• صفحه اصلی
  • بررسی اثرات وجود نظام کنترل داخلی و پیچیدگی‌های سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : FAAR-2202-3451 (R1) بازدید : 18 صفحه: 121 - 142

DOI: 10.30495/FAAR.1403.1072548

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی اثرات وجود نظام کنترل داخلی و پیچیدگی‌های سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی

محورهای موضوعی : حسابداری مالی و حسابرسی

محمدعلی بیداری 1 (دانشگاه آزاد تهران مرکز،ایران، تهران)
فاطمه کفاشان 2 (کارشناس ارشد حسابرسی دانشگاه آزاد تهران مرکز)

تاریخ دریافت : 1401/01/16 تاریخ پذیرش : 1403/04/13 تاریخ انتشار : 1403/04/12

کلید واژه: کیفیت گزارشگری مالی, کنترل داخلی, پیچیدگی سازمان,

چکیده مقاله :

واحد حسابرسی داخلی در برخی شرکت‌های بورس تهران، کارآیی لازم را نداشته و این امر موجب تجدید ارائه صورت‌های مالی و کاهش کیفیت گزارشگری مالی شرکت شده است. همچنین در شرایطی که نوسانات ریسک در بازار سرمایه در حد بالایی است و شرکت‌ها دارای واحدهای فرعی و وابسته هستند، کیفیت گزارشگری مالی می‌تواند تحت تأثیر این ریسک‌های بازار، کاهش یابد. با توجه به این مسئله؛ هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثرات وجود نظام کنترلهای داخلی و پیچیدگیهای سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. نمونه آماری تحقیق شامل 159 شرکت بوده و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق آزمون رگرسیون چندگانه انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد کنترل داخلی گزارشگری مالی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مستقیم و معناداری دارد و پیچیدگی سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر معکوس و معناداری دارد. نتایج مربوط به متغیرهای کنترلی نیز نشان داد اندازه شرکت، اندازه هیات مدیره، استقلال هیات مدیره، مالکیت مدیریتی و نرخ بازده دارایی‌های سال جاری بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مستقیم و معناداری دارند و تأثیر متغیرهای اهرم مالی و درصد سهامداران عمده بر کیفیت گزارشگری مالی معکوس و معنادار می باشد.

چکیده انگلیسی:

منابع و مأخذ:
متن کامل:


بررسی اثرات وجود نظام کنترل‌ داخلی و پیچیدگی‌های سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی

 

 

 

چکیده:

واحد حسابرسی داخلی در برخی شرکت‌های بورس تهران، کارآیی لازم را نداشته و این امر موجب تجدید ارائه صورت‌های مالی و کاهش کیفیت گزارشگری مالی شرکت شده است. همچنین در شرایطی که نوسانات ریسک در بازار سرمایه در حد بالایی است و شرکت‌ها دارای واحدهای فرعی و وابسته هستند، کیفیت گزارشگری مالی می‌تواند تحت تأثیر این ریسک‌های بازار، کاهش یابد. با توجه به این مسئله؛ هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثرات وجود نظام کنترل‌های داخلی و پیچیدگی‌های سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. نمونه آماری تحقیق شامل 159 شرکت بوده و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها از طریق آزمون رگرسیون چندگانه انجام شده است. نتایج تحقیق نشان داد کنترل داخلی گزارشگری مالی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مستقیم و معناداری دارد و پیچیدگی سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر معکوس و معناداری دارد. نتایج مربوط به متغیرهای کنترلی نیز نشان داد اندازه شرکت، اندازه هیات مدیره، استقلال هیات مدیره، مالکیت مدیریتی و نرخ بازده دارایی‌های سال جاری بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر مستقیم و معناداری دارند و تأثیر متغیرهای اهرم مالی و درصد سهامداران عمده بر کیفیت گزارشگری مالی معکوس و معنادار می باشد.

 

 

واژگان کلیدی: کیفیت گزارشگری مالی، کنترل داخلی، پیچیدگی سازمان

1.       مقدمه

گزارشگری مالی و کیفیت آن یکی از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران و سهامداران بوده است در این زمینه یکی از عواملی که می تواند در بهبود فرآیند گزارشگری مالی مفید واقع شود؛ مدیریت ریسک و عملکرد حسابرسی داخلی است. جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و ذی نفعان مستلزم وجود یک بازار سرمایه شفاف و روشن می‌باشد اما شفافیت بازار سرمایه خود در گرو گزارش‌های مالی درست و به موقع شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، گزارش‌های مالی همواره باید برای کمک به کاربران در تصمیم‌گیری، اطلاعات قابل اعتمادی را ارائه نمایند. گزارش مالی بایستی در بردارندة اطلاعات مربوط، قابل اعتماد، قابل مقایسه و قابل فهم باشد.

قابل اعتماد بودن مربوط به کیفیت اطلاعات است و این اطمینان را ایجاد می‌کند که اطلاعات منطقاً عاری از خطا و تعصب است و صادقانه هر آنچه را که انتظار می رود بیان می‌کند، اما جانسون1 (2005) استدلالش این است که یک گزارش سالانه هرگز نمی تواند کاملاً عاری از تعصب باشد؛ زیرا وضعیت اقتصادی و ریسک‌های صاحبکار ارائه شده در گزارش‌های سالانه به صورت مداوم تحت شرایطی که حاکی از عدم اطمینان است ارائه می‌گردد. برآوردها و فرضیه‌های زیادی در گزارش وارد می‌گردند. اگرچه فقدان کامل تعصب قابل دستیابی نیست، اما برای اینکه این اطلاعات بتواند در تصمیم گیری‌ها مفید واقع گردد، داشتن حسابرسی داخلی کارآمد ضروری است. به منظور نظارت بر فرآیند و کیفیت گزارشگری مالی، عملکرد حسابرسی داخلی و مستقل، ارزیابی نظام کنترل‌های داخلی، مدیریت ریسک و... تشکیل می‌شود. تحقیق‌های مختلف نشان می‌دهد مدیریت اثربخش ریسک در کنار حسابرسی داخلی کارآمد، موجب افزایش سطح کیفیت حسابرسی، کمک به مدیریت در بهبود امر راهبری سازمان با توصیه‌های مفید و افزایش سطح مسئولیت پاسخگویی در برابر ذینفعان می‌شود.

 هدف اصلی این تحقیق بررسی اثرات وجود نظام کنترل‌های داخلی و پیچیدگی‌های سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. امید است نتایج تحقیق بتواند به دانش افزایی تحقیقات بازار سرمایه بیانجامد و پیشنهادات کاربردی ارزنده‌ای برای مدیران و فعالان بازار سرمایه در برداشته باشد.

2.       بیان مسأله

کنترل داخلی یک رویداد یا وضعیت خاص نیست، بلکه مجموعه‌ای از اقدامات متوالی و فراگیر است که به همه فعالیت‌های سازمان نفوذ و تسری پیدا می‌کند. با بررسی وضعیت صورت‌های مالی شرکت‌ها می‌توان دریافت در برخی از شرکت‌های بورسی، واحد حسابرسی داخلی کارآیی لازم را نداشته و این امر موجب تجدید ارائه صورت‌های مالی و کاهش کیفیت گزارشگری مالی شرکت شده است. در حالی که اگر واحد حسابرسی داخلی، کارآیی و دقت لازم در حسابرسی گزارشات مالی انجام دهد، اطلاعات به موقع و بدون ایراد و اشتباه منتشر می‌شود و شامل تجدید ارائه نخواهد شد. براساس تحقیق لم و همکاران2 (2016)، کریشنان3 (2017) و مون و همکاران4 (2018)؛ اگر حسابرسی داخلی شرکت‌ها کارآیی لازم را داشته باشند این امر موجب ارتقای کیفیت گزارشگری مالی شده و در نهایت شرکت‌ها کمتر با تجدید ارائه صورت‌های مالی روبرو می‌شوند. تجدید ارائه صورت‌های مالی پیامدهای منفی برای شرکت‌ها دارد که ناشی از کاهش کیفیت گزارشگری مالی است.

