرح و ماجدی، حمید. (1394). کارکرد پل به عنوان فضای شهری. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی 4(16)، 23-34.

ناظمی، الهام و محقق نسب، عنایت الله. (1394). لزوم بازطراحی پل‌های عابر پیاده در جهت بهبود منظر شهری (با الگوگیری از نمونه‌های موفق ایران و جهان). دومین کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، موسسه بین المللی معماری، شهرسازی مهرازشهر.

ندائی، سمیه و کاملی، محسن. (1396). بررسی پل طبیعت تهران و تأثیر آن در منظر شهری. اولین همایش ملی معماری و شهرسازی (اندیشه، نظریه‌ها و روش‌ها). ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر. 9(31)، 1-11.

Alison C. (2002). Brooklyn Bridge, NY, USA; Available from: https://www.pps.org/places/ brooklyn-bridge [20 October 2019].

Bentley, I. et al. (1985). Responsive Environments: A Manual for Designers, London: The Architectural.

Bogle M, Diby S, Burnstein E. Equitable Development Planning and Urban Park Space, Early Insights from DC’s 11th Street Bridge Park Project, Urban Institute, Washington,2016;  Available from: www.urban.org [20 October 2019].

Bupp M. (2002). Charles bridge, Prague; Available from: https://www.pps.org/places/charles-bridge [20 October 2019].

Burke S. (2015). Building Bridge as a Public Spaces not just Infrastructure, project for public spaces; Availablefrom:  https://www.pps.org/article/bridge-and-placemaking [1 October 2019].

Carmona, M. (2003). Public places, Urban spaces; Architectural press.

Gehl, J. (1986).

Habermas, J. (1978). L’espace public: archéologie de la publicité comme dimension constitutive de la société bourgeoise, traduit par Marc Buhot de Launay, Paris: Payot.

Holsti Ole-R. (2002). Content analysis for the social sciences and humanities; Translated by Salarzadeh-Amiri N, Tehran, Allameh Tabataba’i University.

Jacobs, A & D. Appleyard. (1987). Toward an Urban Design Manifesto; JAPA, 53(1): 112-120.

Lynch, K. (1981). A Theory of Good City Form, Cambridge, Mass: MIT Press.

Punter J. V. & M. Carmona. (1997).The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, London: E & FN Spon.

Salamak M, Fross K. (2016). Bridges in Urban Planning and Architectural Culture, Journal of Procedia Engineering; 161: 207-212. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877705816327382

Trancik, R. (1986). Finding Lost Space: Theory of Urban Design, New York: Van Nostrand Reinhold.

Whyte W H. (1980). The Social Life of Small Urban Spaces, Tuxedo Maryland: Printers II Inc.

https://www.archdaily.com [20 October 2019].

Alibakhsh, Neda; Mohammadkhani, Sanaz (2016). Investigating the aesthetic performance of bridge design in urban architecture (case study: the Tabiat Bridge in Tehran). The Second International Conference on Architecture, Civil Engineering, and Urban Development in the Third Millennium. Tehran. https://civilica.com/doc/531688.

Alison C. Brooklyn Bridge, NY, USA, 2002; Available from: https://www.pps.org/places/ brooklyn-bridge [20 October 2019].

Amir-Shah Karami, Seyyed Abdolazim (2006). Rereading the Engineering of Khajoo Bridge. Golestan-e-Honar. 6, 81-94.

Bahraini, Seyed Hossein; Khosravi, Hossein (2010). Physical and Spatial Features of built environment which have Impact on Walking, Health status, and Body Fitness. Honar-Ha-Ye-Ziba, Memari-Va-Shahrsazi. 2(43), 5-16.

Bentley, I. et al. Responsive Environments: A Manual for Designers, London: The Architectural, 1985.

Bogle M, Diby S, Burnstein E. Equitable Development Planning and Urban Park Space, Early Insights from DC’s 11th Street Bridge Park Project, Urban Institute, Washington,2016; Available from: www.urban.org [20 October 2019].

Bupp M. Charles bridge, Prague, 2002; Available from: https://www.pps.org/places/charles-bridge [20 October 2019].

Burke S. Building Bridge as a Public Spaces not just Infrastructure, project for public spaces, 2015; Available from: https://www.pps.org/article/bridge-and-placemaking [1 October 2019].

Carmona, M. Public places, Urban spaces, Architectural press, 2003.

Farshid Nik, Farzaneh; Afhami, Reza (2010). Iranian Bridge-Caravansaries Evolutionary process of unifying Caravansary buildings and Bridge structures. Honar-Ha-Ye-Ziba, Memari-Va-Shahrsazi. 2(41), 55-66.

