بررسی تأثیر ویژگی‌های هیئت‌مدیره بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت با رویکرد فراتحلیل

محورهای موضوعی : حسابداری مالی و حسابرسی

محمد جواد زارع بهنمیری ¹ , نرگس سرلک ² , منیزه رامشه ³ , فاطمه اویسی نیک ⁴

1 - گروه حسابداری، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم
2 - دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران
3 - استادیار گروه حسابداری، دانشگاه قم، قم، ایران
4 - دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه قم، قم، ایران

تاریخ دریافت : 1401/12/20 تاریخ پذیرش : 1402/11/23 تاریخ انتشار : 1404/06/15

کلید واژه: حاکمیت شرکتی, فراتحلیل, مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت, ویژگی هیئت‌مدیره,

چکیده مقاله :

هدف از اجرای این پژوهش، استفاده از رویکرد فراتحلیل به منظور ترکیب، یکپارچه‌سازی و حذف ناسازگاری‌ها در پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه بررسی تأثیر ویژگی‌های هیئت‌مدیره از معیارهای حاکمیت شرکتی بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت است. در این پژوهش از رویکرد لیپسی و ویلسون (2001) و همچنین آزمون Q کوکران برای 59 پژوهش شامل 12 پژوهش داخلی طی سال‌های 1385 تا 1400 و 47 پژوهش خارجی طی سال‌های 2002 تا 2021 استفاده شده است. در این پژوهش‌ها مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت به عنوان متغیر وابسته و ویژگی‌های هیئت‌مدیره متغیر مستقل عنوان شده بودند. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که بین استقلال هیئت‌مدیره، حضور زنان در هیئت‌مدیره، مدرک تحصیلی مدیران، کمیته مسئولیت‌پذیری اجتماعی، اندازه هیئت‌مدیره، حضور مدیران خارجی در هیئت‌مدیره، مدیریت چندگانه و دوره تصدی هیئت‌مدیره با مسئولیت‌پذیری اجتماعی رابطه مثبتی برقرار است. بین دوگانگی مسئولیت مدیرعامل و مسئولیت‌پذیری اجتماعی رابطه منفی برقرار است. این پژوهش با بررسی سازوکارهای حاکمیت شرکتی به قانون‌گذاران و متولیان حرفه و سرمایه‌گذران و شرکت‌ها کمک می‌نماید تا توجه بیشتری به معیارهای اثرگذار حاکمیت شرکتی از جمله ویژگی‌های هیئت‌مدیره و فاکتورهای تأثیرگذار در انتخاب مدیران جهت کنترل و نظارت بر عملکرد شرکت داشته باشند تا منجر به بهبود فعالیت‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی و حداکثرسازی منافع سهامداران گردد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research is to use the meta-analysis approach to combine, integrate and eliminate the inconsistencies in the research conducted in the field of investigating the impact of the board characteristics on the criteria of corporate governance on corporate social responsibility. This research has used the approach of Lipsey and Wilson (2001) as well as Cochran's Q test for 59 studies, including 12 internal studies during the years 2006 to 2021 and 47 foreign studies during the years 2002 to 2021. In these studies, corporate social responsibility was mentioned as a dependent variable and corporate board characteristics as an independent variable. The results show that board independence, women on the board, degree of education, corporate social responsibility board committee, the board size, foreign directors on the board, multiple directorships, and tenure of directors have a positive relationship with corporate social responsibility. Also, there is a negative relationship between CEO duality with corporate social responsibility. By examining the mechanisms of corporate governance, this research helps the legislators, trustees of the profession, investors, and companies to pay more attention to the practical criteria of corporate governance, including the board characteristics and the factors influencing the selection of managers to control the company's performance and finally, it leads to the improvement of social responsibility activities and maximizing the interests of shareholders.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع
بذرافشان، آمنه، (1392)، "روش‌شناسی متاآنالیز (فراتحلیل) در حسابداری: معرفی، ضرورت‌ها و کاربردها"، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ارائه شده در همایش حسابداری ایران.