همچنین مسئله دیگری که در تحقیقات قبلی بازار سرمایه ایران مغفول مانده این است که در شرایطی که نوسانات ریسک در بازار سرمایه در حد بالایی است و شرکت‌ها دارای واحدهای فرعی و وابسته هستند، کیفیت گزارشگری مالی می‌تواند تحت تأثیر این ریسک‌های بازار، کاهش یابد. اولسون و جیمز5 (2017) و ریکاردو و همکاران6 (2021) در تحقیق خود نشان داده اند افزایش ریسک در بازار سرمایه موجب افزایش هزینه نمایندگی و اختلاف بین مدیران و سرمایه‌گذاران در تصمیمات سرمایه‌گذاری می‌شود. این امر می‌تواند به مدیریت سود در صورت‌های مالی بیانجامد و کیفیت گزارشگری مالی را کاهش دهد.

رسالت یا مأموریت سازمان ایجاب می‌کند استراتژی‌هایی درباره ماهیت و دامنه فعالیت‌های کنونی و آتی آن بیندیشند و در عرصه رقابت و تغییرات فناوری، گام‌های لازم برای موفقیت و بقا را طی نمایند. استراتژی‌هایی مانند یکپارچگی عمودی به پایین، یکپارچگی عمودی به بالا، یکپارچگی افقی، رسوخ در بازار، توسعه بازار، توسعه محصول، تنوع همگون، تنوع ناهمگون، تنوع افقی، مشارکت و مواردی از این قبیل در پاسخ به تحولات محیط تجاری، حفظ موقعیت رقابتی و بهره‌مندی از مزیت‌های نسبی در بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد.  بدیهی است با دگرگونی و پیچیده‌تر شدن محیط فعالیت شرکت‌ها نیازهای اطلاعاتی جدیدی به وجود می‌آید و با توجه به ویژگی‌های متفاوت حاکم برفعالیت‌های مختلف، جمع‌آوری و نمایش نتایج آنها در مجموعه واحد گزارش‌های مالی، خواص اقلام آنها و ارتباط بین عناصر گزارش‌های مالی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و دچار ناهمگونی می‌کند. کوهن (4 200) نشان داد که پیچیدگی محیط فعالیت شرکت با کیفیت گزارشگری مالی آن رابطه منفی دارد و موجب کاهش دقت پیش‌بینی کنندگی اجزای سود حسابداری برای جریان‌های نقدی آینده می‌شود. در تحقیقات انجام شده توسط نیکومرام و همکاران (1394، 88-73) رابطه منفی بین پیچیدگی محیط فعالیت شرکت باکیفیت گزارشگری مالی وجود داشت. گزارشگری مالی یکی از مهمترین فرآورده‌های سیستم حسابداری است که از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری اقتصادی استفاده‌کنندگان در خصوص ارزیابی عملکرد و توانایی سودآوری بنگاه اقتصادی است. شرط لازم برای دستیابی به این هدف، اندازه‌گیری و ارائه اطلاعات، به نحوی است که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت‌های آتی بنگاه اقتصادی موثر افتد. با توجه با اینکه سود پیش‌بینی شده توسط مدیریت در ارزیابی عملکرد و توانایی سود اوری موثر    می‌باشد لذا با توجه به تاثیر منفی پیچیدگی محیط فعالیتی شرکت بر کیفیت گزارشگری مالی، صحت پیش بینی سود توسط مدیریت که در راستای اهداف گزارشگری مالی می‌باشد را کاهش می‌دهد. بنابراین پرداختن به مسئله تأثیر کنترل‌های داخلی و پیچیدگی سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی می‌تواند به روشن شدن این مسئله کمک شایانی نماید.

3.       پیشینه‌ی پژوهش

الف: پیشینه‌ی خارجی

کریشنامورثی و همکاران7 (2016) به بررسی تاثیر حسابرسی داخلی بر تقویت کنترل‌های داخلی و کیفیت گزارشگری مالی پرداخته‌اند. آنان بیان می‌دارند که مدیریت واحد حسابرسی داخلی، توانایی‌های حرفه‌ای و بی طرفی حسابرسان داخلی بر قابلیت‌های سیستم کنترل داخلی در امر ارتقا کیفیت گزارشگری مالی شرکت تاثیر قابل ملاحظه‌ای دارد و کیفیت گزارشگری مالی به شدت متاثر از سیستم کنترل داخلی و عملکرد واحد حسابرسی داخلی می‌باشد.

آرمسترانگ و همکاران8  (2017) به بررسی عوامل تعیین کننده کیفیت گزارشگری مالی در سازمان‌های دولتی کشور اتیوپی پرداختند. نتایج این تحقیق رابطه مستقیم بین درک مدیریت از حسابرسی داخلی، حمایت مدیریت، استقلال سازمانی حسابرسان داخلی، شایستگی کارکنان حسابرسی داخلی و وجود منشور حسابرسی داخلی را با کیفیت گزارشگری مالی در سازمان‌های دولتی آشکار نمود.

بنتلی و همکاران9 (2017) پژوهشی تحت عنوان استراتژی تجارت و کنترل داخلی بر گزارشگری مالی انجام دادند. نتایج نشان داد که استراتژی کسب و کار یک شاخص خلاصه مفید برای ارزیابی قدرت کنترل داخلی شرکت‌ها است و نشان می‌دهد که گزارش کنترل داخلی یک زمینه مهم برای بهبود کیفیت حسابرسی است.

آساره و همکاران10  (2018) به بررسی رابطه بین ویژگی‌های واحد حسابرسی داخلی و کیفیت گزارشگری مالی با مطالعه بر 3340 شرکت-سال در فاصله زمانی سال های 2015-2005 در بورس تایوان پرداخته‌اند. نتایج نشان داد که با افزایش اندازه واحد حسابرسی داخلی، نقاط ضعف کنترل داخلی کاهش می‌یابد، همچنین آنها به وجود رابطه مثبت بین تخصص مالی واحد حسابرسی داخلی و کیفیت گزارشگری مالی دست یافتند.

بیمو و همکاران11  (2019) پژوهشی تحت عنوان کنترل داخلی بر گزارشگری مالی، پیچیدگی سازمانی و کیفیت گزارشگری مالی انجام دادند. نتایج نشان داد که کنترل داخلی در واقع تأثیر مثبتی بر کیفیت گزارشگری مالی دارد در حالی که پیچیدگی سازمانی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر منفی می‌گذارد.

پراویت12  (2021) به بررسی "اثر پیچیدگی سازمان بر عملکرد شرکت" پرداخته  است، جامعه آماري اين پژوهش 340 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار پراك مي‌باشد. آنها داده‌هاي مورد نياز خود را از صورت‌هاي مالي و يادداشت‌هاي 6 ساله‌ي شرکت‌هاي ذيربط سال‌هاي 2012 تا 2017 استخراج کرده‌اند و از روش رگرسيون خطي براي بررسي داده استفاده نموده‌اند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد که رابطه‌ي مثبتي بين پیچیدگی سازمان و عملکرد شرکت وجود دارد. همچنين بيان مي‌دارند رابطه‌ي مثبتي بين پیچیدگی سازمان و عملکرد شرکت در شرکت‌هايي که در سطح بالاتری از سرمايه هاي فکري سرمايه‌گذاري کرده‌اند وجود دارد. به طوري که هزينه‌هاي معاملاتی کاهش يافته و اعتبار شرکت براي سرمايه گذاري سرمايه‌گذاران افزايش مي‌يابد و در نتيجه سبب افزايش و بهبود عملکرد شرکت مي‌شود.

ریکاردو و همکاران (2021) به بررسی تأثیر مدیریت ریسک و عملکرد حسابرسی داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی در بورس بخارست پرداخته‌اند. دوره زمانی تحقیق سال‌های 2007 تا 2016 بوده و نمونه آماری شامل 294 شرکت است. نتایج تحقیق نشان داد مدیریت ریسک و عملکرد حسابرسی داخلی تأثیر مستقیم و معناداری بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت دارند.