Farshid Nik, Farzaneh; Afhami, Reza; Tavousi, Mahmoud (2011). Expression of Sadra Wisdom in the Safavid Architecture (Khaju Bridge: a Translation of Sadra’s AsfarAl-Arba‘ah). Journal of the University of Arts, Architecture and Urbanism. 4(7), 49-66.

Golkar, Kourosh (1998). Components of Urban Design Quality. Soffeh. 32, 38-65.

Habermas, J. L’espace public: archéologie de la publicité comme dimension constitutive de la société bourgeoise, traduit par Marc Buhot de Launay, Paris: Payot, 1978.

Holsti Ole-R. Content analysis for the social sciences and humanities. Translated by Salarzadeh-Amiri N, Tehran, Allameh Tabataba’i University; 2002.

Hosseinzade Dalir, Karim; Ashena, Laleh (2011). Visual Order in Iranian Traditional Urban Planning (Case study: Tabriz Baazar). Journal of Geography and Planning. 16(37), 25-57.

Jacobs, A & D. Appleyard. Toward an Urban Design Manifesto JAPA, 1987, 53(1): 112-120.

Jacobs J. The Death and Life of Great American Cities, London: Jonathan Cape, 1961.

Jacobs, Jane (2016). The Death and Life of Great American Cities, translated by Hamid Parsi and Arezoo Aflatooni. Tehran: University of Tehran Press.

Lak, Azadeh; Jalalian, Sahar (2018). Experiencing the meaning of the place of urban space: the application of qualitative content analysis in discovering the meaning of Ferdous Garden. Journal of Iranian Architecture Studies (JIAS). 13, 71-88.

Lynch, K. A Theory of Good City Form, Cambridge, Mass: MIT Press, 1981.

Madanipour, Ali (1998). Design of urban space, an inquary into a socio-spatial process, translated by Farhad Mortezaei. Tehran: Urban Processing and Planning Company.

Mansouri, Maryam (2015). Social Space Aesthetics; Aesthetic Evaluation of Three Cases in Tehran. Journal of Manzar, 7(30), 62-69.

Mohammadi, Mahmoud; Changalvaei, Yunus (2013). Evaluation of the quality components of urban space on the desirability of tourist walking routes (a case study of prioritizing tourism walkable routes in Isfahan). Journal of Iranian Architecture & Urbanism (JIAU). 5(4), 15-32.

Moravej Torbati, Khatereh; Pournaderi, Hossein (2013). Continuity of Traditions in Shaping the Form of Khajoo Bridge based on the Comparative Study of Historic Bridges of Isfahan. The Scientific Journal in the Field of Theorical Studies Art and Architecture (Bagh-e-Nazar). 27, 61-70.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nazemi, Elham; Habib, Farah; Majedi, Hamid (2015). The function of the bridge as an urban space. Journal of Geography and Environmental Studies 4(16), 23-34.

Nazemi, Elham; Mohaghegh Nesab, Enayatollah (2015). The need to redesign walkable bridges to improve the urban landscape (following the successful examples of Iran and the world). 2st National Conference on Architecture and Sustainable Urban Landscape, Mehrazshahr International Institute of Architecture and Urban Planning. https://civilica.com/doc/385263 [5 October 2019].

Nedai, Somayeh; Kameli, Mohsen (2017). Investigation of the Tabiat Bridge in Tehran and its effect on the urban landscape. The First National Conference on Architecture and Urbanism (Ideas, Theories, and Methods). Malayer, Islamic Azad University, Malayer Branch. 9(31), 1-11.

Pakzad, Jahanshah (2005). Design Guides for Urban Spaces in Iran, Ministry of Roads & Urban Development.

Pourjafar, Ali; Ranjbar, Ehsan; Khorami, Ali (2017). Definition of New Model of Urban Design Qualities for Underground Urban Spaces. Naqshejahan. 7(3), 79-94.

Punter J. V. & M. Carmona. The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, London: E & FN Spon, 1997.

Ranjbar, Ehsan; Rais Esmaili, Fatemeh. (2010). Quality Assessment of Pedestrian Streets in Iran Case Study: Saf (Sepahsalar), Tehran. Honar-Ha-Ye-Ziba, Memari-Va-Shahrsazi. 2(42), 83-93.

Salamak M, Fross K. Bridges in Urban Planning and Architectural Culture, Journal of Procedia Engineering. 2016; 161: 207-212.

Trancik, R. Finding Lost Space: Theory of Urban Design, New York: Van Nostrand Reinhold, 1986.

Torkashvand, Abbas; Jahanbakhsh, Heider; Kariminezhad, Maryam (2016). Recognition of Components Affecting the Formation of Identity and Collective Memory Around Historic Bridges (Case Study: Langroud City). Journal of Iranian Architecture & Urbanism (JIAU). 8(13), 5-14.

Whyte W H. The Social Life of Small Urban Spaces, Tuxedo Maryland: Printers II Inc, 1980

https://www.archdaily.com [20 October 2019].