برزگر، قدرت الله، حسن نتاج کردی، محسن و ملکی، دنیا، (1398)، "بررسی اثر ویژگی‎های کمیته حسابرسی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‎ها"، بررسی حسابداری و حسابرسی، 26(1)، صص 38-19.
برندک، سجاد و منصوری حبیب ابادی، فاطمه، (1398)، "کارایی هیئت‌مدیره و عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکت: نقش تعدیلی پیشینه دانش مالی"، چشم انداز حسابداری و مدیریت، 2(19)، صص 127-108.
بهارمقدم، مهدي، صادقي، زين العابدين و صفرزاده، ساره، (1392)، "بررسي رابطه مكانيزم‌هاي حاكميت شركت بر افشاي مسئوليت اجتماعي شركت‌ها"، فصلنامه حسابداري مالي، 5(20)، صص 107-90.
پاکدلان، سعید، آذر براهمان، علیرضا، رئیسیان، علی و پرهیزکار کهنه اوغاز، سمیه، (1400)، "بررسی تأثیر مکانیزم‌های نظام راهبری بر گزارشگری مسئولیت اجتماعی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پژوهش در حسابداری و علوم اقتصادی، 7(5)، صص 82-69.
پاکدلان، سعید، آذر براهمان، علیرضا و ضیائی، زکیه، (1400)، "بررسی رابطه شاخص‌های حاکمیت شرکتی بر افشای زیست محیطی و افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی"، پژوهش در حسابداری و علوم اقتصادی، 5(4)، صص 20-11.
حاجیها، زهره و شاکری، عبدالرضا، (1398)، "حاکمیت شرکتی، افشای مسئولیت‌ اجتماعی و ارزش شرکت"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 11(44)، 192-175.
حساس یگانه، یحیی، (1385)، "حاکمیت شرکتی در ایران"، حسابرس، 9(32)، صص 39-32.
حسینی، سید علی و حقیقت، سرور، (1395)، "رابطه بین حاکمیت شرکتی و تعهد به ایفای مسئولیت‌های اجتماعی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پژوهش حسابداری، 6(4)، صص 128-103.
حیدری، مهدی، علی‌خانی، مرضیه، مران‌جوری، مهدی، (1397)، "تأثير استقلال هيات مديره بركيفيت افشاي اطلاعات اجتماعي در گزارش‌هاي سالانه"، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 7(27)، صص 62-51.
"دستورالعمل حاکمیت شرکتی ناشران ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار"، مصوب 18/7/1401.
زارع بهمنمیری، محمد جواد و حسنخانی، فاطمه، (1400)، "ویژگی‌های موسسه حسابرسی و تأخیر ارائه گزارش حسابرسی با رویکرد فراتحلیل"، بررسی حسابداری و حسابرسی، 26(4)، صص 690-664.
سام دلیری، سام، آذین‌فر، کاوه، نبوی چاشمی، علی و پورعلی لاکلایه، (1401)، "تبیین مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده اجتماعی شرکت‌ها جهت ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 15(1)، 211-238.
صبوحی، نسترن و محمدزاده، امیر، (1397)، "بررسی رابطه بین عملکرد اجتماعی، ساختار مالکیت و حاکمیت شرکتی"، دانش حسابداری مالی، 5(1)، صص 151-127.
عبدی، مصطفی، کاظمی علوم، مهدی، محمدپور زنجانی، مسعود و پرویزی، آرزو، (1398)، "تنوع جنسیتی اعضای کمیته حسابرسی، هیئت‌مدیره و مدیرمالی و افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت: آزمون نظریه دگرگزینی"، بررسی حسابداری و حسابرسی، 26(4)، صص 569-544.
فرهاد توسکی، امید و موسوی‌پور، سمیه، (1400)، "بررسی تاثير اجتناب مالياتی و حاکميت شرکتی بر مسئوليت اجتماعی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، چشم انداز حسابداری و مدیریت، 4(54)، صص 68-55.