ب: پیشینه ی داخلی

بیگلر و عزیزی (1396) به بررسی تاثیر واحد حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته اند. در گام نخست؛ تعداد 149 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای یک قلمروی زمانی 5 ساله از ابتدای سال 1390 تا پایان سال 1394 از طریق نمونه گیری سیستماتیک انتخاب و به استخراج داده های لازم و آزمون فرضیه های تدوین شده پرداخته شد. پس از گذر از مراحل یاد شده؛ این نتیجه حاصل شد که وجود واحد حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی، تاثیر مثبت دارند.

فرجی و پاک مرام (1397) به تاثیر حسابرسی داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی با دخالت متغیر میانجی‌گیری استقلال حسابرسی در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته‌اند. در این پژوهش، 101 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سال های 1390-1394 که به روش حذف سیستماتیک انتخاب شده، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که حسابرسی داخلی بر گزارشگری مالی تاثیر دارد. همچنین، حسابرسی داخلی با حضور یا بدون حضور متغیر میانجی‌گیری بر گزارشگری مالی تاثیر مستقیم دارد.

موسوی شیری و همکاران (1398) به بررسی تأثیر چرخش حسابرسان داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران می‌پردازد. داده‌های مورد استفاده در این پژوهش برای یک دوره شش ساله 1395-1390 از منابع گزارش‌های هیات مدیره شرکت‌ها، صورت‌های مالی حسابرسی شده و همچنین از طریق مصاحبه با مدیران ارشد واحد حسابرسی داخلی، 142 شرکت نمونه استخراج شده است. به منظور آزمون فرضیه‌ها از رگرسیون چند متغیره با به کارگیری داده‌های ترکیبی و روش دو مرحله‌ای هکمن استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که رابطه معناداری بین چرخش سیستماتیک حسابرسان به سمت جایگاه مدیریتی و نیز چرخش کارمندان واحد حسابرسی داخلی در درون واحد حسابرسی با کیفیت گزارشگری مالی وجود ندارد؛ و نظارت کمیته حسابرسی و نیز تخصص مالی حسابرسان داخلی نیز بر این ارتباط بی تأثیر است.

حاجیها و رفیعی (1398) نقش کیفیت عملکرد حسابرسی داخلی بر به‌هنگام بودن گزارش حسابرس مستقل را مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق با استفاده از داده‌های 130 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که گزارش‌های حسابرسی داخلی تهیه کرده و به کمیته حسابرسی یا هیات مدیره ارائه می‌کردند، انجام شده است. در این تحقیق با استفاده از روش- پیمایشی و با ابزار پرسشنامه، داده‌های لازم گردآوری شده و برای آزمون فرضیه‌ها پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون لجستیک استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بی‌طرفی و قدمت با تاخیر حسابرسی مستقل رابطه معکوس دارند ولی متغیر اندازه واحد حسابرسی داخلی با این متغیر رابطه معناداری ندارد.

نخعی (1398) تاثیر کیفیت عملکرد حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار داده است. جامعه پژوهش حاضر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که کل طبقات شرکت‌های بورسی 37 طبقه و تعداد نمونه مورد بررسی 135 شرکت فعال در بورس که از سال 1392 الی 1396 در بورس اوراق بهادار تهران حضور داشته‌اند است. مهمترین یافته‌های تحقیق نشان داد که، عملکرد حسابرس داخلی و استقلال کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر مستقیم دارد و اندازه کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر ندارد.

پورزمانی و کریمی (1399) رابطه عملکرد شرکت‌ها با پیچیدگی سازمان در صنایع خودرو و دارو را مورد بررسی قرار داده است. نتایج آزمون نشان دهنده وجود یک رابطه مثبت بین عملکرد شرکت‌ها با پیچیدگی سازمان می‌باشد. این رابطه به ویژه در شرکت‌هایی معنادارتر بوده که محصولات آنها کالاهای اساسی مصرف‌کنندگان نبوده و همچنین قیمت گذاری ومیزان عرضه‌ آن دستوری و تحمیلی از سوی دولت نیست. در نهایت نتیجه پژوهش نشان می‌دهد صنایعی که همگام با رشد سریع دانش به فعالیت می‌پردازند دارای رفتارهای عملکردی و کارکردی می‌باشند.

4. مبانی نظری، فرضیه ها و مدل­ تحقیق

براساس تحقیق ریکاردو و همکاران (2021) با افزایش تخصص مالی و اندازه واحد حسابرسی داخلی، می توان کیفیت گزارشگری مالی را افزایش داد. تحقیقات نشان داده اند (براساس تحقیق لم و همکاران13 (2016)، کریشنان14 (2017) و مون و همکاران (2018)) اگر حسابرسی داخلی شرکتها کارآیی لازم را داشته باشند این امر موجب ارتقای کیفیت گزارشگری مالی شده و در نهایت شرکتها کمتر با تجدید ارائه صورتهای مالی روبرو می شوند. تجدید ارائه صورتهای مالی پیامدهای منفی برای شرکتها دارد که ناشی از کاهش کیفیت گزارشگری مالی است.  بنابراین فرضیه اول تحقیق بدینگونه است که:

1. کنترلهای داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیرگذار است. 

 

رسالت یا مأموریت سازمان ایجاب می کند استراتژی هایی  درباره ماهیت و دامنه فعالیت های کنونی و آتی آن بیندیشند و در عرصه رقابت و تغییرات فناوری، گامهای لازم برای موفقیت و بقا را طی نمایند .استراتژی هایی مانند یکپارچگی عمودی به پایین، یکپارچگی عمودی به بالا،یکپارچگی افقی، رسوخ در بازار، توسعه بازار، توسعه محصول، تنوع همگون، تنوع نا همگون، تنوع افقی، مشارکت و مواردی از این قبیل در پاسخ به تحولات محیط تجاری، حفظ موقعیت رقابتی و بهره مندی از مزیتهای نسبی در بازار مورد استفاده قرار می گیرد.  بدیهی است با دگرگونی و پیچیده تر شدن محیط فعالیت شرکتها نیاز های اطلاعاتی جدیدی به و جود می آید و با توجه به ویژگیهای متفاوت حاکم برفعالیتهای مختلف، جمع آوری و نمایش نتایج آنها در مجموعه واحد گزارشهای مالی، خواص اقلام آنها و ارتباط بین عناصر گزارشهای مالی را تحت تأثیر قرار می دهد و دچار نا همگونی می کند. کوهن (4 200) نشان داد که پیچیدگی محیط فعالیت شرکت با کیفیت گزارشگری مالی آن رابطه منفی دارد و موجب کاهش دقت پیش بینی کنندگی اجزای سود حسابداری برای جریانهای نقدی آینده می شود. در تحقیقات انجام شده توسط نیکومرام و همکاران (1394، 88-73)رابطه منفی بین پیچیدگی محیط فعالیت شرکت با کیفیت گزارشگری مالی وجود داشت. گزارشگری مالی یکی از مهمترین فرآورده های سیستم حسابداری است که از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای تصمیم گیری اقتصادی استفاده کنندگان در خصوص ارزیابی عملکرد و توانایی سودآوری بنگاه اقتصادی است. شرط لازم برای دستیابی به این هدف، اندازه گیری و ارائه اطلاعات، به نحوی است که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت های آتی بنگاه اقتصادی موثر افتد. با توجه با اینکه سود پیش بینی شده توسط مدیریت در ارزیابی عملکرد و توانایی سود اوری موثر    می باشد لذا با توجه به تاثیر منفی پیچیدگی محیط فعالیتی شرکت بر کیفیت گزارش گری مالی، صحت پیش بینی سود توسط مدیریت که در راستای اهداف گزارشگری مالی می باشد را کاهش می دهد. بنابراین فرضیه دوم بدینگونه می باشد که:

2. پیچیدگی سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیرگذار است.

مدل رگرسیونی آزمون فرضیه ها به پیروی از تحقیق بیمو و همکاران (2019) نیز بصورت زیر می باشد:

FRQi,t= α0+ β1IAPi,t+ β2COMPLEXITYi,t+ β3Size i,t+ β4Lev i,t+ β5B – SIZEi,t+ α6Ind.dir +β7M0 i,t+ β8LSHi,t+ β9R0Ai,t+β10CAPX i,t+ β11CF i,t+ β12MB i,t +β13AGEi,t+ εi,t

 

FRQ: کیفیت گزارشگری مالی، IAP: کنترل داخلی ، complexity: پیچیدگی سازمان، B-size: اندازه هیات مدیره، size: اندازه شرکت، Lev: اهرم مالی، CF= جریان نقدی عملیاتی، Ind.dir= استقلال هیات مدیره، MO= مالکیت مدیریتی، LSH= درصد سهامداران عمده، ROAt= نرخ بازده دارایی‌های سال جاری، Age= سن شرکت، MB= ارزش بازار به ارزش دفتری، capx= مخارج سرمایه ای

 

FRQ: کیفیت گزارشگری مالی، IAP: کنترل داخلی ، complexity: پیچیدگی سازمان، B-size: اندازه هیئت مدیره، size: اندازه شرکت، Lev: اهرم مالی، CF= جریان نقدی عملیاتی، Ind.dir= استقلال هیئت مدیره، MO= مالکیت مدیریتی، LSH= درصد سهامداران عمده، ROAt= نرخ بازده داراییهای سال جاری، Age= سن شرکت، MB= ارزش بازار به ارزش دفتری، capx= مخارج سرمایه ای

پیچیدگی سازمان: استراتژی هایی مانند یکپارچگی عمودی به پایین، یکپارچگی عمودی به بالا،یکپارچگی افقی، رسوخ در بازار، توسعه بازار، توسعه محصول، تنوع همگون، تنوع نا همگون، تنوع افقی، مشارکت و مواردی از این قبیل در پاسخ به تحولات محیط تجاری، حفظ موقعیت رقابتی و بهره مندی از مزیتهای نسبی در بازار مورد استفاده قرار می گیرد.  رسالت یا مأموریت سازمان ایجاب می کند استراتژی هایی  درباره ماهیت و دامنه فعالیت های کنونی و آتی آن بیندیشند و در عرصه رقابت و تغییرات فناوری، گامهای لازم برای موفقیت و بقا را طی نمایند . بدیهی است با دگرگونی محیط فعالیت شرکتها نیاز های اطلاعاتی جدیدی به و جود می آید و با توجه به ویژگیهای متفاوت حاکم برفعالیتهای مختلف، پیچیدگی سازمانی ایجاد می شود.

پیچیدگی سازمان یک متغیر مجازی است که با صفر و یک سنجیده می شود. اگر شرکت دارای واحد فرعی و وابسته باشد عدد یک و در غیراین صورت عدد صفر داده می شود.

کنترلهای داخلی: کنترل داخلی فرایندی است که برای فراهم کردن اطمینان معقول از دستیابی به اهدافی طراحی می‌شود، و توسط مدیران و کارکنان سازمان به اجرا در می‌آید. این اهداف عبارتند از:

گروه اول) اثربخشی و کارایی عملیات

گروه دوم) اتکاپذیری گزارشگری مالی

گروه سوم) رعایت قوانین و مقررات لازم‌الاجرا

گروه اول به اهداف اساسی یک واحد اقتصادی شامل اهداف مرتبط با عملکرد، سودآوری، و حفاظت از دارایی‌ها اشاره دارد. گروه دوم، به فرایند تهیه و تنظیم گزارش‌های مالی اتکاپذیر برای مقاصد عمومی مربوط می‌شود. گروه سوم، نیز با رعایت قوانین و مقررات حاکم بر فعالیت‌های مختلف واحد اقتصادی سر و کار دارد (بورتون و همکاران15، 2017).

نحوه محاسبه کنترل داخلی از طریق محاسبه میزان سابقه فعالیت واحد حسابرسی داخلی شرکت بر حسب سال است که از تفاوت سال جاری و سال تاسیس واحد حسابرسی داخلی به دست می آید.

 

کیفیت گزارشگری مالی: کیفیت گزارشگری مالی را می توان اندازه دقت گزارشگری مالی در انعکاس اطلاعات مربوط به عملیات و جریان های نقدی واحد انتفاعی تعریف کرد. در ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی دو رویکرد وجود دارد؛ رویکرد نیازهای استفاده کنندگان و رویکرد حمایت از سرمایه گذاران. در رویکرد نیازهای استفاده کنندگان کیفیت گزارشگری مالی بر مبنای سود مندی اطلاعات مالی "مربوط بودن و اتکاپذیر بودن" تعیین و تعریف می شود؛ اما رویکرد حمایت از سرمایه گذاران و سهامداران، کیفیت گزارشگری مالی به طور عمده بر حسب "افشای کامل و منصفانه" برای سهامداران تعریف می شود. در این زمینه کیفیت گزارشگری مالی عبارت است از اطلاعات مالی کامل و شفاف که مانع گمراهی یا ایجاد ابهام برای استفاده کنندگان می شود (بورتون و همکاران16، 2017).

در این پژوهش از ثقفی و عرب مازار (1393) به منظور ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی ازکیفیت اقلام تعهدی سرمایه در گردش استفاده خواهد شد. اقلام تعهدی سرمایه در گردش (CACC) که از طریق رابطه زیر محاسبه می‌شود:

CACC𝑖,𝑡 = ∆(CA𝑖,𝑡 - C𝑖,𝑡) -  ∆(CL𝑖,𝑡 - STD𝑖,𝑡)


در این رابطه:

=∆CA تغییر در دارایی‌های جاری

=∆C تغییر در وجه نقد و معادل وجه نقد

=∆CL تغییر در بدهی‌های جاری

=∆STD تغییر در تسهیلات مالی دریافتی کوتاه‌مدت

 

اهرم مالی= تقسیم ارزش دفتری بدهیهای بلندمدت بر کل دارایی­ها 

اندازه شرکت= لگاریتم طبیعی کل داراییها 

نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری: تقسیم ارزش بازار داراییها به ارزش دفتری داراییها 

سن شرکت: تعداد سال ها از تاریخ تأسیس شرکت

اندازه هیئت مدیره: تعداد اعضای هیئت مدیره

استقلال هیئت مدیره: تقسیم تعداد اعضای غیرموظف هیئت مدیره به کل اعضا

نرخ بازده داراییها سال جاری: تقسیم سود خالص سال جاری به کل داراییهای سال جاری

مالکیت مدیریتی: درصد سهام در دست مدیران اجرایی و اعضای هیئت مدیره شرکت

مالکیت سهامداران عمده: درصد سهام در دست 5 سهامدار اصلی شرکت 

مخارج سرمایه ای: آن دسته از مخارجی است که از تحمل آنها انتظار کسب منافع بلندمدت یا بیش از یک دوره مالی داریم. این مخارج سرمایه اي از صورت جریانهاي نقدي به روش مستقیم به دست می آید و به وسیله خالص داراییهاي ثابت در آغاز سال مالی موزون می شود.

جریان نقدی عملیاتی: خالص جریان نقدی عملیاتی از صورت جریان وجوه نقد شرکت استخراج می گردد.

 

5- جامعه­ و نمونه آماری

جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.  در تحقیق حاضر از روش نمونه­برداری حذف سیستماتیک (غربالگری) استفاده گردیده است که از جامعه­ی آماری مورد نظر، شركت­های نمونه با توجه به شرايط و محدودیت‌های زير انتخاب گردیده است:

جدول 1: تعیین حجم نمونه آماری

ردیف

شرایط

تعداد حذف از نمونه

باقیمانده

1

برای انتخاب نمونه همگن، شرکت‌ها باید قبل از سال 1396 در بورس تهران پذیرفته شده باشند و از ابتدای سال 1396 سهام آنها در بورس مورد معامله قرار گرفته باشد.

259

353

2

به منظور انتخاب شرکت‌های فعال، معاملات این شرکت‌ها در طول سالهای  1396 الی 1400 در بورس دچار وقفه بیش از سه ماه نشده باشد.