قادرزاده، سیدکریم، کردستانی، غلامرضا و حقیقت، حمید، (1396)، "شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر سطح افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها با رویكرد داده‌کاوی"، پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری مالی، 6(2)، صص 46-7.
لطفی، محسن و قادرزاده، سیدکریم، (1399)، "بررسی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی و ساختاری مدیریت بر نحوه ایفای مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها: با تأکید بر مدل‌های داده‌کاوی و تحلیل پوششی داده‌ها"، دانش حسابداری مالی، 7(4)، صص 153-127.
مران جوری، مهدی و رضوانی، جهانگیر، (1397)، "فراتحلیل در تحقیقات حسابداری"، پژوهش حسابداری، 8(2)، صص 147-125.
مشایخ، شهناز، پارسایی، منا و کلانی، اکرم، (1400)، "رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها با کیفیت اطلاعات حسابداری و گزارش حسابرس"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 13(51)، 41-64.
ملکیان، اسفندیار، فخاری، حسین و جفائی رهنی، منیر، (1398)، "بررسی تأثیر ویژگی‌های هیئت‌مدیره شرکت برمیزان گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی"، دانش حسابداری، 10(2)، صص 112-77.
ملکیان، اسفندیار، سلمانی، رسول و شهسواری، معصومه، (1395)، "مطالعه رابطه بین مالکیت دولتی و نهادی با مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها (شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)"، دانش سرمایه‌گذاری، 5(17)، صص 74-55.
واعظ، سیدعلی، انواری، ابراهیم، رودبار شجاعی، علی و کریمی، زینب، (1397)، "تأثیر استقلال هیئت‌مدیره و تمرکز مالکیت بر ابعاد مسئولیت پذیری اجتماعی"، حسابداری مالی، 10(39)، صص 140-111.
Abdelfattah, T., & Aboud, A. (2020), “Tax avoidance, Corporate Governance, and Corporate Social Responsibility: The Case of the Egyptian Capital Market”, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 38(1): 100304.
Abu Qa’dan, M. B., & Suwaidan, M. S. (2019), “Board Composition, Ownership Structure and Corporate Social Responsibility Disclosure: The Case of Jordan”, Social Responsibility Journal, 15(1), PP. 28-46.
Adel, C., Hussain, M. M., Mohamed, E. K. A., & Basuony, M. A. K. (2019), “Is Corporate Governance Relevant to the Quality of Corporate Social Responsibility Disclosure in Large European Companies”, International Journal of Accounting & Information Management, 27(2), PP. 301-332.
Ahmed Haji, A. (2013), “Corporate Social Responsibility Disclosures Over Time: Evidence from Malaysia”, Managerial Auditing Journal, 28(7), PP. 647-676.
Andanawarih, P. P., Restuningdian, N., & sidharta, E. A. (2021), “The Effect of a Corporate Governance on the Corporate Social Responbility: Meta Analysis Study”, South East Asia Journal of Contemporary Business, Economics and Law, 24(2), PP. 150-160.
Ashfaq, K., & Rui, Z. (2019), “Revisiting the Relationship between Corporate Governance and Corporate Social and Environmental Disclosure Practices in Pakistan”, Social Responsibility Journal, 15(1), PP. 90-119.
Barakat, F. S. Q., Lopez Perez, M. V., & Rodríguez Ariza, L. (2015), “Corporate Social Responsibility Disclosure (CSRD) Determinants of Listed Companies in Palestine (PXE) and Jordan (ASE)”, Review of Managerial Science, 9, PP. 681-702.
Beitratti, A. (2005), “The Complementarity between Corporate Governance and Corporate Social Responsibility”, The Geneva Papers on Risk and Insurance-Issues and Practice, 30, PP. 373-386.
Beji, R., Yousfi, O., Loukil, N., & Omri, A. (2021), “Board Diversity and Corporate Social Responsibility: Empirical Evidence from France”, Journal of Business Ethics, 173, PP. 133-155.