66

287

3

به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، دوره مالی شرکت‌ها منتهی به اسفند باشد.

40

247

4

بین سالهای 1396 الی 1400 تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداشته باشند.

27

220

5

جزو صنایع سرمایه‌گذاری، واسطه‌گری‌مالی، بانک و لیزینگ  نباشد.

61

159

 

بعد از مد نظر دادن کلیه معیارهای بالا، تعداد 159 شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. بنابراین مشاهدات ما طی بازه زمانی 1396 تا 1400 به 795 سال شرکت (سال 5*159 شرکت) می رسد.

 

 

6.       تجزیه و تحلیل داده‌ها

1-6-                      آمار توصیفی متغیرهای تحقیق

جدول 2:  آمار توصيفي متغیرهای تحقیق

متغیر

تعداد مشاهدات

میانگین

انحراف معیار

کمترین مقدار

بیشترین مقدار

چولگی

کشیدگی

کیفیت گزارشگری مالی

795

69

0973/23

23/1

8/97

4960/9

6456/17

کنترل داخلی

795

4265/0

2411/0

8

14

666/1

5531/2

پیچیدگی سازمان

795

2154/0

1252/0

0

1

003/3

212/3

اندازه شرکت

795

1218/12

0536/2

5107/9

2965/17

002/1

211/4

اهرم مالی

795

2956/0

0419/0

0931/0

4879/0

593/2

177/7

ارزش بازار به ارزش دفتری

795

5795/3

1304/1

3316/1

6482/5

337/2

172/4

نسبت جریانات نقدی عملیاتی

795

3009/0

1869/0

0868/0

6614/0

376/4

219/3

استقلال هیأت مدیره

795

2500/0

4712/0

200/0

400/0

915/2

510/4

نرخ بازده دارایی‌های سال جاری

795

2984/0

2921/0

2743/0-

5216/0

326/4

711/1

مخارج سرمایه ای

795

2214/0

1265/0

1652/0

3143/0

109/2

932/4

مالکیت مدیریتی

795

2976/0

2175/0

0

8800/0

723/1

576/3

اندازه هیات مدیره

795

5876/4

7343/1

5

9

723/2

576/5

سن شرکت

795

2958/13

1259/6

9

22

8932/0

1883/1

درصد سهامداران عمده

795

5621/0

9215/0

1943/0

9317/0

9213/3

1654/5

                                          منبع: یافته‌های پژوهشگر

با توجه به جدول 2 میانگین کیفیت گزارش حسابرسی شرکت‌های نمونه برابر با 69 بوده و بیشترین و کمترین مقدار آن به ترتیب برابر با 97  و 23/1 می‌باشد. با توجه به جدول آماره توصیفی متغیرهای تحقیق؛ بالاترین میانگین مربوط به متغیر کیفیت گزارشگری مالی شرکت و کمترین میانگین مربوط متغیر پیچیدگی سازمان می‌باشد. بالاترین انحراف معیار مربوط به متغیر کیفیت گزارشگری مالی شرکت و کمترین انحراف معیار مربوط به متغیر اهرم مالی می‌باشد.

2-6) آزمون نرمال بودن توزيع متغير وابسته تحقیق 

جدول 3: نتايج آزمون نرمال بودن متغیر وابسته تحقیق

متغیر

تعداد (N)

آماره (K-S)

سطح اهمیت (Sig)

کیفیت گزارشگری مالی

795

8213/3

000/0

                                   منبع: یافته‌های پژوهشگر

با توجه به این که برای متغیر کیفیت گزارشگری مالی، سطح اهمیت آماره K-S کمتر از 05/0 می‌باشد، بنابراین فرضیه img0 مبنی بر نرمال بودن توزیع این متغیر در سطح اطمینان 95% رد شده و بيانگر این است که متغیر‏ کیفیت گزارشگری مالی از توزیع نرمال برخوردار نمی‏باشد. 

نرمال بودن متغیر‌وابسته، شرط لازم برای مدل‌های رگرسیون است، بنابراین لازم است قبل از آزمون فرضیه‏ها این متغیر نرمال سازی شود. در این پژوهش برای نرمال سازی داده‌ها از تابع لگاریتم استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون   K-S بعد از فرآیند نرمال سازی داده‌ها به شرح جدول4 زیر می‌باشد.

جدول 4:  نتايج آزمون نرمال بودن متغیر وابسته تحقیق بعد از فرآیند نرمال سازی

متغیر

تعداد (N)

آماره (K-S)

سطح اهمیت (Sig)

کیفیت گزارشگری مالی

795

594/1

321/0

                                                  منبع: یافته‌های پژوهشگر

با توجه به جدول 4 از آن‌جایی که بعد از نرمال سازی داده‌ها سطح اهمیت (Sig.) آماره كولموگروف-اسميرنف برای متغیر وابسته بالاتر از 05/0 می‌باشد (321/0)، بنابراین فرضیه img0 در سطح اطمینان 95% تأیید شده و بيان‌گر این است که متغیر کیفیت گزارشگری مالی بعد از فرآیند نرمال سازی، دارای توزیع نرمال می‌باشد.

 3-6) بررسی هم‌خطی میان متغیرهای تحقیق

جدول 5: آزمون هم­خطی

متغیرها

مقدار وي‍ژه

شاخص وضعيت

کنترل داخلی

2.018

6.187

پیچیدگی سازمان

2.109

6.633

اندازه شرکت

2.214

7.421

اهرم مالی

2.658

8.109

ارزش بازار به ارزش دفتری

2.789

9.125

نسبت جریانات نقدی عملیاتی

2.928

9.284

استقلال هیات مدیره

3.127

9.835

نرخ بازده دارایی‌های سال جاری

3.384

10.003

مخارج سرمایه ای

3.814

10.417

مالکیت مدیریتی

3.971

10.776

اندازه هیات مدیره

4.216

11.154

سن شرکت

4.717

11.821

درصد سهامداران عمده

5.184

11.897

منبع: یافته‌های پژوهشگر

همان ­گونه كه مشاهده مي­نماييد؛ مقادیر ویژه نزدیک به صفر همبستگی داخلی پیش بینی‌ها زیاد است و تغییرات کوچک در مقادیر داده‌ها، منجر به تغییرات بزرگ در برآورد ضریب معادله رگرسیون منجر می‌شود. مقادير وي‍ژه­ نشان­دهنده­ی احتمال همبستگي داخلي بين متغيرها مي­باشد.

شاخص وضعیت بیشتر از 15 باشد، نشان دهنده احتمال هم‌خطی بین متغیرهای مستقل و کنترل است و مقادیر بیش از 30 بیانگر مشکل جدی در استفاده از رگرسیون در وضعیت موجود می باشد (حساس یگانه و دیگران، 1388).

از آن جایی که شاخص­ وضعيت بای تمامی متغیرها كوچكتر از 15 مي­باشند و مقدار ویژه نزدیک به صفر نمی باشد (بالاتر از 2)؛ بنابراین بین متغيرهاي مستقل و کنترل مشکل هم­خطي وجود ندارد.

4-6) سایر مفروضات کلاسیک رگرسیون چندگانه

برای سنجش اعتبار مدل و بررسی مفروضات رگرسیون کلاسیک لازم است است علاوه بر بررسی عدم وجود هم‌خطی بین متغیرهای مستقل وارد شده در مدل، آزمون‏هایی در ارتباط با نرمال بودن باقیمانده‌ها، همسانی واریانس‌ها، استقلال باقیمانده‌ها و عدم وجود خطای تصریح مدل (خطی بودن مدل) نیز انجام شود.

برای آزمون نرمال بودن جملات خطا از آزمون‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. یکی از این آزمون‏ها، آزمون جارکيو- برا می‌باشد که در این تحقیق نیز از این آزمون استفاده شده است. نتایج آزمون جارکیو- برا حاكي از اين است كه باقيمانده‌های حاصل از برآورد مدل تحقيق در سطح اطمينان 95% از توزيع نرمال برخوردار هستند، به‌طوري كه احتمال مربوط به اين آزمون بزرگ‌تر  از 05/0 مي‌باشد. یکی دیگر از مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک همسانی واریانس باقیمانده‌ها می‌باشد. در صورتی که واریانس‌ها ناهمسان باشند برآورد کننده خطی نااریب بوده و کم‌ترین واریانس را نخواهد داشت. در این مطالعه برای بررسی همسانی واریانس‌ها از آزمون برش پاگان استفاده شده است. با توجه به سطح اهمیت این آزمون که کوچک‌تر از 05/0 می‌باشد، فرضیه صفر مبنی بر وجود همسانی واریانس رد شده و می‌توان گفت مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس می‌باشد. در این مطالعه برای رفع این مشکل در برآورد از روش برآورد حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS) استفاده شده است.

هم‌چنین در این مطالعه برای آزمون همبسته نبودن باقیمانده‏ها که یکی از مفروضات تجزیه و تحلیل و تحلیل رگرسیون می‌باشد و خود همبستگی نامیده می‌شود، از آزمون دوربین واتسون (D-W) استفاده شده است. با توجه به نتایج اولیه برآورد مدل مقدار آماره دوربین واتسون از آن‌جایی که مابین 5/1 و 5/2 می‌باشد می‌توان نتیجه گرفت باقيمانده‏ها مستقل از هم می‌باشند.

 علاوه بر این، براي آزمون اين‌كه مدل داراي رابطه خطي است و اين‌كه آيا مدل مورد‌نظر تحقيق از نظر رابطه خطي بودن و يا غير خطي بودن درست تبيين شده است یا خیر از آزمون رمزی استفاده گردیده است. با توجه به این که سطح اهميت آزمون رمزي  بزرگ‌تر از 05/0 می‏باشد، بنابراين فرضيه صفر این آزمون مبني بر خطی بودن مدل تأیید شده و مدل داراي خطاي تصريح نمی‌باشد. خلاصه نتايج آزمون‏هاي فوق در جدول زیر ارائه شده است.

جدول 6 نتایج آزمون‌های مربوط به مفروضات آماري

آماره Jarque-Bera

آماره Breusch-Pagan

آماره Durbin-Watson

آماره Ramsey

img0 

img0 

img0 

img0 

D

img0 

img0 

3435/1

3412/0

0845/1

0302/0

421/2

4722/3

6238/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

5-6) نتايج آزمون چاو و هاسمن

جدول 7 نتایج آزمون چاو و هاسمن

آزمون

تعداد

آماره

مقدار آماره

درجه آزادی

P-Value

چاو

795

img0 

2176/5

12

000/0

هاسمن

795

img0 

4423/4

12

000/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

با توجه به نتایج آزمون چاو و P-Value آن؛ فرضیهimg0 آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و بيان‌گر این است که می‏توان از روش داده‌های پانل استفاده نمود. هم‌چنین با توجه به نتایج آزمون هاسمن و P-Value آن که کمتر از 05/0 می‌باشد، فرضیهimg0 آزمون در سطح اطمینان 95% رد شده و فرضیهimg0 پذیرفته می‌شود. لذا لازم است مدل با استفاده از روش اثرات ثابت برآورد شود. با توجه به نتایج حاصل از آزمون‌های چاو و هاسمن و نتایج آزمون مفروضات آماری رگرسیون کلاسیک، مدل تحقیق با استفاده از روش داده‌های پانل و به‌صورت اثرات ثابت برآورد می‏شود.

6-6) آزمون فرضیه های تحقیق

جدول 8: نتایج حاصل از رگرسیون چندمتغیره فرضیه تحقیق

نوع متغیر

نماد

نام متغیر

ضریب

آمارهt

سطح معنی­دار

متغیر وابسته

Y

کیفیت‌گزارشگری مالی

---

---

---

مقدار ثابت

α

آلفا

489/0-

648/2-

025/0

متغیرهای مستقل

X1

کنترلهای داخلی

*537/0

788/2

001/0

X2

پیچیدگی سازمان

*627/0-

995/4-

000/0

 

 

 

متغیر‌های کنترل

 

اندازه شرکت

*722/0

904/4

000/0

اهرم مالی

*587/0-

854/2-

009/0

ارزش بازار به ارزش دفتری

265/0-

795/1-

094/0

نسبت جریانات نقدی عملیاتی

173/0

579/1

128/0

استقلال هیات مدیره

*490/0

371/4

000/0

نرخ بازده دارایی‌های سال جاری

*136/0

529/3

000/0

مخارج سرمایه ای

311/0

643/1

125/0

مالکیت مدیریتی

*427/0

529/3

000/0

اندازه هیات مدیره

196/0

156/4

000/0

سن شرکت

255/0

434/1

213/0

درصد سهامداران عمده

*595/0-

546/4-

000/0

 

دوربین واتسون

421/2

---

---

 

آماره F

742/13

---

000/0

R Square

ضریب تعیین

476/0

---

---

Adjusted R Square

ضریب تعیین تعدیل شده

475/0

---

---

منبع: یافته‌های پژوهشگر

*: سطح معنی­داری برابر با 05/0 می­باشد.

همان گونه که این جدول نشان مي­دهد، از آنجایی که سطح معناداری متغیرهای کنترل‌های داخلی، پیچیدگی سازمان، اندازه شرکت، اهرم مالی، استقلال هیات‌مدیره، نرخ بازده دارایی‌های سال جاری، مالکیت مدیریتی، اندازه هیات‌مدیره و درصد سهامداران عمده کمتر از 05/0 می‌باشد؛ این متغیرها بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر معناداری دارند.

با توجه به اینکه سطح معناداری آماره F کمتر از 05/0 می‌باشد؛ الگوي رگرسيون برازش شده معنادار است بدین معنا که ارتباط منطقی بین متغیرها وجود دارد و رگرسیون کاذب نمی‌باشد. با توجه به ضريب تعيين، اين متغيرها 6/47 درصد از تغييرات در کیفیت گزارشگری مالی را توضيح مي­دهند. همچنین آماره دوربین واتسون نیز چون بین 5/1 تا 5/2 می­باشد پس می­توان نتیجه­گیری کرد که بین جملات خطا (باقیمانده) در معادلات رگرسیون مشکل خودهمبستگی وجود ندارد.

1-6-6- نتیجه آزمون فرضیه اول

مثبت بودن ضریب متغیر کنترل‌های داخلی (عملکرد حسابرس داخلی) (537/0) حاکی از تأثیر مستقیم کنترل‌های داخلی (عملکرد حسابرس داخلی)  بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت می‏باشد؛ به‌طوری که با افزایش 1 واحدی کنترل‌های داخلی (عملکرد حسابرس داخلی)، کیفیت گزارشگری مالی به میزان 537/0 واحد افزایش می‌یابد. بنابراین با توجه به تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ارتباط با تایید فرضیه اول پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که کنترل‌های داخلی (عملکرد حسابرس داخلی) بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت تأثیر مستقیم و معناداری دارد. 

2-6-6- نتیجه آزمون فرضیه دوم

منفی بودن ضریب متغیر پیچیدگی‌های سازمان (627/0-) حاکی از تأثیر معکوس پیچیدگی‌های سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت می‏باشد؛ به‌طوری که با افزایش 1 واحدی پیچیدگی‌های سازمان، کیفیت گزارشگری مالی به میزان 627/0 واحد کاهش می‌یابد. بنابراین با توجه به تجزیه و تحلیل‌های صورت گرفته در ارتباط با تایید فرضیه دوم پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که پیچیدگی‌های سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت تأثیر مستقیم و معناداری دارد. 

7) بحث و نتیجه گیری

براساس نتایج فرضیه اول تحقیق، کنترل‌های داخلی (عملکرد واحد حسابرسی داخلی) بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال‌های 1394 تا 1398 تأثیر مستقیم و معناداری دارد و این نتیجه به این مهم اشاره دارد که هر چه کنترل‌های داخلی (عملکرد واحد حسابرسی داخلی) مطلوب تر باشد، کیفیت گزارشگری مالی شرکت نیز افزایش می‌یابد.