Biswas, P. K., Roberts, H., & Whiting, R. H. (2019), “The Impact of Family Vs Non-Family Governance Contingencies on CSR Reporting in Bangladesh”, Management Decision, 57(10), PP. 2758-2781.
Chan, S. H., Creel, T. S., Song, Q., & Yurova, Y.V. (2021), “Does CSR Reporting Indicate Strong Corporate Governance?”, International Journal of Accounting & Information Management, 29(1), PP. 27-42.
Coffie, W., Aboagye-Otchere, F., & Musah, A. (2018), “Corporate Social Responsibility Disclosures (CSRD), Corporate Governance and the Degree of Multinational Activities: Evidence from a Developing Economy”, Journal of Accounting in Emerging Economies, 8(1), PP. 106-123.
Colakoglu, N., Eryilmaz, M., & Martínez-Ferrero, J. (2021), “Is Board Diversity an Antecedent of Corporate Social Responsibility Performance in Firms? A Research on the 500 Biggest Turkish Companies”, Social Responsibility Journal, 17(2), PP. 243-262.
Dienes, D., & Velte, p. (2016), “The Impact of Supervisory Board Composition on CSR Reporting Evidence from the German Two-Tier System”, Sustainability, 8(1), 63.
Ding, H., Hu, Y., Yang, X., & Zhou., X. (2021), “Board Interlock and the Diffusion of Corporate Social Responsibility Among Chinese Listed Firms”, Asia Pacific Journal of Managagement.
Fallah, M. A., & Mojarrad, F. (2019), “Corporate Governance Effects on Corporate Social Responsibility Disclosure: Empirical Evidence from Heavy-Pollution Industries in Iran”, Social Responsibility Journal, 15(2), PP. 208-225.
Gallego-Alvarez, I. G., & Pucheta-Martínez, M. C. (2020), “Corporate Social Responsibility Reporting and Corporate Governance Mechanisms: An International Outlook from Emerging Countries”, Business Strategy and Development, 3(1), PP. 77-97.
Giannarakis, G. (2014), “Corporate Governance and Financial Characteristic Effects on the Extent of Corporate Social Responsibility Disclosure”, Social Responsibility Journal, 10(4), PP. 569-590.
Haniffa, R. M., & Cooke, T. E. (2005), “The Impact of Culture and Corporate Governance on Corporate Social Reporting”, Journal of Accounting and Public Policy, 24(5), PP. 391-430.
Harjoto, M., Laksmana, I. & Lee, R. (2015), “Board Diversity and Corporate Social Responsibility”, Journal of Business Ethics, 132, PP. 641-660.
Ibrahim, A. H., & Hanefah, M. M. (2016), “Board Diversity and Corporate Social Responsibility in Jordan”, Journal of Financial Reporting and Accounting, 14(2), PP. 279-298.
Javaid Lone, E., Ali, A., & Khan, I. (2016), “Corporate Governance and Corporate Social Responsibility Disclosure: Evidence from Pakistan”, Corporate Governance, 16(5), PP.785-797.
Jizi, M. I., Salama, A., Dixon, R., & starling, R. (2014), “Corporate Governance and Corporate Social Responsibility Disclosure: Evidence from the US Banking Sector”, Journal of Business Ethics, 125, PP. 601–615.
Jo, H., & Harjoto, M. A. (2011), “Corporate Governance and Firm Value: The Impact of Corporate Social Responsibility”, Journal of Business Ethics, 103, PP. 351–383.
Katmon, N., Mohamad, Z. Z., Norwani, N. M., & Farooque, O. A. (2019), “Comprehensive Board Diversity and Quality of Corporate Social Responsibility Disclosure: Evidence from an Emerging Market”, Journal of Business Ethics, 157, PP. 447–481.
Khan, A., Muttakin, M. B. & Siddiqui, J. (2013), “Corporate Governance and Corporate Social Responsibility Disclosures: Evidence from an Emerging Economy”, Journal of Business Ethics, 114, PP. 207–223.