براساس نتایج فرضیه دوم تحقیق پیچیدگی‌های سازمان بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال‌های 1394 تا 1398 تأثیر معکوس و معناداری دارد و این نتیجه به این مهم اشاره دارد که هر چه سازمان دارای واحدهای فرعی بیشتری باشد، کیفیت گزارشگری مالی شرکت نیز کاهش می‌یابد.

مسئله‌ای که در تحقیقات قبلی بازار سرمایه ایران مغفول مانده این است که در شرایطی که نوسانات ریسک در بازار سرمایه در حد بالایی است و شرکت‌ها دارای واحدهای فرعی و وابسته هستند، کیفیت گزارشگری مالی می‌تواند تحت تأثیر این ریسک‌های بازار، کاهش یابد. اولسون و جیمز17 (2017) و ریکاردو و همکاران18 (2021) در تحقیق خود نشان داده‌اند افزایش واحدهای فرعی شرکت موجب افزایش هزینه نمایندگی و اختلاف بین مدیران و سرمایه گذاران در تصمیمات سرمایه گذاری می‌شود. این امر می‌تواند به مدیریت سود در صورت‌های مالی بیانجامد و کیفیت گزارشگری مالی را کاهش دهد. رسالت یا مأموریت سازمان ایجاب می‌کند استراتژی‌هایی  درباره ماهیت و دامنه فعالیت‌های کنونی و آتی آن بیندیشند و در عرصه رقابت و تغییرات فناوری، گام‌های لازم برای موفقیت و بقا را طی نمایند. استراتژی‌هایی مانند یکپارچگی عمودی به پایین، یکپارچگی عمودی به بالا، یکپارچگی افقی، رسوخ در بازار، توسعه بازار، توسعه محصول، تنوع همگون، تنوع ناهمگون، تنوع افقی، مشارکت و مواردی از این قبیل در پاسخ به تحولات محیط تجاری، حفظ موقعیت رقابتی و بهره‌مندی از مزیت‌های نسبی در بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدیهی است با دگرگونی و پیچیده‌تر شدن محیط فعالیت شرکت‌ها نیازهای اطلاعاتی جدیدی به و جود می‌آید و با توجه به ویژگی‌های متفاوت حاکم برفعالیت‌های مختلف، جمع آوری و نمایش نتایج آنها در مجموعه واحد گزارش‌های مالی، خواص اقلام آنها و ارتباط بین عناصر گزارش‌های مالی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و دچار ناهمگونی می‌کند. کوهن (4 200) نشان داد که پیچیدگی محیط فعالیت شرکت با کیفیت گزارشگری مالی آن رابطه منفی دارد و موجب کاهش دقت پیش بینی کنندگی اجزای سود حسابداری برای جریان‌های نقدی آینده می‌شود. در تحقیقات انجام شده توسط نیکومرام و همکاران (1394، 88-73) رابطه منفی بین پیچیدگی محیط فعالیت شرکت با کیفیت گزارشگری مالی وجود داشت. گزارشگری مالی یکی از مهمترین فرآورده‌های سیستم حسابداری است که از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری اقتصادی استفاده کنندگان در خصوص ارزیابی عملکرد و توانایی سودآوری بنگاه اقتصادی است. شرط لازم برای دستیابی به این هدف، اندازه گیری و ارائه اطلاعات، به نحوی است که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت‌های آتی بنگاه اقتصادی موثر افتد. با توجه با اینکه سود پیش بینی شده توسط مدیریت در ارزیابی عملکرد و توانایی سود اوری موثر می‌باشد لذا با توجه به تاثیر منفی پیچیدگی محیط فعالیتی شرکت بر کیفیت گزارشگری مالی، صحت پیش بینی سود توسط مدیریت که در راستای اهداف گزارشگری مالی می‌باشد را کاهش می‌دهد.

نتایج این بخش با تحقیقات محمد نورال19 (2018)، دي آنجلو20 (2020)، لیفشاتز و همکاران21 (2019)،  فردیناند و تی سوی22 (2019)، سلیمانی و همکاران (1398)، حاضری نیری و همکاران (1398) مطابقت دارد. در این تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که عملکرد حسابرس داخلی موجب افزایش کیفیت گزارشگری مالی و پیچیدگی سازمان موجب کاهش کیفیت گزارشگری مالی شرکت می‌گردد.

9.       پیشنهادهای کاربردی تحقیق

براساس نتایج فرضیه اول تحقیق مبنی بر تأثیر مستقیم کنترلهای داخلی (عملکرد حسابرس داخلی) شرکت بر کیفیت گزارشگری مالی؛ با بررسی وضعیت صورتهای مالی شرکتها می توان دریافت در برخی از شرکتهای بورسی، واحد حسابرسی داخلی کارآیی لازم را نداشته و این امر موجب تجدید ارائه صورتهای مالی و کاهش کیفیت گزارشگری مالی شرکت شده است. در حالی که اگر واحد حسابرسی داخلی کارآیی و دقت لازم در حسابرسی گزارشات مالی انجام دهد، اطلاعات به موقع و بدون ایراد و اشتباه منتشر می شود و شامل تجدید ارائه نخواهد شد. براساس تحقیق لم و همکاران23 (2016)، کریشنان24 (2017) و مون و همکاران (2018)؛ اگر حسابرسی داخلی شرکتها کارآیی لازم را داشته باشند این امر موجب ارتقای کیفیت گزارشگری مالی شده و در نهایت شرکتها کمتر با تجدید ارائه صورتهای مالی روبرو می شوند. تجدید ارائه صورتهای مالی پیامدهای منفی برای شرکتها دارد که ناشی از کاهش کیفیت گزارشگری مالی است و  به مدیران توصیه می شود از حسابرسان خبره و دارای تصدی گری بالا در بخش حسابرسی داخلی شرکت استفاده نمایند همچنین مشوق های اقتصادی و جریمه های سازمانی می تواند در کارامدکردن بخش حسابرسی داخلی شرکت مؤثر باشد.

براساس نتایج فرضیه دوم تحقیق مبنی بر تأثیر معکوس پیچیدگی سازمان شرکت بر کیفیت گزارشگری مالی؛ مسئله ای که در تحقیقات قبلی بازار سرمایه ایران مغفول مانده این است که در شرایطی که نوسانات ریسک در بازار سرمایه در حد بالایی است و شرکتها دارای واحدهای فرعی و وابسته هستند، کیفیت گزارشگری مالی می تواند تحت تأثیر این ریسکهای بازار، کاهش یابد. اولسون و جیمز25 (2017) و ریکاردو و همکاران26 (2021) در تحقیق خود نشان داده اند افزایش واحدهای فرعی شرکت موجب افزایش هزینه نمایندگی و اختلاف بین مدیران و سرمایه گذاران در تصمیمات سرمایه گذاری می شود. این امر می تواند به مدیریت سود در صورتهای مالی بیانجامد و کیفیت گزارشگری مالی را کاهش دهد. رسالت یا مأموریت سازمان ایجاب می کند استراتژی هایی  درباره ماهیت و دامنه فعالیت های کنونی و آتی آن بیندیشند و در عرصه رقابت و تغییرات فناوری، گامهای لازم برای موفقیت و بقا را طی نمایند .استراتژی هایی مانند یکپارچگی عمودی به پایین، یکپارچگی عمودی به بالا،یکپارچگی افقی، رسوخ در بازار، توسعه بازار، توسعه محصول، تنوع همگون، تنوع نا همگون، تنوع افقی، مشارکت و مواردی از این قبیل در پاسخ به تحولات محیط تجاری، حفظ موقعیت رقابتی و بهره مندی از مزیتهای نسبی در بازار مورد استفاده قرار می گیرد.  بدیهی است با دگرگونی و پیچیده تر شدن محیط فعالیت شرکتها نیاز های اطلاعاتی جدیدی به و جود می آید و با توجه به ویژگیهای متفاوت حاکم برفعالیتهای مختلف، جمع آوری و نمایش نتایج آنها در مجموعه واحد گزارشهای مالی، خواص اقلام آنها و ارتباط بین عناصر گزارشهای مالی را تحت تأثیر قرار می دهد و دچار نا همگونی می کند. کوهن (4 200) نشان داد که پیچیدگی محیط فعالیت شرکت با کیفیت گزارشگری مالی آن رابطه منفی دارد و موجب کاهش دقت پیش بینی کنندگی اجزای سود حسابداری برای جریانهای نقدی آینده می شود. در تحقیقات انجام شده توسط نیکومرام و همکاران (1396، 88-73)رابطه منفی بین پیچیدگی محیط فعالیت شرکت با کیفیت گزارشگری مالی وجود داشت. گزارشگری مالی یکی از مهمترین فرآورده های سیستم حسابداری است که از اهداف عمده آن فراهم آوردن اطلاعات لازم برای تصمیم گیری اقتصادی استفاده کنندگان در خصوص ارزیابی عملکرد و توانایی سودآوری بنگاه اقتصادی است. شرط لازم برای دستیابی به این هدف، اندازه گیری و ارائه اطلاعات، به نحوی است که ارزیابی عملکرد گذشته را ممکن سازد و در سنجش توان سودآوری و پیش بینی فعالیت های آتی بنگاه اقتصادی موثر افتد. با توجه با اینکه سود پیش بینی شده توسط مدیریت در ارزیابی عملکرد و توانایی سود اوری موثر    می باشد لذا با توجه به تاثیر منفی پیچیدگی محیط فعالیتی شرکت بر کیفیت گزارش گری مالی، صحت پیش بینی سود توسط مدیریت که در راستای اهداف گزارشگری مالی می باشد را کاهش می دهد و در این راستا به مدیران این شرکتها توصیه می شود که حسابرسی صورتهای مالی شرکت را به مؤسسات مشهور حسابرسی واگذار نموده و نظارت را بر صورتهای مالی افزایش دهند.

 

فهرست منابع و مأخذ

الف: منابع فارسی

بیگلر، کیومرث. عزیزی، مرضیه. (1396). تاثیر وجود کمیته حسابرسی و واحد حسابرسی داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، هشتمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت و پنجمین کنفرانس کارآفرینی و نوآوری های باز،تهران.

پورزمانی، زهرا. (1399). کریمی، علی. تاثیر مدیریت موثر ریسک و سرمایه‌های فکری بر سطح عملکرد شرکت‌ها. مجله مطالعات مالی، شماره ششم، 1-18.

لشگری، زهرا. رنگ‌زن مقدم ، رقیه. تاثیر سیاست‌های تقسیم سود بر تصمیمات سرمایه‌گذاری با تاکید بر گزارشگری کیفیت مالی. مجله پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی. سال دهم/شماره40/ زمستان 1397

قائمی، فاطمه. مرادی، زهرا. علوی، غلامحسین. تاثیر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر کنترل‌های داخلی و مدیریت سود. مجله پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی. سال دوازدهم/شماره46/ تابستان1399

حاجیها، زهره. رفیعی، آزاده. (1398). تاثیر کیفیت عملکرد حسابرسی داخلی بر به هنگام بودن گزارش حسابرسی مستقل. مجله پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی. 6 (24)، 121-137.

فرجی، وحید. پاک مرام، عسگر. (1397). تاثیر حسابرسی داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی با دخالت متغیر میانجی گیری استقلال حسابرسی،کنفرانس ملی اندیشه های نوین و خلاق در مدیریت، حسابداری مطالعات حقوقی و اجتماعی، ارومیه.

موسوی شیری، محمود. قدردان، احسان. حسینی، هاجر السادات. (1398)، نقش چرخش حسابرسان داخلی بر کیفیت گزارشگری مالی. دانش حسابرسی. ۱۹ (۷۴) :۷۷-۱۰۶.

نخعی، حبیب الله. حیدری نسب، سمانه. (1398)، تاثیر کیفیت عملکرد حسابرسی داخلی و کمیته حسابرسی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت های بورس اوراق بهادار تهران، چشم انداز حسابداری و مدیریت دوره دوم، شماره 14. 42-56.

نیکومرام، هاشم؛ احمدزاده، حمید. (1392). بررسی رابطه بین کیفیت اطلاعات حسابداری و انتخاب نوع حسابرس در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مطالعات کمّی در مدیریت، سال چهارم، شماره چهارم، ص‌ص. 154-135.

ب: منابع لاتین

Armstrong,C.S, Guay, W.R & Weber, J.P.(2019). The Role of Information and Financial Reporting in Corporate. Journal of Accounting and Economics, 50 (2), 179–186.

Asare, S.K., Davidson, R.A., & Gramling, A.A. (2017). Internal auditors’ evaluation of fraud factors in planning an audit: The importance of audit committee quality and management incentives. International Journal of Auditing, 12 (3), 181-203.

Burton, G.F., Emett, S.A., Simon, C.A and Wood, D.A. 2017, 'Corporate Managers' Reliance on Internal Auditor Recommendations, Auditing, 31 (2): 151-66.

Chang, Y-T., Chen, H., Cheng, R.K., Chi, W., The impact of internal audit attributes on the effectiveness of internal control over operations and compliance, Journal of Contemporary Accounting & Economics (2018), doi: https://doi.org/10.1016/j.jcae.2018.11.002

Cohen, A. and Sayag, G. 2019, 'The Effectiveness of Internal Auditing: An Empirical Examination of its Determinants in Israeli Organisations, Australian Accounting Review, 20 (3): 241-55.

Jiang, H., Habib, A., and B. Hu (2019). “Ownership concentration, voluntary disclosures and information asymmetry in New Zealand.” The British Accounting Review, Vol. 43,pp. 39–53.

Krishnamoorthy, G., Wright, A. and Cohen, J. (2016), Audit Committee Effectiveness and Financial Reporting Quality: Implications for Auditor Independence. Australian Accounting Review, 12 (2), 3–13.

Prawitt, D. F. (2021). Internal Audit Quality and Earnings Management. The Accounting Review, 84(4), 1255- 1280.

Rikardo, Mark. Leitch, Robert. Strobe, Caroline. (2021). The effectiveness of risk management and internal audit performance on the quality of financial reporting: Evidence from Bucharest Stock Exchange, Journal of Accounting Literature 140. 460–489

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Abstract:

The main purpose of this study is to investigate the effects of internal control of financial reporting and organizational complexity on the quality of financial reporting in companies listed on the Tehran Stock Exchange. In this regard, internal control of financial reporting and the complexity of the organization as independent variables; Quality of financial reporting as a dependent variable and variables of company size, board size, board independence, managerial ownership, percentage of major shareholders, previous year return on assets, current year return on assets, capital expenditures, net operating cash flow, value Book of market value, company age and financial leverage are also considered as control variables. The statistical sample of the study included 159 companies and the data analysis method was performed through correlation test and multiple regression.

The results showed that internal control of financial reporting has a direct and significant effect on the quality of financial reporting and the complexity of the organization has a significant and inverse effect on the quality of financial reporting.

 

Keywords: financial reporting quality, internal control, organizational complexity

1

 

 

[1]  .Janson

[2]  .Lem and et all

[3]  .Krishnan

[4]  Moon and et all

[5]  .Olsoun and et al

[6]  .Rikardo and et al

[7]  . Krishnamoorthy and et all

[8]  .Armstrong and et all

[9]  .Benteli and et all

[10]  Asare and et al

[11]  Bimo et al

[12]  Prawitt

[13]  .Lem and et al

[14]  .Krishnan

[15]  . Burton and et al

[16]  . Burton and et al

[17]  .Olsoun and et al

[18]  .Rikardo and et al

[19]  - Nural

[20]  . Deangelo

[21]  .Lifshatze and et al

[22]  .Ferdinand and Tisoye

[23]  .Lem and et al

[24]  .Krishnan

[25]  .Olsoun and et al

[26]  .Rikardo and et al


سکوی نشر دانش

سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]