Khan, H. (2010), “The Effect of Corporate Governance Elements on Corporate Social Responsibility (CSR) Reporting: Empirical Evidence from Private Commercial Banks of Bangladesh”, International Journal of Law and Management, 52(2), PP. 82-109.
Lim, M. H., & Chung, J. Y. (2021), “The Effects of Female Chief Executive Officers on Corporate Social Responsibility”, Managerial and Decision Economics, 42(5), PP. 1235-1247.
Lipsey, W., & Wilson, D. (2001), Practical Meta-Analysis. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Liu, X., & Zhang, C. (2017), “Corporate Governance, Social Responsibility Information Disclosure, and Enterprise Value in China”, Journal of Cleaner Production, 142, PP. 1075-1084.
Matuszak, L., Rozanska, E., & Macuda, M. (2019), “The Impact of Corporate Governance Characteristics on Banks’ Corporate Social Responsibility Disclosure: Evidence from Poland”, Journal of Accounting in Emerging Economies, 9(1), PP. 75-102.
Muttakin, M. B., & Subramaniam, N. (2015), “Firm Ownership and Board Characteristics: Do They Matter for Corporate Social Responsibility Disclosure of Indian Companies?”, Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 6(2), PP. 138-165.
Ntim, C. G., & Soobaroyen, T. (2013), “Corporate Governance and Performance in Socially Responsible Corporations: New Empirical Insights from a Neo-Institutional Framework”, Corporate Governance an International Review, 21(5), PP. 468-494.
Oh, W. Y., Chang, Y. K., & Jung, R. (2019), “Board Characteristics and Corporate Social Responsibility: Does Family Involvement in Management Matter”, Journal of Business Research, 103, PP. 23-33.
Pucheta‐Martínez, M. C., & Gallego-Álvarez, I. (2019), “An International Approach of the Relationship between Board Attributes and the Disclosure of Corporate Social Responsibility Issues”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(3), PP. 612-627.
Rao, K. K., & Tilt, C. (2021), “Gender and CSR Decisions: Perspectives from Australian Boards”, Meditari Accountancy Research, 29(1), PP. 60-85.
Rashid, A. (2021), “Board Independence and Corporate Social Responsibility Reporting: Mediating Role of Stakeholder Power”, Management Research Review, 44(8), PP. 1217-1240.
Seto-pamies, D. (2015), “The Relationship between Women Directors and Corporate Social Responsibility”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 22(6), PP. 334-345.
Sharif, M., & Rashid, K. (2014), “Corporate governance and corporate social responsibility (CSR) reporting: an empirical evidence from commercial banks (CB) of Pakistan”, Quality and Quantity, 48, PP. 2501–2521.
Ullah, M. S., Muttakin, M. B., & Khan, A. (2019), “Corporate Governance and Corporate Social Responsibility Disclosures in Insurance Companies”, International Journal of Accounting & Information Management, 27(2), PP. 284-300.
Uyar, A., Kilic, M., Koseoglu, M. A., Kuzey, C., & Karaman, A. S. (2020), “The Link among Board Characteristics, Corporate Social Responsibility Performance, and Financial Performance: Evidence from the Hospitality and Tourism Industry”, Tourism Management Perspectives, 35, 100714.
Velte, p. )2021(, “Meta‑analyses on Corporate Social Responsibility (CSR) a Literature Review”, Management Review Quarterly.
Wang, Y., Ma, J., & Wang, T. (2021), “Do All Female Directors Have the Same Impact on Corporate Social Responsibility? The Role of Their Political Connection”, Asia Pacific Journal of Managagement.
Yu, A., Ding, H. B., & Chung, H. M. (2015), “Corporate Social Responsibility Performance in Family and Non-Family Firms: The Perspective of Socio-Emotional Wealth”, Asian Business & Management, 14(5), PP. 383–412.
Zhang, J. Q., Zhu, H., & Ding, H. b. (2013), “Board Composition and Corporate Social Responsibility: An Empirical Investigation in the Post Sarbanes-Oxley Era”, Journal of Business Ethics, 114, PP. 381–392.